Sigma Shape Tables and an Altar Table from Blaundos

Yıl 2020, , 383 - 400, 30.06.2020

Birol Can Demet Beşikçi

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.202017

Öz

In ancient times, tables in which special treats were served to the guests were made in different forms in line with their needs and functions. During the Roman period, in the tricliniums and outdoor prairie feasts, the tables that were used in a round form in front of the semicircular formed couches called stibadium, were adapted to the form of the couch in which they were surrounded in time. These semicircular tables, called Sigma forms, were considered sacred like many objects in the iconography of Christ with the spread of Christianity. The fact that some of the early Christian artists including a sigma-shaped table in their last supper-themed work, in which Jesus was depicted with his twelve apostles has made this spread out easier. Thus tables with sigma form have taken their place in church liturgy as altar trays. Sigma-shaped altar trays, which are plain, decorated or with a bowl opening, were frequently used especially in the early Christian period. In addition to their function as the altar tray, they were also used for different purposes, such as Coptic tombstones. The altar plate unearthed in the excavations of Blaundos ancient city in 2019 was slightly smaller and undecorated than similar examples. The plate, which was discovered torn apart in the stone paved area right in front of the Early East Roman workshop spaces, was dated to the 5th century AD in the light of similar examples and findings such as mortars and coins found in the same context. Despite the fact the city was mentioned in the church records and the dense East Roman structures that can be followed on the surface, there is no structure that can be said to be definitively a church. Previous researches on this subject suggests, the data about Christianity that were found in excavations, and especially the sigma-shaped altar table gives an idea about the location and also history of the possible church structure.

Anahtar Kelimeler

Stibadium, Sigma Form Table, Altar Table, East Roman, Blaundos, Last Supper

Sigma Formlu Masalar ve Blaundos Altar Tablası

Öz

Antikçağlarda özel yemek odalarında konuklara ikramlıkların sunulduğu masalar, ihtiyaç ve işlevi doğrultusunda farklı formlarda yapılmışlardır. Roma Dönemi’nde tricliniumlarda ve açık havadaki kır yemeklerinde stibadium olarak adlandırılan yarım dairesel sedirlerin önünde önceleri yuvarlak formda kullanılan masalar zamanla çevrelendiği sedirin formuna uydurularak at nalı şeklini almışlardır. Sigma formlu olarak adlandırılan yarım dairesel bu masalar Hristiyanlığın yaygınlaşmasıyla birlikte, İsa ikonografileri içinde yer alan pek çok nesne gibi kutsal sayılmışlardır. Erken Hristiyanlık dönemi sanatçılarından bazılarının, İsa’nın 12 havarisiyle birlikte yemek masasında tasvir edildiği son akşam yemeği temalı eserlerinde sigma formlu masaya yer vermiş olmaları da bunda etkili olmuş olmalıdır. Böylece sigma formlu masalar kilise litürjisinde altar tablası olarak yerini almıştır. Sade, bezemeli, çanak yuvalı gibi tiplerde olan sigma formlu altar tablaları, özellikle erken Hristiyanlık döneminde sıkça kullanılmış, geç dönemlere doğru altar tablası işlevinin yanı sıra, Kıpti mezar taşları gibi farklı amaçlarla da kullanım görmüştür. Blaundos antik kenti 2019 kazı çalışmalarında ele geçen altar tablası benzer örneklerine göre biraz daha küçük ve sade işlenmiştir. Erken Doğu Roma Dönemi atölye mekanlarının hemen önündeki taş döşeli alanda parçalanmış vaziyette açığa çıkan tabla, benzer örnekler ve aynı kontekste ele geçen havan, sikke gibi buluntular ışığında MS V. yüzyıla tarihlenmiştir. Kentin kilise kayıtlarında adı geçmesi ve yüzeyde takip edilebilen yoğun Doğu Roma yapılaşmasına rağmen, kilise olduğu kesin olarak söylenebilecek bir yapıya rastlanmamaktadır. Bu konuda daha önceki araştırmalardaki öneriler, kazılarda ele geçen Hristiyanlıkla ilgili veriler ve özellikle sigma formlu altar tablası, muhtemel kilise yapısının konumu ve tarihi hakkında da fikir vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Stibadium, Sigma Formlu Masa, Altar Tablası, Doğu Roma, Blaundos, Son Akşam Yemeği

Kaynakça

• Akbıyıkoğlu 1997 K. Akbıyıkoğlu, “1995 Yılı Blaundos (Sülümenli) Kazısı”. VII Müze Kurtarma Kazıları Semineri. Kuşadası, 8-10 Nisan 1996. Ankara (1997) 29-48.
• Akerstöm-Hougen 1974 G. Akerström-Hougen, The Calendar and Hunting Mosaics of the Villa of the Falconer in Argos; A study in Early Byzantine Iconography. Stockholm 1974.
• Andrade 2018 J. B. Andrade, Corpo, Espaço E Disciplina Na Antiguidade Tardia: Um estudo sobre o convivium com base na Saturnalia, de Macróbio, e na cultura material. Universidade Federal Do Espírito Santo. Vitória 2018.
• Aydın 2011 A. Aydın, “Side Müzesi’ndeki Sigma Formlu Tabla”. Adalya XIV (2011) 315-326.
• Baranaydın-Baranaydın 2019 F. Baranaydın-D. Baranaydın, “Apokaliptik Kiliseler”. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi 6/17 (2019), 213-228.
• Barb 1956 A. A. Barb, “Mensa Sacra: The Round Table and the Holy Grail”. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 19 (1956) 40-67.
• Braun 1924 J. Braun, Der Christliche Altar. München: 1924.
• Can 2017 B. Can, “Blaundos Antik Kenti”. Eds. R. M. Czichon - Ş. Söyler - B. Can - İ. Çavuş, Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak. İstanbul (2017) 73-82.
• Chalkia 1991 E. Chalkia, Le Mense Paleocristiane: Tipologia e Funzione delle Mense Secondaria nel Culto Paleocristiano. Italy 1991
• Crawford 1990 J. S. Crawford, The Byzantine Shops at Sardis. Amerika 1990.
• Demirton 2018 C. Demirton, Patara Kent Bazilikası Litürjik Taş Eserleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2018.
• Doğan 2007 S. Doğan, “Bizans Döneminde Pamfilya ve Likya’da Gündelik Kullanımdaki Taş Gereçler”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 24/2 (2007) 63-75.
• Dresken-Weiland 1991 J. Dresken-Weiland, Reliefierte Tischplatten aus Theodosianischer Zeit. Città del Vaticano 1991.
• Dunbabin 1991 K. M. D. Dunbabin, “Triclinium and Stibadium”. Ed. W. J. Slater, Dining in a Classical Context. Amerika (1991) 121-148.
• Dunbabin 1999 K. M. D. Dunbabin, Mosaics of the Greek and Roman World. Cambridge 1999.
• Ellis 1995 S. P. Ellis, “Classical Reception Room in Romano-British Houses”. Britannia 26 (1995) 163-178.
• Filges 2006 A. Filges, Blaundos. Tübingen 2006.
• Flood 2001 F. B. Flood, “The Medieval Trophy as an Historical Trope: Coptic and Byzantine Altars in İslamic Contexts”. Brill 18 (2001) 41-72.
• Glare 2012 P. G. W. Glare, Oxford Latin Dictionary. Oxford 2012.
• Hudson 2010 N. F. Hudson, “The Archaeology of the Roman Convivium”. American Journal of Archaeology 114 (2010) 663-695.
• İşlek 2018 A. İşlek, Bizans Sanatında Son Akşam Yemeği Sahneleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi. Denizli 2018.
• Josef 1930 "Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Ephesos". Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 26 (1930) 5-66.
• Lang-Auinger 2003 C. Lang-Auinger, Hanghaus 1 in Ephesos. Forschungen in Ephesos 8,4. Wien 2003.
• Lowrie 1901 W. Lowrie, Monuments of the Early Church. London: 1901.
• Massoth 2005 S. Massoth, Untersuchungen zur Römischen Gelagekultur am Beispiel der Gartentriclinia und Wandmalereien mit Darstellungen von Convivia in Pompeji. Inauguraldissertation zur Erlangung der Doktorwürde, Heidelberg Universität. Heidelberg 2005.
• Morvillez 1996 E. Morvillez, “Sur les Installations de lits de Table en Sigma Dans I’Architecture Domestique du Haut et du Bas-Empire”. Pallas 44 (1996) 119-158.
• Nußbaum 1961 O. Nußbaum, "Zum Problem der runden und sigmaförmigen Altarplatten". JbAC 4 (1961) 18-43.
• Öztaşkın 2015 G. K. Öztaşkın, “Stratonikeia Kenti Bizans Dönemi Litürjik Taş Eserleri”. Ed. B. Söğüt, Stratonikeia Çalışmaları 1: Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları. İstanbul (2015) 159-173.
• Özüdoğru 2014 Ş. Özüdoğru, “2013 Yılı Kibyra Çalışmaları”. Anmed 12 (2014) 55-61.
• Özüdoğru 2018 Ş. Özüdoğru, “Geç Antikçağ’da Kibyra”. Cedrus VI (2018) 13-64.
• Pamir 2014 H. Pamir, “Antakya Mozaikleri”. Aktüel Arkeoloji 39 (2014) 78-91.
• Parrish 1995 D. Parrish, “A Mythological Theme in the Decoration of Late Roman Dining Rooms: Dionysos and His Circle”. Revue Archéologique, Nouvelle Série (1995) 307-332.
• Pirson 2016 F. Pirson, “Pergamon-Bericht Über die Arbeiten in der Kompagne 2015”. Archäologischer Anzeiger (2016/2) 135-223.
• Popa 2000 C. Popa, “Câteva Interpretări Referitoare la Funcţionalitatea Absidei în Lumea Romană”. Buletinul Cercurilor Ştiintifice Studenteşti 6 (2000) 97-102.
• Popović 1998 S. Popović, “The Trapeza in Cenobitic Monasteries: Architectural and Spiritual Contexts”. Dumbarton Oaks Paper 52 (1998) 281-303.
• Quien 1740 M. L. Quien, Oriens Christianus, In Quatuar Patriarchatus Digetus; Quo Exhibentur Ecclesiae, Patriarchae, Caeterique Praesules Totius Orientis. Paris 1740.
• Ramsay 1897 W. M. Ramsay, The Cities and Bishoprics of Phrygia. London 1897.
• Sayın 2015 E. Sayın, Kibyra Antik Kenti’nde Opus Spicatum Döşemeler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi. Bursa 2015.
• Strzygowski 1909 V. J. Strzygowski, “Der Sigmaförmigen Tisch und der Älteste Typus des Refektoriums”. Eds. R. Meringer - W. Meyer Lübke - J.J. Mikkola - R. Much - M. Murko, Wörter und Sachen I. Heidelberg (1909) 70-80.
• Şimşek 2015 C. Şimşek, Laodikeia Kilisesi: Lykos Vadisi’nde Hıristiyanlık. Denizli 2015.
• Tiryaki 2007 A. Tiryaki, “Erken Hristiyanlık Dönemi’nde Manastır Sisteminin Doğuşu”. Sanat Tarihi Dergisi XVI/2 (2007) 49-65.
• Volpe 2006 G. Volpe, “Stibadium e Convivium in una villa Tardoantica (Fargola-Ascoli Satriano)”. Eds. M. Silvestrini – T. S. Vigorita – G. Volpe, Studi in Onore di Francesco Grelle. Bari (2006) 319-349.
• Vroom 2007 J. Vroom, “The Archaeology of Late Antique Dining Habit in the Eastern Mediterranean: A Preliminary Study of the Evidence”. Eds. L. Lawan – E. Swift – T. Putzeys, Objects in Context Objects in Use; Meterial Spatiality in Late Antiquity. Boston (2007) 313-361.