Implementation of the Penal Code According to the Notebooks of the Majlis-i Vala (1859-1867) -In the Example of Skopje Sanjak-

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 17 - 33, 28.06.2022

Arzu Taşcan

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1001701

Öz

In the Tanzimat Firman, signs of new regulations in the field of law were given. The first movement in this area started with the preparation of the Criminal Code in 1840. The deficiencies of this first law of the Tanzimat period were tried to be complemented by the penal codes that were prepared and put into effect in 1851 and 1858. The Tanzimat period is also a period in which important changes occurred in the central and provincial organizations. Muhassıl councils had been established in the provinces within the scope of reforms in the financial field. After the Muhassıl system is terminated, these councils continued their existence as a state, sanjak and county councils. It was been also given to this council the power to hear criminal cases, that is, to enforce the penal code. The cases were sent to Majlis-i Vala, which was also the supreme court of appeal and was authorized as the final decision authority. There are many records regarding these cases in the Majlis-i Vala Notebooks. In this study, the crimes and penalties that occurred in the Skopje Sanjak and reflected in the Majlis-i Vala Notebooks will be determined, thus, concrete pieces of evidence that the Penal Code of 1858 was implemented will be put forward.

Anahtar Kelimeler

Majlis-i Vala

Meclis-i Vâlâ Defterlerine Göre Ceza Kanunnâmesi’nin Uygulanması (1859-1867) -Üsküp Sancağı Örneğinde-

Öz

Gülhâne Hatt-ı Hümâyûnu’nda hukuk alanında yeni düzenlemelerin yapılacağının işaretleri verilmiştir. Bu alandaki ilk hareket ise 1840 yılında Ceza Kanunnâmesi’nin hazırlanmasıyla başlamıştır. Tanzimat döneminin yapılan bu ilk kanununun eksiklikleri daha sonra 1851 ve 1858 yıllarında hazırlanarak yürürlüğe konulan ceza kanunları ile tamamlanmaya çalışılmıştır. Tanzimat dönemi aynı zamanda merkez ve taşra teşkilatlarında da önemli değişikliklerin olduğu bir dönemdir. Mali alanda yapılan reformlar kapsamında taşrada kurulan muhasıllık meclisleri, muhassıllık uygulamasına son verildikten sonra eyâlet, sancak ve kaza meclisleri olarak varlığını devam ettirmiş, bu meclislere ceza davalarına bakma yetkisi, yani ceza kanununu uygulama görevi de verilmişti. Görülen davalar, aynı zamanda yüksek temyîz mahkemesi olan, son karar makamı olarak yetkili bulunan Meclis-i Vâlâ’ya gönderilmiştir. Meclis-i Vâlâ Defterlerinde bu davalara ilişkin pek çok kayıt bulunmaktadır. Bu çalışmada, Üsküp Sancağı’nda meydana gelen ve Meclis-i Vâlâ Defterlerine yansıyan suçlar ve cezalar tespit edilecek, böylece 1858 tarihli Ceza Kanunnâmesi’nin uygulandığına dair somut deliller ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Üsküp, Ceza Kanunnâmesi, Meclis-i Vâlâ, Suç, Ceza

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• (Meclis-i Vâlâ Defterleri) BOA.MVL.d. 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 106, 437, 528, 529, 530, 533, 559.
• (Ayniyat Defterleri) BOA. BEO. AYN.d. 845.
• (Meclis-i Vâlâ Evrakı) BOA.MVL. 906-22; 909-39; 908-61; 917-67; 972-7; 985-36; 986-23; 985-36; 951-61; 936-15; 1028-37; 1030-50; 1039-12; 954-102; 966-14; 1030-82; 1039-42; 1039-11; 970-62; 966-51; 1029-35; 992-6; 982-44; 966-52; 981-39; 982-41; 992-21; 985-31; 987-7; 994-68; 1038-27; 1039-13.
• (İrade-i Meclis-i Vâlâ) BOA.İ.MVL. 428-18802; 438-19394.
• (Sadaret Mektubî Kalemi Meclis-i Vâlâ Evrakı) BOA. A.MKT.MVL. 136-7.
• (Sadaret Mektubî Kalemi Umum Vilayat) BOA. A.MKT.UM. 395-7; 793-56.
• Kitap, Makale, Ansiklopedi Maddeleri ve Tezler
• Akgündüz, Ahmet. (1999). Kanunnâmelerdeki ceza hukuku hükümleri ve şer‘î tahlili. İslam Araştırma Dergisi, XII(1), 1-16.
• Aksın, Ahmet ve Maral, Emrah. (2016). Osmanlı Devletinde ırza ve namusa yönelik işlenen suçlar ve uygulanan cezalar (1789-1850). Fethi Gedikli (Ed.), II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, (I), 819-829.
• Akyıldız, Ali. (1993). Tanzimat dönemi Osmanlı merkez teşkilâtında reform. İstanbul: Eren Yayınları
• Aydın, M. Akif. (1993). Osmanlı Ceza Hukuku. İslam Ansiklopedisi. 7, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 478-482.
• Aydın, Mehmet Âkif. (1994). Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye. İslam Ansiklopedisi. 9, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 387-388.
• Bardakoğlu, Ali. (1995). Eşkıya. İslam Ansiklopedisi. 11, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 463-466.
• Bardakoğlu, Ali. (1998). Hırsızlık. İslam Ansiklopedisi. 17, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 384-396.
• Bardakoğlu, Ali. (2002). Katil. İslam Ansiklopedisi. 25, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 45-48.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. (2017). İstanbul: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Bulut, İlhan. (Şubat 2018). İslam ve Osmanlı Ceza Hukukunda Hataen Öldürme Suçu. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 1, 41-71.
• Demirel, Fatmagül. (2003). Adliye Nezareti’nin kuruluşu ve faaliyetleri (1876-1914). (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/38558.pdf
• Düstur. (1289). Birinci Tertib, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Ekinci, Ekrem Buğra. (2008). Osmanlı hukuku adalet ve mülk. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Kenanoğlu, M. Macit. (2007). Nizâmiye Mahkemeleri. İslam Ansiklopedisi, 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 185-188.
• Kılıç, Muhterem. (1992). Irza geçme suçlarının hukuki yapısı. (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/22416.pdf
• Konan, Belkıs. (2011). Osmanlı hukukunda tecavüz suçu. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 29, 149-172.
• Kütükoğlu, Mübahat. (2018). Osmanlı belgelerinin dili (Diplomatik), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ortaylı, İlber. (2011). Tanzimat devrinde Osmanlı mahalli idareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Osmanağaoğlu-Karahasanoğlu, Cihan. (2016). Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Hırsızlık Suçunun Algılanması ve Cezalandırılma Şekilleri. Fethi Gedikli (Ed.), II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, (I), 657-707.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet. (1999). Tanzimat devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Türk Hukuk Lûgatı. (1991). Ankara: Türk Hukuk Kurumu, Başbakanlık Basımevi.
• Yakut, Esra. (2012). Osmanlı hukukunda bir suç olarak eşkıyalık ve cezalandırılması. Kebikeç, 33, 21-34.
• Yavuz, Hulusi. (1998). Adliye Nezâreti. İslam Ansiklopedisi, 1, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 389-390.