Archaeometrical Studies on the Hellenistic Transport Amphorae from Bybassos

Yıl 2013, Cilt: 1, 163 - 177, 01.06.2013

Ali Akın Akyol Yusuf Kağan Kadıoğlu Ahmet Kaan Şenol

https://doi.org/10.13113/CEDRUS/20131684

Öz

Following the survey of the Bybassos archaeological area, 28 amphorae and 4 clay deposit samples from the adjacent river bank were analyzed through archaeometry. The samples were primarily grouped in terms of their material type, period and sampling region. The catalogued and photographically documented samples were then analyzed chromametrically from their colors employing L*a*b color systems. The petrographic properties of the samples were analyzed through thin section optical micros-copy, and the PED-XRF method was used to determine their chemical structures. The samples were grouped employing thin section analysis into their matrix/aggregate features, type/distribution/size of aggregate, porosity, clay type and structure. The firing temperature of the ceramics ranged between 850 and 900ºC. The clay type of the amphora samples was mainly illite. Only two samples contained brick particles 1,5% to 2% in their aggregate content. The raw material of the amphorae came from local decomposed ophiolithic rock. Both the petrographic and chemical properties of the samples provided high compatibility, not only with each other but also to the local rock formation. Only one example MBA-B16 has different chemical properties from the others. In respect to their Sr and Zr contents, these amphorae were most probably largely produced employing terrestrial, or a homogeneous clay mixture of coastal/terrestrial raw material.

Anahtar Kelimeler

Bybassos • Archaeometry • Bybassos Amphora • Ceramic Analyses • XRF

Bybassos Hellenistik Ticari Amphoraları Arkeometrik Çalışmaları

Öz

Bybassos arkeolojik alanından yüzey araştırması ile ele geçen 28 amphora parçası ile yakınındaki akarsu yatağından elde edilen 4 kil örneği arkeometrik yönden incelenmiştir. Örnekler öncelikle malzeme türü, dö­nem ve örnekleme bölgelerine göre gruplandırılmış­tır. Kodlanıp fotoğraflanarak, kataloglanıp belgelenen ör­neklerin renk değerleri L*a*b* renk sistemi kullanıla­rak belirlenmiştir. Örneklerin petrografik özellikleri ince kesit optik mikroskop analiziyle, kimyasal yapısı da XRF analizi ile belirlenmiştir. İnce kesit optik mikros­kop analizi ile örneklerin matriks /agrega içeriği, agrega türü/dağılımı/boyutu, gözenekli­liği, kil mat­riks yapı­sının özelliklerine göre gruplandı­rıl­mış­tır. Seramiklerin pişirim sıcaklıkları 850-900°C arasın­da olmalıdır. Am­pho­ra örneklerin kil türü yoğun­lukla illittir. 2 örneğin agrega içeriğinde tuğla kırığı parçaları %1,5 ve %2 belirlenmiştir. Seramik örneklerin hammadde içeriğini ayrışmış ofiyolitik yerel kayaç kırıkları oluşturmaktadır. Örnek­ler, petrografik özellik­leri­nin yanı sıra kimyasal içerikleri açısından hem kendi aralarında hem de yöre toprağı ile büyük benzerlikler taşımaktadır. Amphora örnekleri içinde MBA-B16 örneğinin diğer örnekler­den farklı özellikte olduğu anlaşılmıştır. Amphoraların Sr ve Zr içeriklerine göre, üretimlerinde çoğunlukla ka­rasal olmak üzere karasal/denizel kum karışımının ham­madde olarak kullanılmış olması gerekir. XRF ana­lizi sonuçlarına göre kil örnekler 2 grup halinde sınıf­landırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bybassos • Arkeometri • Bybassos Amphora • Seramik Analizleri • XRF

Kaynakça

• Akyol et al. 2007 A. A. Akyol, B. Tekkök, Y. K. Kadıoğlu – Ş. Demirci,“Tarsus, Gözlükule Erken Roma Dönemi Seramikleri Arkeometrik Çalışmaları”. ArkeometriST 22 (2007) 99-114.
• Aygün et al. 2010 Ç. Ö. Aygün, Y. K. Kadıoğlu, – A. A. Akyol, “Elazığ, Hazar Gölü Altındaki Batık Yerleşimlere Ait Seramiklerin Petrografik İncelemeleri”. ArkeometriST 25 (2010) 411-429.
• Demirci – Akyol 1996 S. Demirci – A. A. Akyol, “Sinop Amphora Atölyelerinden Ele Geçen Örneklerle Bir Çalışma”. ArkeometriST 11 (1996) 53-62.
• Freestone et al. 2003 I. C. Freestone, K. A. Leslie, M. Thirlwall – Y. Gorin-Rosen, “Strontium Isotopes in the Investigation of Early Glass Production: Byzantine and Early Islamic Glass from the Near East”. Archaeometry 45, 1 (2003) 19-32.
• Held et al. 2007 W. Held, G. C. Şenol – A. K. Şenol, “2005 Yılı Bybassos Araştırması”. AST 24, 1 (2007) 37-50.
• Held et al. 2008 W. Held, G. C. Şenol – A. K. Şenol, “2006 Yılı Bybassos Araştırması”. AST 25, 1 (2008) 365-380.
• Hodges 1964 H. Hodges, Artifacts An Introduction to Primitive Technology. New York 1964.
• Kerr 1977 P. F. Kerr, Optical Mineralogy. New York 1977.
• Rapp 2002 G. Rapp, Archaeomineralogy. Berlin 2002.
• Rice 1987 P. M. Rice, Pottery Analysis, A Source Book. Chicago 1987.
• Pollard – Heron 1996 A. M. Pollard – C. Heron, Archaeological Chemistry, The Royal Society of Chemistry. Cambridge 1996.
• Schanda, 2007 J. Schanda, Colorimetry Understanding the CEI System. New Jersey, 2007.
• Shackley 2011 M. S. Shackley, X-Ray Fluorescence Spectrometry (XRF) in Geoarchaeology. New York, London 2011.
• Tekkök et al. 2009 B. Tekkök, A. A. Akyol, Y. K. Kadıoğlu – Ş. Demirci, “The Importance of Archaeometric Analysis on Ceramics from Archaeological Excavations: The Example of Early Roman Glazed Ware from Tarsus and Troia (Ilion)”. Proceedings of the Ist International Ceramic, Glass, Porcelain, Enamel, Glaze and Pigment Congress-SERES’09 (2009) 101-121.