XV. Century’s Encyclopedia: Dürr-i Meknun and a Study About Its language

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 3, 13 - 31, 24.09.2021

Zeynep Şimşek Umaç

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.627817

Cited By: 1

Öz

In this article, Dürr-i Meknun’s grammatical properties has studied. Dürr-i Meknun was written in Old Oghuz Turkish which is the most important periods of Western Turkish. It is an encyclopedia for the period in which was written due to the richness of its contents. Period of this book is a transition period between the Old Oghuz Turkish to advanced literary language which was called Ottoman Turkish. In this study was aimed to introduce of a transition period’s book’s grammatical properties. The place of the book in our cultural history was tried to be reminded by giving general information about the book and the author. Because of this book has been studied before, in this study only the prominent phonetic and morphological properties of the period are emphasized it is aimed to emphasize the transition period properties that characterize the period. In accordance with the characteristics of the period, the book appears to have gived point to the features of the Ottoman Turkish literary language.

Anahtar Kelimeler

Old Oghuz Turkish

XV. Yüzyılın Ansiklopedisi Dürr-i Meknun ve Dili Üzerine Bir İnceleme

Öz

Bu çalışmada, Batı Türkçesinin en önemli devirlerinden olan Eski Oğuz Türkçesinin son döneminde kaleme alınmış bir eser olan Dürr-i Meknun’un dil özellikleri üzerinde durulmuştur. Eser içeriğinin zenginliğinden dolayı yazıldığı dönem için bir ansiklopedi niteliği taşımaktadır. Eserin ait olduğu dönem, Eski Oğuz Türkçesi ile Osmanlıca olarak anılan Batı Türkçesinin olgun yazı dili arasında bir köprü vazifesi görür. Bu çalışmayla geçiş dönemine ait bir eserin dil özelliklerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Eser ve yazarıyla ilgili genel bilgiler verilerek de eserin kültür tarihimizdeki yeri hatırlatılmaya çalışılmıştır. Daha önce üzerine çalışma yapılmış bir eser olduğundan bu çalışmada sadece dönemin öne çıkan ses ve şekil bilgisi özellikleri üzerinde durulmuş ve dönemi niteleyen geçiş dönemi özelliklerinin vurgulanması amaçlanmıştır. Eser döneminin özelliklerine uygun olarak Osmanlı yazı diline ait özelliklerin koyulaştığı bir görünümdedir.

Anahtar Kelimeler

Eski Oğuz Türkçesi, Dürr-i Meknun, Ansiklopedi

Kaynakça

• ÇELEBİOĞLU, Amil. (1989), “Ahmed Bican Maddesi”, İslam Ansiklopedisi C. 2., Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 49-51.
• DEMİRTAŞ, Ahmet, (2009), Yazıcıoğlu Ahmed Bîcan Dürr-i Meknun (Tıpkıbasım, İnceleme, Çevriyazı, Dizin), Akademik Kitaplar, İstanbul.
• ERCİLASUN, Ahmet. Bican, (2005), Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• GÜLSEVİN, Gürer ve Erdoğan BOZ, (2004), Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• GÜLSEVİN, Gürer, (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• GÜLSEVİN, Gürer, (2000), “Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-fiiller”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi S:5, ss. 122-143.
• GÜLSEVİN, Gürer, (2007), “Oğuzca Olmayan Tarihî Metinlerde Oğuzca Unsurlar ve Nehcü’l-Feradis Örneği”, 46. Uluslararası Altaistik Konferansı (PİAC), 22-27 Haziran 2003, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, ss. 163-175.
• GÜMÜŞÇÜ, Osman, (2006), Tarihî Coğrafya, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz, (2008), “Osmanlı Türkçesindeki Ekler Dudak Uyumuna Göre Nasıl Okunmalıdır?”, Turkısh Studies 3/6, Erzincan. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.471
• KORKMAZ, Z. (1988). Türkiye Türkçesinde “iktidar” ve “İmkân” Gösteren Yardımcı Fiiller ve Gelişmeleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1959, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, ss: 107-124.
• KORKMAZ, Zeynep, (1975), “Eski Türkçedeki Oğuzca Belirtiler”, Bilimsel Bildiriler 1972- I. Türk Dili Bilimsel Kurultayına Sunulan Bildiriler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, ss. 433-447.
• KORKMAZ, Zeynep, (2005), “Anadolu Yazı Dilinin Tarihî Gelişmesinde Beylikler Devri Türkçesinin Yeri”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar Birinci Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 419-423.
• KORKMAZ, Zeynep, (2013), Oğuz Türkçesinin Gelişimi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• KUT, Günay, (1988), Acâibü’l-Mahlûkat Maddesi”, İslam Ansiklopedisi C. 1, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 315-317.
• MANSUROĞLU, Mecdut, (1988), “Eski Osmanlıca”, Tarihi Türk Şiveleri, (haz.) Mehmet Akalın, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları Ankara.
• SAKAOĞLU, Necdet, (1999), Dürr-i Meknun Saklı İnciler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• VURAL, Hanifi, (2008), “Yazıcızade Ahmed Bican’ın Dürr-i Meknun Adlı Eseri Üzerine”, TDAY Belleten 2008-1, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, ss. 127-134.