BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARI’NIN ETKİ ANALİZİ:İZKA ve ÇKA ÖRNEKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 4, 1 - 22, 30.12.2018

Fatih Çelik

Öz

Bölgesel
Kalkınma Ajansı (BKA), bölgesel kalkınmaya katkıda bulunmak için kurulan bir
örgüttür. Dünyada 1930’lardan itibaren kurulmaya başlanmıştır. Mali Destek
Programları (MDP) aracılığıyla yerel aktörlerin bölgesel kalkınmaya yönelik
faaliyetlerini desteklemektedir. Bu bakımdan MDP’lerin; dolayısıyla BKA’ların
etkinliği sorgulanmaktadır.

Türkiye’de
BKA’lar, 2006-2009 döneminde kurulmuştur. İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) ve
Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA), pilot olarak kurulan ilk BKA’lardır.

Çalışmada,
İZKA’nın ve ÇKA’nın gerçekleştirdiği MDP’lerin etkinliği, doküman analizi
tekniği ile ortaya konmuştur. Analiz sonucunda BKA’ların, MDP’ler aracılığıyla
yerel kalkınmaya katkıda bulunduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra MDP’lerin
etkinliğini azaltan “dışlama/engelleme etkisi” de belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma Ajansı (BKA), Mali Destek Programı (MDP), Etki Analizi, İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA), Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA).

Kaynakça

• AKPINAR, Rasim (2010), “Türkiye’de Kalkınma Ajanslarınca Hazırlanan Bölge Planlarına Dair Bir Kritik: İZKA’nın İzmir Bölge Planı (2010-2013) Örneği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 4, ss. 7-18. AKPINAR, Rasim (2017), “Yerel Yönetişimin Yeni Bir Kurumsal Aracı Olarak Kalkınma Kurulları: İzmir Kalkınma Kurulunda Nitel Bir Araştırma”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 28, ss. 297-310. ARSLAN, Erdal (2010), “Kalkınma Ajansları ve Kalkınma Ajanslarının Türkiye Ekonomisine Beklenen Katkıları”, Kamu-İş, Cilt 11, Sayı 3, ss. 85-108. AYDOĞDU, Çağkan (2010), Kalkınma Ajansları ve Toplumsal Sermaye İlişkilerinde Stratejik Yaklaşım, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir. BAILEY, David and PROPRIS, Lisa De (2012), Look before you LEP: English Cluster Policy from RDAs to LEPs, 12 p. BENTLEY, Gill, BAILEY, David and SHUTT, John (2010), From RDAs to LEPs: A New Localism? Case Examples of West Midlands and Yorkshire, Forthcoming in Local Economy, 24 p. BURAK, Mesut B. (2011), Kalkınma Ajanslarının Bölge Planlama Sürecindeki Yeri, İzmir Kalkınma Ajansı 2010-2013 İzmir Bölge Planı Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir. ÇELİK, Fatih (2015), Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Yeniliklere Katkıları: Teori, Deneyimler ve Türkiye Uygulamalarının Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kayseri. ÇELİK, Fatih (2017), “Bölgesel Kalkınma Ajansı Deneyimlerinin Karşılaştırmalı Analizi: İngiltere ve Türkiye Örnekleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, ss. 145-171. ÇKA (Çukurova Kalkınma Ajansı) (1), Mevcut Durum Analizi, 439 s. ÇKA (2), Ön Bölgesel Gelişme Planı (2007-2008), 24 s. ÇKA (2011), Mali Destek Programları Değerlendirme Raporu, 133 s. ÇKA (2013), 2014-2023 Çukurova Bölge Planı (Taslak), 297 s. DDK (Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu) (2014), Türkiye’nin Kalkınma Ajansları Uygulamasının Değerlendirilmesi, 830 s. ELDENİZ, Feyza (2011), The Assessment of Institutional Performance in Izmir Development Agency, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. ERSAYIN, Zeki (2012), Kamu Müdahalelerinde Katkısallığın Değerlendirilmesi: Çukurova ve İzmir Kalkınma Ajansları KOBİ Destekleri Örneği, Devlet Planlama Teşkilatı, (Yayınlanmış Uzmanlık Tezi), 181 s. EURADA (1999), Creation, Development and Management of RDAs. Does it have to be so difficult?, 169 p. GÜNAYDIN, Davuthan (2013a), “Bölgesel Kalkınma Sürecinde Kümelenmeler: TR31 İzmir Bölgesi Örneği”, International Anatolia Academik Online Journal, Cilt 1, Sayı 2, ss. 11-47. GÜNAYDIN, Davuthan (2013b), “Türkiye’de Bölgeler Arası Gelişmişlik Farkların Giderilmesinde Kalkınma Ajanslarının Yeri: İZKA Mali Destek Programları Örneği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, ss. 73-101. HAŞAR, Emin Ç. ve İNELER, Filiz M. (2011), “İzmir Kümelenme Stratejisi Deneyimi ve Kümelenmenin Yönetimi”, 5. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara, ss. 253-272. İÇEN, Ahmet (2012), Türkiye’deki Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kırsal Kalkınmadaki Rolü: İzmir Kalkınma Ajansı Örneği, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yalova. İZKA (İzmir Kalkınma Ajansı) (2010), İzmir Bölge Planı 2010-2013, 161 s. İZKA (2011), İZKA Etki Analizi Araştırması, 117 s. İZKA (2012a), İzmir Bölgesel Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesi Analizi, 123 s. İZKA (2012b), 2011 Faaliyet Raporu, 114 s. KARASU, Koray (2009a), “Yerelleşme Söylemi ve Bölge Kalkınma Ajansları”, Memleket Siyaset Yönetim, Cilt 4, Sayı 11, ss. 1-43. KARASU, Koray (2009b), “Yeni Bir Tür Merkezileşmenin Aracı Olarak Bölge Kalkınma Ajansları”, Memleket Mevzuat, Cilt 4, Sayı 46, ss. 24-33. KARASU, Koray (2015), “Kalkınma Ajansları: ‘Modelimi Kaybettim. Hükümsüzdür’ Ölçek Siyasetinin Yerelliği”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 70, Sayı 2, ss. 273-316. KB (Kalkınma Bakanlığı) (2017), Kalkınma Ajansları 2016 Yılı Genel Faaliyet Raporu. Ankara, 174 s. KB (2016), Kalkınma Ajansları 2015 Yılı Genel Faaliyet Raporu. Ankara, 267 s. MEYDAN, M. Caner (2014), Kalkınma Ajansları Desteklerinin Değerlendirilmesi: Karşıt Durum Etki Değerlendirme Örneği, Kalkınma Bakanlığı, (Yayınlanmış Uzmanlık Tezi), 238 s. LENIHAN, Helena (1999), “An Evaluation of a Regional Development Agency's Grants in Terms of Deadweight and Displacement”, Environment and Planning C: Government and Policy, Volume 17, Number 3, pp. 303-318. LENIHAN, Helena (2003), “Modelling The Factors Associated With Deadweight and Displacement: An Example of Irish Industrial Policy Evaluation”, Journal of the Statistical and Social Inquiry Society of Ireland, Volume XXXIII, pp. 40-82. LENIHAN, Helena ( 2004), “Evaluating Irish Industrial Policy in Terms of Deadweight and Displacement: A Quantitative Methodological Approach”, Applied Economics, Volume 36, Number 3, pp. 229-252. LENIHAN Helena and HART, Mark (2006), “Evaluating The Additionality of Public Sector Assistance to Irish Firms: A Question of Ownership?”, Policy Studies, Volume 27, Number 2, pp. 115-133. LENIHAN Helena, HART, Mark and ROPER, Stephen (2005), “Developing An Evaluative Framework for Industrial Policy in Ireland: Fulfilling The Audit Trail or An Aid to Policy Development”, Quarterly Economic Commentary, Summer, pp. 69-85. MOUNTFORD, Debra (2009), “Organising for Local Development: The Role of Local Development Agencies”, working document, CFE/LEED, OECD, 40 p. MULLIGAN, D. Developments and Challenges of Regional and National Innovation Policies, 11 p. NAO (National Audit Office). (2010), Regenerating the English Regions: Regional Development Agencies’ Support to Physical Regeneration Projects, 31 p. OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) (1991), Principles for Evaluation of Development Assistance, 11 p. OECD (2009), Governing Regional Development Policy (The Use of Performance Indicators), 193 p. OECD (2010), Evaluation in Development Agencies, Better Aid, OECD Publishing, 143 p. ÖZDEMİR, Suna Y. ve İNELER, Filiz M. (2009), “Kümelenme, Bölgesel Kalkınma ve Kalkınma Ajansları”, http://www.izmiryenilik.org/phocadownloadpap/kumelenme_izka_bolgebilimi_ozdemir_ineler.pdf, 13 s. (12.07.2013) ŞİMŞEK, Ahmet (2013), Kalkınma Ajanslarının Performans Ölçümü, Kalkınma Bakanlığı, (Yayınlanmış Uzmanlık Tezi), 159 s. TÜSİAD (Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği) (2008), Türkiye’de Bölgesel Farklar ve Politikalar, Yayın No. TÜSİAD-T/2008-09/471, 134 s. YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan (2013), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara, 448 s. 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun.