AHISKA TÜRKLERİNİN DÜĞÜN TERMİNOLOJİSİ

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 1, 27 - 40, 26.03.2019

Esmina Dursun

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.544738

Öz

Ahıska
bugün Gürcistan sınırları içerisinde kalmış olan eski bir Türk yurdudur. Bugün
Türkiye’nin Kars, Erzurum ve Ardahan ili sınırının hemen doğusunda
bulunmaktadır.  Adıgön, Ahıska,
Ahılkelek, Aspinza ve Bogdanovka adlarıyla bilinen beş ilçeden ve toplamda 248
köyden oluşan bu eski coğrafyada yaşayan Türkler 1944 yılında, İkinci Dünya
Savaşının sürdüğü yıllarda, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin kararıyla
sürgün edilir. Sürgünle birlikte Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan’daki
köylere dağıtılırlar. Yerleştirildikleri bu ülkelerden, zorunlu ya da gönüllü
olarak başka ülkelere doğru yaptıkları göçlerle Ahıska Türkleri bugün pek çok
ülkeye dağılmış durumdadırlar. Ancak bu dağılma onları kültürel yapısını
bozamamıştır. Geleneksel aile yapısını ve kültürünü sıkı bir şekilde
korumuşlardır.

Yoğun
olarak düğün adetlerinde kendini gösteren gelenek ve görenekler bugün Ahıska
Türkleri tarafından canlı bir şekilde yaşatılmaya devam etmektedir. Bu yüzden
makalede, düğünlere ait terminolojinin henüz kaybolmamışken kayıt altına
alınması amaçlanmıştır.

Literatürde Ahıska
düğünleri ile ilgili pek çok çalışma bulunmaktadır. Ancak bu çalışmalarda odak noktası düğün geleneklerini veya
kültürler arası etkileşimlerle ortaya çıkan değişimleri incelemek olduğundan,
konuya bizim ele aldığımız açıdan yaklaşılmamıştır. Bu sebeple de her bir
eserde farklı bir terminolojik eksiklik dikkati çekmektedir. Bu eksikliğin
kapatılması ihtiyacıyla ortaya çıkan makale, alanında özgün bir nitelik
taşımaktadır.  Bu amaçla hem literatürdeki
konuyla ilgili kaynaklar taranmış, hem de bizzat Ahıska düğünlerine katılarak
gözlemler yapılmıştır. Elde edilen veriler, alfabetik sıra ile dizilmiş,
terimlerin fonetik transkripsiyon kullanılmadan yöresel ağızla verilmesine özen
gösterilmiştir. Bu terminoloji, makalenin sonuna konan fotoğraflarla da
desteklenmiştir. Sonuçta 72 adet madde başı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahıska Türkleri, düğün terminolojisi, Türk dili

Kaynakça

• AYDINGÜN, Ayşegül; Çiğdem Balım HARDİNG; Matthew HOOVER; Igor KUZNETSOZ ve Steve SWERDLOW (2006), Meskhetian Turks, Center of Aplied Linguistich, Washington, ss. 14. BADALOV, Çingiz (2004), Bütün Yönleriyle Ahıska Türkleri, Çimkent. BLACKLOCK, Denika (2005), Finding Durable Solutions For The Meskhetians, Tbilisi, Georgia. BUNTÜRK, Seyfettin (2007), Rus Türk Mücadelesi’nde Ahıska Türkleri, Berikan Yayınevi, Ankara. CAN, Beyza ve Gökçe KAHRİMAN (2014), Ahıska Türklerinin Düğün Merasimi, Bizim Ahıska Dergisi, S. 34, s.30. ÇETİNKAYA, Kenan ve Semanur KODAN (2012), Ahiska Turks in Philedelphia: Keeping Cultural Identity and Religion in a Multicultural Environment, International Journal of Social and human Sciencies 6, ss. 398-403. DEMİRAY, Erdinç (2012), Anavatanlarından Sekiz Ülkeye Dağıtılmış Bir Halk: Ahıska Türkleri, Turkish Studies, Volume 7/3, Summer, s. 877-885. DEVRİŞHEVA, Fatima (2010), Kazakistan’da Ahıska Türklerinin Sosyal-Kültürel Yapılarındaki Değişmeler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. DURSUNOVA, Cemile (2015), Ahıska Türklerinin Düğünleri, Lisan-ı Aşk Aylık Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, http://lisaniask.com/cemile-dursunova/arastirma/ahiska-turklerinin-dugunleri/ ERSÖZ, Serpil (2013a), Türkiye Ahıskalıları Ağzı, 1.C., Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İzmir. ____________ (2013b), Türkiye Ahıskalıları Ağzı, 2.C., Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İzmir. ____________ (2013c), Türkiye Ahıskalıları Ağzı, 3.C.. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İzmir. ____________ (2015), Türkiye Cumhuriyeti Sınırları İçerisinde Ahıska Ağzı, Yeni Türkiye, S:78, ss. 360-365. ____________ (2016), Ahıska Türkleri ve Dilleri, Tehlikedeki Türk Dilleri II A (Ed: Ülkü Çelik Şavk – Süer Eker), Ahmet Yesevi Ünivsersitesi Yayınları, Astana-Ankara. HACILI, Asıf ve Hüseyinoğlu İdris HABİB (2008), Ahıska Türklerinin Örf ve Adetleri, Türkiye Araştırma Enstitüsü Dergisi, S:1, s.28-47. HACILI, Asif (1992), Geribem Bu Vetende (Ahısga Türklerinin Etnik Medeniyyeti), Bakı. HACILI, Asif, ve Aydın POLATOĞLU (2001), Ahıska Türk Folkloru, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara. KAZIMOV, İsmayıl (2012), Axısqa Türklǝri: Dil, Tarih ve Folklor, Azerbaycan Milli Elmlǝr Akademiyası Nǝsimi Adına Dilçilik İnstitutu, Bakı. KOLUKIRIK, Suat (2011), Sürgün, Toplumsal Hafıza ve Kültürel Göç, ABD’deki Ahıska Türkleri Üzerine Bir Araştırma. Bilig, Sayı 59, s.167-190. KÖKSAL, Abdurraman (2007), Bişkek’te Yaşayan Ahıska Türklerinin Folklorik Değerleri ve Oyun Müzikleri, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkoloji Anabilim Dalı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bişkek. PENTİKAİNEN, Oskari ve Tom TRİER (2004), The Mesketian Turks, Between Integration and Resettlemnt, ECMI Working Poper 21, Felnsburg Germany. PİRİYEVA, Sevil (2005), Ahıska Türkleri Azerbaycan’da, Milli İlimler Akademisi, Bakü. RAGİBOVA, İlmira (2008), Kırgızistan’da Yaşayan Ahıska Türkleri Folklorü, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Konya. RAMADANOVA, Sabina (2014), Antalya’da Yaşayan Ahıska Türklerinin Sosyo-Kültürel Yapısı, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Antalya. SAKALLI, Erol ve Derya ÖZCAN (2016), Amerika’da Yaşayan Ahıska Türklerinin Evlenme Adetleri, Milli Folklor Dergisi, S: 109, s. 233-240. YÜZBEY, İrade (2008), Ahıskalı Türkler ve Kültürleri, Turkish Studies, Volume 3/7, ss.679-695. ZEYREK, Yunus (2001), Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Pozitif Matbaacılık, Ankara.