Spor Örgütü Çalışanlarında Spiritüel Liderlik ve Örgütsel Tükenmişlik İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 830 - 844, 31.12.2023

Zeynep Turhan , Dilşad Çoknaz

https://doi.org/10.33459/cbubesbd.1356424

Öz

Çalışmanın amacı kamu sektöründeki spor örgütlerinde çalışanların spiritüel liderlik davranışları ile örgütsel tükenmişlikleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Çalışmada kolayda örneklem yöntemi ile seçilen Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri’nde görevli 295 spor eğitim uzmanı ve sportif eğitim uzmanı yer almıştır. Çalışmada orijinali Fry’a (2003) ait Türkçe’ye uyarlaması Gündüz (2014) tarafından yapılan “Ruhsal Liderlik Ölçeği”, Pines ve Aranson (1988) tarafından geliştirilen ve Çapri (2013) tarafından Tükçe’ye uyarlanan “Tükenmişlik Ölçeği Kısa Formu” ve demografik bilgi formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde ve aritmetik ortalama, korelasyon ve basit doğrusal regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Yapılan araştırmada elde edilen bulgular spor örgütü çalışanlarının spiritüel liderlik davranışları ile örgütsel tükenmişlikleri arasında negatif yönde ve orta düzeyde ilişki olduğunu göstermiştir. Spiritüel liderliğin alt boyutları olan özgecil sevgi, çağrı, üyelik, vizyon ve umut alt boyutları bağlamında negatif yönlü anlamlı bir ilişki vardır. Spiritüel liderliğin örgütsel tükenmişliği % 26 yordadığı tespit edilmiştir. Örgütlerde bu tarz liderlik anlayışının hâkim olması örgütlerin en önemli kaynağı olan insan faktörü ve ilişkiler, kurum içi iletişim, refah, memnuniyet ve dolayısı ile performans açısından yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Spiritüel liderlik, Örgütsel tükenmişlik, Spor örgütü, Kamu sektörü

The Effect of Spiritual Leadership Behaviors of Sport Organization Employees on Organizational Burnout

Öz

The aim of this study is analysing the relationship between spiritual leadership behaviors of public sports organization employees and organizational burnout. The sample group of this study, where convenience sampling method was used, is consisted of 295 sports specialits and sports education specialist working Provincial Directorates of Youth and Sports.In the study, the spiritual leadership scale developed by Fry (2003) and adapted to Turkish by Gündüz (2014), the burnout scale developed by Pines and Aranson (1988) and adapted to Turkish by Çapri (2013) and a questionnaire consisting of demographic information were used as a data collection tool. Frequency, percentage, arithmetic mean, correlation and simple linear regression analyses were used in the analysis of the data. The findings obtained from the research have shown us that there is a moderate negative correlation between spiritual leadership behaviors and organizational burnout. In the context of altruistic love, calling, membership, vision, and hope, which is sub-dimentions of the spritual leadership, there is a meaningful negative correlation. It was determined that spiritual leadership effects organizational burnout at the rate of %26. The mastery of this type of leadership understanding in organizations will be useful in terms of human factor and relationships, internal communication, well-being, satisfaction and therefore performance, which is the most important resource of organizations.

Anahtar Kelimeler

Spiritual leadership, Organizational burnout, Sport organization, Public sector

Kaynakça

• Abdolmajid, E., & Sharifi Far, F. (2022). Impact of spiritual leadership and social security feeling on empowerment of female managers in Tehran municipality sport complexes. Management and Organizational Behavior in Sports, 11(5), 31-42.
• Aldrich, H. (1999). Organizations evolving. Sage publications.
• Al Arkoubi, K. (2008). Spiritual leadership and identity in Moroccan business: An Ethnographic study of YNNA holding. ProQuest Publisher.
• Ali, M., Usman, M., Pham, N. T., Mintah, P. A., & Akhtar, N. (2020). Being ignored at work: Understanding how and when spiritual leadership curbs workplace ostracism in the hospitality industry. International Journal of Hospitality Management. Article 102696. https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2020.102696
• Ali, M., Osman, M., Soetan, G. T., Saeed, M., & Rofcanin, Y. (2021). Spiritual leadership and work alienation: Analysis of mechanisms and constraints. The Service Industries Journal, 42, 11-12. https://doi.org/10.1080/02642069.2022.2026333
• Ardhani, A. M., & Aini, Q. (2022). The Effect of spiritual leadership and spiritual intelligence on low nurse burnout in a hospital during the COVID-19 pandemic. Venezolanos de Farmacología Terapéutica, 41(2), 85-95. Erişim adresi: https://zenodo.org/record/6571128
• Argon, T., ve Tükel, H. (2016). Maarif müfettişlerinin örgütsel psikolojik sermaye algıları ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-16. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cybd/issue/34547/381687
• Avolio, B. J., Luthans, F., Avey, J. B., & Norman, S.M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60(3), 541-547 https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2007.00083.x
• Aydın, B., ve Ceylan, A. (2009). The effect of spiritual leadership on organizational learning capacity. African Journal of Business Management, 3(5), 184-190.
• Baykal Narcıkara, E. (2017). Spiritüel liderlik davranışının algılanan performans üzerine etkisi. Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Başoğlu, B., ve Aytaç, K.Y. (2016). Gençlı̇k hı̇zmetlerı̇ ve spor ı̇l müdürlerı̇nı̇n lı̇derlı̇k davranışları ve tükenmı̇şlı̇k arasındakı̇ ı̇lı̇şkı̇nı̇n değerlendı̇rı̇lmesı̇. Turkish Studies (Elektronik),11(3), 465-478.
• Bayarçelik, E. B., Vatansever Durmaz, B., ve Gürler, N. (2019). İş stresi ve pozitif psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkisi: Bankacılık sektöründe bir araştırma. İnsan ve İnsan, 6(21), 493-523. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.513475
• Bellingham, R., & Meek, J. (2001). The Manager's Pocket Guide to Spiritual Leadership. HRD Press, Inc.
• Blackaby, H. T., & Blackaby, R. (2011). Spiritual leadership: Moving people on to God’s agenda. B&H Publishing group.
• Bora-Kılınçarslan, T., ve Küçüksüleymanoğlu, R. (2019). Muhasebe meslek mensuplarının mesleki tükenmişlik düzeylerinin araştırılması: Bursa İli Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Özel Sayı, 617-636. https://doi.org/10.25095/mufad.607225
• Bozkuş, K., ve Gündüz, Y. (2016). Manevi liderlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin modellenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 405-420. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/22606/241603
• Büyüköztürk, Ş. (2003). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Yayıncılık.
• Chalofsky, N. (2011). The Meaning of the meaning of work: A Literature review analysis. The George Washington University. http://www.spiritatwork.org/library/Chalofsky.pdf
• Chen, C., & Yang, F. (2012). The impact of spiritual leadership on organizational citizenship behavior: A Multi-sample analysis. Journal of Business Ethics, 105-107. Erişim adresi: https://link.springer.com/article/10.1007/s10551-011-0953-3
• Çapri, B. (2013). Tükenmişlik ölçeği-kısa formu ile eş tükenmişlik ölçeği-kısa formu’nun türkçe uyarlaması ve psikoanalitik varoluşçu bakış açısından mesleki ve eş tükenmişlik ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1393-1418.
• Çimen, B., ve Karadag, E. (2019). Spiritual leadership, organizational culture, organizational silence and academic success of the school. Educational Administration: Theory & Practice, 25(1), 1-50.
• Çoban, M., ve Kılıç, R. (2015). Herzberg’in motivasyon teorisi ile liderlik tipleri arasındaki ilişki: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 13(1), 365-380. https://doi.org/10.11611/JMER583
• Çokluk, Ö. (2000). Örgütlerde tükenmişlik, yönetimde çağdaş yaklaşımlar. Elma, C. ve Demir, K. (Ed.). Anı Yayıncılık.
• Damar, A., ve Eskiler, E. (2017). The impact of spiritual leadership on empowerment and work procrastination. SHS Web of Conferencess. (37), Makale 01056. https://doi.org/10.1051/shsconf/20173701056
• Durmuş, M., ve Alkan, H. (2021). Investigation of the relationship between quality of work life, burnout and spiritual well being in intensive care nurses. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 264-272. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.889760
• Erdoğan, P., ve İraz, R. (2019). Örgütsel vatandaşlık, örgütsel sinizm ve tükenmişliğe pozitif psikolojik sermaye etkisi. Eğitim Yayınevi.
• Ertürk, A., ve Dönmez. E., (2017). Ruhsal liderlik ve eğitimdeki yansımaları. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 11-19. https://doi.org/10.21666/muefd.325111
• Fairholm, G. W. (1996). Spiritual leadership: Fulfilling whole-self needs at work. Leadership & Organization Development Journal, 17(5), 11-17. https://doi.org/10.1108/01437739610127469
• Frankl, V. E. (2010). İnsanın anlam arayışı. Öteki Yayın Evi.
• Freudenberger, H. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30, 159-165. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Fry, L. W. (2003). Toward a theory of spiritual leadership. The Leadership Quarterly, 14(6), 693-727. http://dx.doi.org/10.1016/j.leaqua.2003.09.001
• Fry, L. W., Vitucci, S., & Cedillo, M. (2005). Spiritual leadership and army transformation: Theory, measurement, and establishing a baseline. The Leadership Quarterly, 16(5), 835-862. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2005.07.012
• Fry, L. W. (2016). Spiritual Leadership. Global encylopedia of public administration, public policy, and governance, 1-6, Erişim adresi: https://www.iispiritualleadership.com/wp-content/uploads/Spiritual-Leadership-Public-Administration_Final.pdf
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10th. Edt.) Pearson.
• Gündüz, Ş. (2014). Ruhsal liderlik ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki: Duygusal zekânın aracı etkisi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Hicks, D. A. (2003). Religion and the workplace: Pluralism, spirituality, leadership. Cambridge University Press.
• Hossein, D., Zeynab, R., & Hamideh, R. (2017). Relationship between spiritual quotient and transformational leadership of managers with organizational commitment of staffs: A Case Study in the Tehran university of medical sciences in Iran. Review of Public Administration and Management, 5(2), 1-4. https://doi.org/10.4172/2315-7844.1000210
• Hunsaker, W. (2019). Spiritual leadership and job burnout: Mediating effects of employee well-being and life satisfaction. Management Science Letters, 9, 1257-1268. http://dx.doi.org/10.5267/j.msl.2019.4.016
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, R. (2019). Riskli birimlerde çalışan hemşirelerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri ve spiritüel iyi oluşlarının belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Kayım, N. (2018). Herzberg’in çift-faktör teorisi bağlamında motivasyon: Şeytan marka giyer filmi. Uluslararası Toplum Kültür Çalışmaları Dergisi, 1, 31-45. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/nosyon/issue/55454/759979
• Kefeli, T. (2020). Gençlik ve spor il müdürlüğü çalışanlarının rekreasyon aktivitelerine katılımlarının iş doyumları ve tükenmişlik düzeyleri açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Kılıç, B. (2018). Ruhsal liderlik, örgüt kültürü ve örgütsel sessizliğin okul başarısına etkisi. Doktora tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Koening, H., George, L. K., Titus, P., & Meador, K. G. (2003). Religion, spirituality, and health service use by older hospitalized patient. Journal of Religion and Health, 42(4),301-314. https://doi.org/10.1023/A:1025812726644
• Kriger, M. P., & Seng, Y. (2005). Leadership with inner meaning: A Contingency theory of leadership based on the worldview of five religions. The Leadership Quarterly, 16, 771- 806. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2005.07.007
• Kurtar, Ş., (2009). Ruhsal liderlik ölçeği: Türkçe dilsel eşdeğerlik, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Kurtuluş, K. (2006). Pazarlama araştırmaları. Literatür Yayınları.
• Moradzadeh, A., Rigi, M., ve Koshtegar, A., (2021). The Mediator role of organizational spirituality in the relation between spiritual leadership and organizational citizenship behavior among the sports media staff in the city of zahedan. Communication Management in Sport Media, 8(2), 79-94. https://doi.org/10.30473/jsm.2019.44847.1312
• Naktiyok, S., ve Zengin, Y. (2021). Manevi liderlik ve işyeri ilişkilerinin kalitesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(20), 720-748. https://doi.org/10.30798/makuiibf.791734
• Orhan, U., Mendi, Y., ve Doğan, A. (2021) Ruhsal liderlik. Akademisyen Kitabevi A.Ş.
• Özen, G., ve Mirzeoğlu, N. (2006). Bir spor örgütünde çalışan spor uzmanlarının tükenmişlik ve örgütsel bağlılıklarının incelenmesi. Spor Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri Dergisi, 1(2), 12-17. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sybtd/issue/11437/136523
• Özer, B. (2019). Spor İstanbul genel müdürlüğüne bağlı spor tesislerindeki yöneticilerin tükenmişlik düzeylerinin iş doyum düzeylerine etkisi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• Özgan, H., Bozbayındır, L., Bulut, A., ve Bulut, F. (2013). Öğretmenlerin ruhsal liderlik algıları ile motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 70-83. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/usaksosbil/issue/21644/232676
• Öztürk, D. (2016). Gençlik hizmetleri ve spor il müdürlüğünde çalışan personelin tükenmişlik düzeyleri ve iş doyum düzeylerinin duygusal bağlılığa etkisi (Akdeniz bölgesi örneği). Doktora tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Pines, A., & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. Free Press.
• Reave, L. (2005). Spiritual values and practices related to leadership effectiveness. The Leadership Quarterly, 16, 655-687. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2005.07.003
• Shabanibahar, G., Alibakhshi, M., & Samadi, A. (2013). The Role of spiritual leadership in empowering employees of sport and youth organization in Hamadan province. Sport Management Journal, 5(3), 37-52. https://doi.org/10.22059/jsm.2013.35708
• Şahin, S., ve Güllü, S. (2018). Psikolojik sözleşme ihlal algısı ve tükenmişlik ilişkisi: Bursa Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 537-549. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/mjss/issue/43010/520798
• Tabachnick, B., & Fidel, L. S. (2020). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. Baloğlu, M. (Ed.), Nobel Yayınları.
• Taşğın, Ö. (2004). Gençlik ve spor genel müdürlüğü merkez ve taşra örgütü yöneticilerinin tükenmişlik düzeylerinin iş doyum düzeylerine etkisi. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Tokmak, M. (2018). Pozitif psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkileri: Kamu çalışanlarına yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 25(3), 863-878. https://doi.org/10.18657/yonveek.419469
• Tourish, D., & Tourish, N. (2010). Spirituality at work, and its implications for leadership and followership: A Post-structuralist perspective. Leadership, 6(2), 207-224. https://doi.org/10.1177/1742715010363210
• Tösten, R., Arslantaş, H. İ., ve Şahin, G. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerinin tükenmişliğe etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 726-744. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/issue/28496/340309
• Turaç, İ. S. (2019). Örgütsel tükenmişlik. Uslu ve diğerleri (Edt.), Örgütsel yaklaşımlar İçinde, 330-342. Nisan Kitabevi.
• Türközü, T. (2015). Adana Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü’nde çalışmakta olan antrenörlerin tükenmişlik ve iş doyum düzeylerinin incelenmesi.Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Uler, E. (2020). Tükenmişlik ve örgütsel tükenmişlik üzerine literatür taraması. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi. Özel Sayı, 36-43. Erişim adresi: https://www.ibaness.org/bnejss/2020_06_special_issue/06_Uler.pdf
• Varlık, S. (2019). Türkiye’de din dışı spiritüel akımlar üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Yağcı, İ. (2022). Beden eğitimi öğretmenleri ile antrenörlerin algılarına göre mesleki tükenmişlik düzeyleri ile öfke kontrolü arasındaki ilişkinin karşılaştırılması (Afyonkarahisar İli Örneği). Doktora tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Yang, M., ve Fry, L.W. (2018). The Role of spiritual leadership in reducting healthcare worker burnout. Journal of Management, Spiruality & Religion, 15(4), 305-324. https://doi.org/10.1080/14766086.2018.1482562
• Yeşilyurt, Y. (2021). Aydın gençlik ve spor il müdürlüğü çalışanlarının iş stresi ve tükenmişlik düzeylerinin internet bağımlılığına etkisinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Yıldız, S. (2020). Dahili ve cerrahi bilimler uzmanlık öğrencilerinde ruhsal liderlik ve tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Tıpta uzmanlık tezi, Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldız, S. M., Dayan, A., ve Doğan, Ö. B. (2022). Tıp uzmanlık öğrencilerinde ruhsal liderlik ve tükenmişlik sendromu ilişkisi. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 26(2), 29-36. https://dx.doi.org/10.54308/tahd.2022.97269
• Yılmaz, M. (2020). Yöneticilerin ruhsal liderlik davranışlarının örgütsel stres ve tükenmişlik üzerine etkisi: Otel işletmeleri örneği. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.