Şermin Yaşar’ın “Dedemin Bakkalı” ve “Dedemin Bakkalı: Çırak” Adlı Çocuk Edebiyatı Eserlerinin Bibliyoterapik Unsurlar Kapsamında İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 23

Eylül Şerife Yüksel , Zarife Karakoç

https://doi.org/10.47935/ceded.1569830

Öz

Bibliyoterapi, psikolojik birtakım sorunların iyileştirilmesi amacıyla bireyi doğru zamanda doğru kitapla tanıştırmayı amaçlayan bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Özdeşim kurma, arınma, içgörü ve genelleştirme olarak dört aşamadan oluşan bu yöntem bireyin farkındalık kazanmasına yardımcı olmaktadır. Bu farkında olma durumu kitaplar aracılığıyla bireyin içinde bulunduğu sorunlarla baş etmesine katkı sağlamaktadır. Bibliyoterapinin öğrenme ortamında kullanılması kitaplar aracılığı ile hedef kitlenin kendi sorunlarını tanımasına ve sorunlarıyla baş edebilme farkındalığı kazanmasına yardımcı olmaktadır. Eğitim-öğretim sahasında Türkçe dersleri, metinlerden sıklıkla yararlanılan dersler olması bakımından bibliyoterapi yönteminin kullanılacağı en uygun derslerden biridir. Türkçe Öğretim Programındaki hedef kitleye kazandırılması gereken değer ve beceriler ile bibliyoterapik unsurlar arasında bir ilişki mevcuttur. Bu çalışmada Şermin Yaşar’ın “Dedemin Bakkalı” ve “Dedemin Bakkalı: Çırak” adlı çocuk kitapları bibliyoterapik unsurlar çerçevesinde incelenmiştir. Çalışma nitel desende tasarlanan bir doküman analizi çalışmasıdır. Elde edilen bulgulara göre incelenen iki eser için de en sık kullanılan bibliyoterapik unsur “yeni değerler, tutumlar ve davranışlar geliştirebilme” (f=19) olmuştur. Çalışmada Dedemin Bakkalı: Çırak isimli eserde kullanılan bibliyoterapik unsur sayısının (f=38) Dedemin Bakkalı isimli eserdeki bibliyoterapik unsur sayısından (f=33) daha fazla olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dedemin Bakkalı, Dedemin Bakkalı: Çırak, Türkçe eğitimi, bibliyoterapi, bibliyoterapik unsurlar.

Examination of Şermin Yaşar's Children's Literature Works titled "Dedemin Bakkalı" and "Dedemin Bakkkalı: Çırak" within the Scope of Bibliotherapeutic Elements

Öz

Bibliotherapy is considered a method that introduces individuals to the right book at the right time to address psychological issues. This approach comprises four stages: identification, catharsis, insight, and generalization. These stages aim to enhance self-awareness and help individuals cope with their problems through books. The use of bibliotherapy in educational settings allows students to recognize their issues and develop strategies to manage them. Turkish language classes, which frequently rely on texts, are ideal for applying this method. There is a connection between the values and skills outlined in the Turkish Teaching Program and the elements of bibliotherapy. In this study, Şermin Yaşar's children's books Dedemin Bakkalı and Dedemin Bakkalı: Çırak were examined from a bibliotherapeutic perspective through qualitative document analysis. The findings revealed that the most common bibliotherapeutic element in both books was “the ability to develop new values, attitudes, and behaviors” (f=19). Furthermore, the analysis showed that Dedemin Bakkalı: Çırak contained more bibliotherapeutic elements (f=38) than Dedemin Bakkalı (f=33). This suggests that both books effectively contribute to psychological development, with Dedemin Bakkalı: Çırak offering a slightly richer bibliotherapeutic content.

Anahtar Kelimeler

Dedemin bakkalı, dedemin bakkalı: çırak, Turkish education, bibliotherapy, bibliotherapeutic elements.

Kaynakça

• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Catalano, A. (2008). Making a place for bibliotherapy on the shelves of a curriculum materialscenter: The case for helping preservice teachers use developmental bibliotherapy in the classroom. Education Libraries: Childrens Resources, 31(3), 17-22. https://doi.org/10.26443/el.v31i3.258
• Cavga, S. ve Eyüp, B. (2021). Şermin Yaşar’ın çocuk kitaplarındaki eğitsel iletilerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(4), 1400-1420. https://doi.org/10.16916/aded.986805
• Çetin, D., & Doğanay, M. (2020). 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin bibliyoterapi açısından incelenmesi. Mediterranean Journal of Educational Research, 14(31), 354-376. https://doi.org/10.29329/mjer.2020.234.17
• Deniz, K. (2014). Reading therapy: an evaluation of literary books about puberty on the axis of bibliotherapy. Multicultural Language Education: From Research Into Practice. A. Akbarow (Ed.), Multicultural language education : From research into practice içinde (pp. 102-118). Cambridge Scholars.
• Erdemir, Z. E. (2016). 100 temel eser listesinde yer alan masallardaki bibliyoterapik unsurlar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi.
• Forgan, J. W. (2002). Using bibliotherapy to teach problem solving. Intervention in School and Clinic, 38(2), 75-82.
• Furner, J. (2004). Using bibliotherapy to overcome math anxiety. Academic Exchange Quarterly, 8(2), 209- 213.
• Gençer, G., & Doğan Kahtalı, B. (2022). Şermin Yaşar’ın çocuk kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Turkish Studies -Education, 17(3), 407-421. 10.7827/turkishstudies.58150
• Güven, B., & Aytaş, G. (2023). Ortaokul öğrencileri için Türkçe derslerinde tavsiye edilen okuma kitaplarında yer alan aforizmaların incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(1), 114-129. https://doi.org/10.51725/etad.1307321
• İlter, B. (2015). Bibliyoterapi tekniğinin üstün yetenekli ̇çocukların mükemmeliyetçil̇ik düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• İnan, C., & Erkuş, S. (2018). Bibliyoterapi tekniğinin ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin matematik başarıları ve tutumlarına etkisinin incelenmesi. Turkish Studies, 13(15), 259-271. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13422
• Jones, F. A. (2002). The role of bibliotheraphy in the anxiety: An experimental. British Journal of Community Nursing, 7(10), 498-504.
• Jones, J. L. (2006). A closer look at Bibliotherapy. Young Adult Library Services, 5(1), 24-27.
• Karagöz, B. (2015). Kendilik değerini koruma bağlamında çocuk edebîyatı eserlerinin kullanımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 486-493. 10.17719/jisr.20154013921
• Kaya, A. İ., & Şimşek, E. (2021). Şermin Yaşar’ın çocuk kitaplarında bir anlatım tarzı olarak mizah. Türkbilig, 2021(42), 291-302.
• Köroğlu, F. (2024). Şermin Yaşar’ın çocuk kitaplarındaki mizahi üslubun çocukların duyuşsal gelişimindeki işlevleri bağlamında incelenmesi. Uluslararası Düzce Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-10. https://doi.org/10.62195/ijdes.1471158
• Leana, M. Z. (2012). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin de bulunduğu sınıflarda bibliyoterapi kullanımı: Model önerisi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 2(2), 118-136.
• Lucas, C., & Soares, L. (2013). Bibliotherapy: a tool to promote children's psychological well-being. J Poet Ther, 26(3), 137-147.
• Turan, S. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
• Öncü, H. (2012). Bibliyoterapi yönteminin okullarda psikolojik danışma ve rehberlik amacıyla kullanılması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(1), 147-170.
• Öner, U. (2007). Bibliyoterapi. Çankaya Üniversitesi Fen Edebîyat Fakültesi Journal of Arts and Sciences, 1(7), 133-150.
• Öner, U., & Yeşilyaprak, B. (2006, 6 Ekim). Bibliyoterapi: Psikolojik danışma ve rehberlik programlarında çocuk edebîyatından yararlanma. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebîyat Sempozyumunda sunulan bildiri. Ankara, Türkiye.
• Özdemir, N. K. (2016). Deneysel bir çalışma: Bibliyopsikolojik danışmaya dayalı özgüven geliştirme programının 6. sınıf öğrencilerinin özgüven düzeylerine etkisi. Elementary Education Online, 15(1), 136-147. https://doi.org/10.17051/io.2016.59570
• Proust, M. (2016). Yaratıcı okurluk. Palto Yayınevi.
• Turan, L. (2005). Arkadaş edinme güçlüğü çeken çocukların problemlerini çözmede çocuk edebîyatından yararlanma. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 124-135.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. 28 Ağustos 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• Watson, J. J. (1980). Bibliotherapy for abused children. School Counselor, 27(3), 204-208.
• Yaşar, Ş. (2023). Dedemin bakkalı: Çırak. Taze Yayınevi.
• Yaşar, Ş. (2022). Dedemin bakkalı. Taze Yayınevi.
• Yeşil, F. (2021). Türkçe eğitiminde bibliyoterapi tekniğinin kullanımına yönelik eğitim tasarımı önerisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Pegem Yayıncılık.