The Importance of Mustafa Kemal Pasha in National Struggle of Samsun and Havza Activities

Yıl 2019, Cilt: 7, 723 - 740, 30.06.2019

Cengiz Mutlu

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201934

Öz

Mustafa Kemal Pasha, who was sent to Sam­sun as the inspector of the ninth army continent, had met with local authorities in order to eliminate the insecurity caused by the Greek gangs. Mustafa Kemal Pasha, who communicated with the commanders and governors in Anatolia, tried to gather them around the National Strug­gle. Mustafa Kemal Pasha's plan was to ensure unity and solidarity for the National Struggle and to complete the organization. In his telegram to Istanbul, Mustafa Kemal Pasha stated that the British occupied Samsun without informing the local administrators, that this situation interrupted the influence of the state and that the British cooperated with the Greeks. Mustafa Kemal Pasha, who went to the Havza, induced that the people around him should not despair and believe that the country would be saved. Here, Mustafa Kemal Pasha, who issued the Havza Circular, the first national reaction in the National Strug­gle, signed the first official revolt against the invasions. This circular requires the establishment of national or­gan­i­zations, rallies in response to invasions, the Istanbul government and the Allied States to send telegrams, the use of the Allied Powers as a reason for the occupation of the security of the Christian people, the need to awaken the national authority. Mustafa Kemal Pa­sha, who aimed to make people adopt the National Struggle and determine it as a method with resistance and rallies, had left behind an important stage in achieving the goal he had kept secret since Istanbul. Before Erzu­rum and Sivas Congresses, the activities of Mustafa Ke­mal Pasha were one of the most important actors in di­recting the National Struggle.

Anahtar Kelimeler

Mustapha Kemal Pasha, Samsun, Havza, Circular, Greeks, Allies

Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun Havza’daki Faaliyetlerinin Milli Mücadele’deki Yeri

Öz

Dokuzuncu Ordu Kıtaatı Müfettişi göreviyle Sam­sun’a
gönderilen Mustafa Kemal Paşa, burada Rum çe­telerinin sebep olduğu asayişsizlikleri
gidermek hususun­da yerel yetkililerle görüşmüştü. Anadolu’daki kumandan­lıklar
ve valilerle haberleşen Mustafa Kemal Paşa, onları Millî Mücadele etrafında
toplamaya çalışmıştır. Mustafa Kemal Paşa’nın planı, Millî Mücadele için birlik
ve bera­berliğin sağlanması ve teşkilatlanmanın tamamlanmasıy­dı. İstanbul’a
gönderdiği telgrafında Mustafa Kemal Paşa, İngilizlerin Samsun’u mahallî
idarecilere haber vermeden işgal ettiğini, bu durumun devletin nüfuzunu sekteye
uğ­rat­tığını, İngilizlerin Rumlarla işbirliği içinde olduğunu bil­dir­mekteydi.
Havza’ya geçen Mustafa Kemal Paşa, etra­fın­dakilere ümitsizliğe
kapılmamalarını, memleketin kur­tu­lacağına inanmalarını telkin etmiştir.
Burada Millî Mü­cadele’de ilk millî tepki olan Havza Genelgesi’ni yayımla­yan
Mustafa Kemal Paşa, genelge ile işgallere karşı ilk res­mî başkaldırıya imza
atmıştı. Bu genelge ile millî teşkilatla­rın kurulması lüzumu, işgallere tepki
olarak mitingler ya­pıl­masını, İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerine
telgraf­lar çekilmesini, İtilaf Devletleri’nin işgal gerekçesi olarak
kullandığı Hristiyan halkın güvenliğinin sağlanmasını, mil­lî bilincin
uyandırılması gereğini tüm askerî ve mülkî amirlere duyurmuştur. Millî
Mücadele’nin halka benim­setilmesini amaçlayan ve bunu direnişlerle,
mitinglerle yön­tem olarak belirleyen Mustafa Kemal Paşa, İstan­bul’dan beri
gizli tuttuğu amacına ulaşmada önemli bir merhaleyi geride bırakmıştı. Erzurum
ve Sivas Kongreleri öncesinde Mustafa Kemal Paşa’nın faaliyetleri Millî Müca­dele’yi
tek elden yönetmede en önemli amillerden biri olmuştur

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Samsun, Havza, Genelge, Yunanlılar, İtilaf Devletleri

Kaynakça

• Akandere 2002 O. Akandere, “Millî Mücadelenin Başlarinda Mustafa Kemal Paşa’da Sine-i Millet Düşüncesi ile Askerlikten İstifası Öncesi ve Sonrası Kendisine Göster¬ilen Bağlılıklar”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 11 (2002) 248-309.
• Atay 1998 F. R. Atay, Çankaya. İstanbul 1998.
• Belen 1973 F. Belen, Türk Kurtuluş Savaşı. Ankara 1973.
• Borak 1970 S. Borak, Atatürk’ün Özel Mektupları. İstanbul 1970.
• Cebecioğlu 1944 İ. Cebecioğlu, “Atatürk Havza’da Neler Yaptı”. 19 Mayıs Samsun Halkevi Der¬gisi VII/66 (1944) 2-7.
• Cebesoy 2000 A. F. Cebesoy, Millî Mücadele Hatıraları. İstanbul 2000.
• Cebesoy 2001 A. F. Cebesoy, Bilinmeyen Hatıralar. İstanbul 2001.
• Gencer – Özel 19963 A. İ. Gencer – S. Özel, Türk İnkılap Tarihi. İstanbul 19963.
• Jaeschke 1986 G. Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri. Ankara 1986.
• Karabekir 1995 K. Karabekir, İstiklal Harbimiz I. İstanbul 1995.
• Kemal 2010 C.Kemal, “Osmanlı’nın Filistin Cephesi’ndeki Son Muharebesi”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 45 Bahar (2010) 37-69.
• Komisyon 1982 Komisyon, Atatürk ile İlgili Arşiv Belgeleri (1911-1921 Tarihleri Arasına Ait 106 Belge). Ankara 1982.
• Komisyon 1996 Komisyon, Atatürk’ün Özel Belgelerinden Seçmeler IV. Ankara 1996.
• Komisyon 1999a Komisyon, Atatürk’ün Samsun’a Çıkışı ve Kurtuluş Savaşı’nın Başlatılmasına Dair Belgeler 80. Yıl 1919-1999. Ankara 1999.
• Komisyon 1999b Komisyon, Atatürk’ün Bütün Eserleri II. İstanbul 1999.
• Nutuk Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk (Vesikalar). Ankara 1999.
• Okur 2006 M. Okur, Millî Mücadele’de Karadeniz Bölgesine Yönelik İngiliz Faaliyetleri. Ankara 2006.
• Önal 2002 S. Önal, Hüsrev Gerede’nin Anıları. İstanbul 2002.
• Peker 1955 N. Peker, 1918-1923 İstiklal Savaşı’nın Vesika ve Resimleri İnebolu Kastamonu Havalisi. İstanbul 1955.
• Şimşir 1973 B. Şimşir, Atatürk İle İlgili İngiliz Belgeleri I. Ankara 1973.
• Ülkütaşır 1966 M. Ş. Ülkütaşır, “Atatürk Samsun ve Havza’da”. Türk Kültürü V/49 (1966) 30-35.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Hariciye Siyasi (HR. SYS)
• BOA, HR, SYS, 2633/2-22.
• Genelkurmay Askeri Tarih Arşivi (ATASE), İstiklal Harbi (İSH)
• ATASE, İSH, 346/107, 1.
• Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (ATBD)
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (HTVD)
• The Times, 13 October 1919; 18 November 1919; 25 November 1919.