Letoon Geç Roma–Erken Doğu Roma Dönemi Kırmızı Astarlı Seramikleri’nin Ön Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 8, 279 - 297, 30.06.2020

Sinan Mimaroğlu

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.202013

Öz

Letoon, Muğla ili, Fethiye ilçesi, Kumluova Beldesi sınırları içerisinde, Eşen Çayı’nın batısında yer almaktadır. Letoon kazıları 1960’lı yıllarda başlamış, kazıların Doğu Roma araştırmaları etabında Erken Doğu Roma İmparatorluğu Dönemi’ne tarihlenen bir manastır olduğu düşünülen yapı, Profesör R. Martin Harrison tarafından ortaya çıkarılmıştır. Son dönemde bu alanda yapılan kazı çalışmaları bu görüşü destekler niteliktedir. Bu çalışmada Letoon Kutsal Alanı kazılarında bulunmuş Geç Roma–Erken Doğu Roma Dönemi’ne tarihlenen kırmızı astarlı seramiklerin ön değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmıştır. Servis kapları içinde değerlendirilen bu kaplar sayısal olarak oldukça yoğun oranda ele geçmiştir. Bu kapların ön değerlendirmesi sonucunda Afrika Kırmızı Astarlı, Foça Kırmızı Astarlı, Kıbrıs Kırmızı Astarlı ve Sagalassos Kırmızı Astarlı Seramik gruplarına ait formlar tespit edilmiştir. Bunların yanı sıra yerel üretime ait olduğu düşünülen kırmızı astarlı seramikler üzerinde çalışmalarımız devam etmektedir. Sivil yerleşime dair verilerin oldukça az olduğu Letoon Kutsal Alanı’nda değerlendirmeye alınan seramiklerin çoğunluğu manastırla ilgili ticari faaliyetlerin bir sonucu olmalıdır. MS. VI. yüzyılın başında kurulan Letoon Manastırı VII. yüzyılın ilk yarısına kadar kullanılmıştır. Çalışmada değerlendirilen çoğu Geç Roma–Erken Doğu Roma Dönemi Kırmızı Astarlı Seramikleri’nin kullanım evrelerinin manastır ile çağdaş olduğu görülmüştür. Bu ön değerlendirme çalışmasında Letoon'un Geç Roma–Erken Doğu Roma Dönemi’ne tarihlendirilen farklı formlara sahip kırmızı astarlı seramik grupları incelenerek tanıtımlarının yapılması ve bu döneme ait seramik çeşitliliği ile yoğunluğu hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Letoon, Likya, Afrika, Foça, Kıbrıs, Sagalassos, Kırmızı Astarlı Seramikleri

Preliminary Appraisal of Letoon Red-Slip Pottery of the Late Roman – Early Eastern Roman Period

Öz

Letoon is located in the west of Eşen’s river within the borders of Kumluova in Fethiye district of Muğla province of Turkey. Excavations of Letoon were launched in the 1960s, and a structure assumed to be a monastery dating back to the Early Eastern Roman Period was found out by Professor R. Martin in excavations carried out in the context of Early Eastern Roman researches. Excavation works performed recently in this area are supportive of this view. This study aimed to undertake the preliminary appraisal study of red slip pottery which dated back to the Late Roman – Early Eastern Roman Period and were discovered in excavations of Letoon sanctuary center. These ceramics evaluated to be under the category of service ware were obtained in large quantities. Upon the preliminary appraisal of these containers, forms appertaining to African Red Slip, Phocaean Red Slip, Cypriot Red Slip and Sagalassos Red Slip Ware sub-groups were identified. Besides studies on these forms, studies also on red slip pottery which are considered to be locally produced are still underway. Most of evaluated ceramics in the Letoon sanctuary center where traces of civilian settlement are quite rare must be resulting from commercial activities of the monastery. In light of excavation findings, it was deduced that Letoon Monastery established in the early VIth century A.D. was operational until the first half of the VIIth century A.D. It was discerned that the time when the monastery was operational coincided with the period of usage of the most of red slip pottery of the Late Roman – Early Eastern Roman Period which were analyzed in this study. With this study aim to introduce the red slip pottery which are including different forms from Letoon’s sanctuary and to give the information about variety and density of them in this period.

Anahtar Kelimeler

Letoon, Lycia, African, Phocaean, Cypriot, Sagalassos, Red Slip Pottery

Kaynakça

• Adak-Adıbelli 2006 I. Adak-Adıbelli, Tarsos Geç Roma Seramiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara 2006
• Atik-Korkmaz 2013 S. Atik-Korkmaz “Letoon”. Ed. Ö. Karakul, Unesco World Heritage in Turkey, Ankara (2013) 201-217.
• Badie et al. 2004 S. Badie, Lemaitre – J. C. Moretti, “Le théâtre du Létôon de Xanthos Etat des recherches 2004”. Anatatolia Antiqua 12 (2004) 145-186.
• Baldoni 2012 D. Baldoni, “Materiali dallo scavo della torre del porto occidentale di Iasos”. Ed. G. Avanzi – L. Nagliati, Atti dell'Accademia delle Scienze di Ferrara 88 (2010-2011) Ferrara 2012, 285-318.
• Başaran – Ergürer 2012 C. Başaran – H. E. Ergürer, “Parion Odeionu (Bouleuterion) 2010 Çalışmaları ve Odeionda Bulunan Seramikler”. OLBA XX (2012) 245-289.
• Berndt 2003 M. Berndt, Funde aus dem Survey auf der Halbinsel von Miletos [1992-1999]. Kaiserzeitliche und frühbyzantinische Keramik, Internationale Archäologie 79 Rahden/Westf. 2003.
• Bess et al. 2011 P. Bess, J. Poblome, D. Malfitana – J. Bintliff, “Late Roman Tablewares from the survey at ancient Tanagra. Finding the wider perspective, When did Antiquity end? Archaeological case studies in three continents”. Ed. Redha Attoui, The Proceedings of an International Seminar held at the University of Trento on April 29-30, 2005, Oxford (2011) 129-136.
• Des Courtils – Laroche 2004 J. Des Courtils – D. Laroche, “Xanthos et le Letoon: Rapport sur la Campagne de 2003”. Anatolia Antiqua XII (2004) 309-340.
• Devreker et al. 2003 J. Devreker, F. Thoen, F. Vermeulen – B.D. Cupere, Excavations in Pessinus: The So-called Acropolis: from Hellenistic and Roman Cemetery to Byzantine Castle, Belgium 2003.
• Doğer 2007 L. Doğer, “Byzantine Ceramics: Excavation at Smyrna Agora”. Eds. B. Böhlendorf Arslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr, Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediternean Archaeological Contexts, Çanak BYZAS 7, (2007) 97-122.
• Ergürer 2016 H. E. Ergürer “Parion Tiyatrosunda Bulunan Seramikler, Sigillata ve Geç Roma Kırmızı Astarlı Seramikleri”. Eds. C. Başaran – E. Ergürer, Parion Roma Tiyatrosu, 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (2016 )23-164.
• Eisenmenger 2003 U. Eisenmenger, "Late Roman Pottery in Limyra (Lycia) ”. Ed. C. Abadie-Reynal, Les céramiques en Anatolie aux époques hellénistique et romaine: Actes de la table ronde d'Istanbul, 22-24 mai 1996, Varia Anatolica 15. Paris (2003) 193-196.
• Fındık 2010 E. Fındık, “Late Roman-Early Byzantine Pottery From The Excavations of St. Nikolaos Church in Myra”. Eds. E. Doksanaltı – E. Aslan Proceeding of the International Symposium “Trade and Prodiction Throug the Ages” 25-28 November 2008. Konya (2010) 97-114.
• Fırat 1999 N. Fırat, Perge Konut Alanı Keramiği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 1999.
• Fırat 2003 N. Fırat, “Perge Konutları Kullanım Keramiği”. Ed. C. Abadie Reynal, La colloque sur les ceramiques en Anatolie aux epoques hellenistique et romaine: Productions et echanges, Paris, Institut Français d’Études Anatoliennes d’İstanbul. Paris (2003) 91-95.
• Fırat 2015 M. Fırat, “Seramik Çöplüğü Alanı Verileri Doğrultusunda Phokaia Kırmızı Astarlı Kapları.” Eds. Emre Okan – Cenker Atila, Prof. Dr. Ömer Özyiğit’e Armağan (Studies in Honour of Ömer Özyiğit), İstanbul, 161-178.
• Forster 2009 G. Forster, Roman Knossos: The Pottery in Context, A Presentation of Ceramic Evidence Provided by the Knossos 2000 Project (1993-95) The University of Birmingham For the Degree of Doctor of Philosphy. UK 2009.
• Gassner 1997 V. Gassner, Das Südtor der Tetraganos-Agora. Keramik und Kleinfunde, FİE 13, 1, 1997.
• Gürbüzer 2018 M. Gürbüzer “Late Roman Pottery From a Building in Klazomenai (Klazomenai’de Bir Yapıdan Ele Geçen Geç Roma Seramikleri)”. OLBA XXVI, 2018, 135-176.
• Hayes 1972 J. W. Hayes, Late Roman Pottery. London 1972.
• Hayes 1980 J. W. Hayes, A Supplement to Late Roman Pottery. London 1980.
• Hayes 1992 J. W. Hayes The Pottery; Excavations at Saraçhane in İstanbul. Vol. II: Princeton. 1992.
• Hayes 2001 J.W. Hayes, “Early Pottery from Knossos: The 1978- 1981 from the Knossos Medical Faculty Site”. BSA 96, (2001) 97-169.
• Hayes 2008 J. W. Hayes, Roman Pottery, Fine-Ware Imports, The Athenian Agora XXXII (2008).
• Isler 1969 H. P. Isler, “Heraion von Samos: Eine frühbyzantinische Zisterne”. AM 84, (1969) 202-237.
• Jackson – et al. 2012 M. Jackson – M. Zelle – L. Vandeput – V. Köse, "Primary Evidence for Late Roman D Ware Production in Southern Asia Minor: A Challenge to ‘Cypriot Red Slip Ware". Anatolian Studies 62 (2012) 89-114.
• Japp 2007 S. Japp, “Late Roman, Byzantine and Ottoman Pottery from Alexandreia Troas”. Eds. B. Böhlendorf-Arslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr, Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediternean Archaeological Contexts, Çanak, BYZAS 7 İstanbul (2007) 55-71.
• Jones 1950 F. F. Jones, “ The Hellenistic and Roman Periods. The Pottery”. Ed. H. Goldman, Excavations at Gözlükule, Tarsus Bd. I (1950) 149-296.
• Kaya 2007 İ. Kaya, Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazılarında Ele Geçen Terra Sigillata ve Red Slip (Kırmızı Astarlı) Seramikleri, (1998-2004), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara 2007.
• Ladstätter– Sauer 2005 S. Ladstätter – R. Sauer, “Late Roman C Ware und lokale spätantike Feinware aus Ephesos”. Ed. F. Krinzinger, Spätantike und mittelalterliche Keramik aus Ephesos, AForsch 13. DenkschrWien (2005) 143–210.
• Ladstätter 2008 S. Ladstätter, “Römische, spatantike und byzantinische Keramik”. Eds. M. Steskal – M. La Torre, Das Vediusgymnasium in Ephesos, FiE XIV, 1. Wien (2008) 97-189.
• Lund 2006 J. Lund, “Ceramic Fine Wares from the 4th century BC to the 7th century AD”. Eds. L. Wriedt Sørensen – L. & K. Winther Jacobsen, Panayia Ematousa I. A rural site in south-eastern Cyprus. Monographs of the Danish Institute at Athens 6,1. Athens (2006) 182-230.
• Mimaroğlu 2017 S. Mimaroğlu, “Myndos (Asar Adası) Geç Antik Dönem Seramikleri”. Sanat Tarihi Dergisi 26(2), (2017) 333-361.
• Mimaroğlu 2019 S. Mimaroğlu, “Kadıkalesi/Anaia Kırmızı Astarlı Geç Roma Seramikleri". Eds. C. Ünal – C. Gürbıyık, Uluslararası XIX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 21-24 Ekim 2015, TTK Yayınları. Ankara (2019) 73-97.
• Öztaşkın 2013 M. Öztaşkın, Stratonikeia ve Lagina Kazılarında bulunan Bizans Dönemi Seramikleri (2008-2010 yılları). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi. Eskişehir 2013.
• Öztaşkın 2017 M. Öztaşkın, “Olympos Kazısı Seramik Buluntuları (The Pottery Finds from Olympos )”. Ed. B. Y. Olcay - Uçkan, Olympos I 2000-2014 Araştırma Sonuçları. İstanbul (2017) 209-224.
• Poblome et al. 1993 J. Poblome – R. Degeest – M. Waelkens – E. Scheltens, “Part III. Ceramic Studies Sagalassos Ware”. Ed. M. Waelkens, Sagalassos I, First General Report on the Survey (1986-1989) and Excavations (1990-1991). Leuven (1993) 113-130.
• Poblome 1995 J. Poblome, “Sherds and Coins. A question of Chronology”. Ed. M. Wealkens – J. Poblome, Sagalossos III, Report on the Fourth Excavation Campain of 1993. Leuven (1995) 185-206.
• Poblome 1996 J. Poblome, “Production and Distribution of Sagalassos red slip ware. A Dialogue with the Roman Economy”. Eds. M. Herfort Koch – U. Mandel – U. Schädler, Hellenistische und kaiserzeitliche Keramik des östlichen Mittelmeergebietes. Kolloquium Frankfurt 24.–25. April 1995. Frankfurt (1996) 75-103.
• Poblome 1999 J. Poblome, Sagalassos Red Slip Ware: Typology and Chronology, Ed. M. Waelkens. Studies in Eastern Mediterranean Archaeology II. Turnhout 1999.
• Poblome – Fırat 2011 J. Poblome – N. Fırat, “Late Roman D A matter of open(ing) or closed Horizons?”. Eds. M.A. Cau – P. Reynolds – M. Bonifay, LRFW 1 Late Roman Fine Wares: Solvingproblems o f Typology and Chronology, 1. A review o f the evidence, debate and new contexts. Oxford (2011) 49-55.
• Robinson 1959 S. H. Robinson, Pottery of Roman Period: Chronology. The Athenian Agora V, Princeton 1959.
• Смокотина 2011 A. B. Смокотина, “Керамика группы Африканская краснолаковая из раскопок в Керчи // МАИЭТ 2011 Вып. XVII, 328-361.
• Taşlıalan et al. 2005 M. Taşlıalan, T. Drew-Bear – D. Laroche. "Fouilles de l'agora de Smyrne: rapport sur la campagne de 2005". Anatolica Antiqua 14, 2005, 309-361.
• Tekocak 2006 M. Tekocak, Kelenderis Roma Çağı Seramiği, Yayınlanmamış Doktora Tezi Selçuk Üniversitesi. Konya 2006.
• Tekocak 2013 M. Tekocak, “Late Roman C (Phocean Red Slip) Ware from the lower city sondage in Kelenderis”. Eds. Y.Morozova – H.Öniz, SOMA 2010. Proceedings of the 14th symposium on Mediterranean archaeology, Kiev, Ukraine, 23-25 April 2010. British Arch. Reports Internat. Ser. 2555. Oxford (2013) 161-169.
• Uygun 2011 Ç. Uygun, Tepecik Kırmızı Astarlı Seramikleri (İ.Ö. 2. yy-İ.S. 4. yy), Patara IV.2. İstanbul 2011.
• Uysal 2000 E. Uysal, Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazılarında Ele Geçen Geç Roma Erken Doğu Roma Dönemi’ne Ait Sırsız Seramikler (Kırmızı Astarlı ve Terra Sigillata Seramikleri, 1989-1997). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara 2000.
• Vroom 2004 J. Vroom, “Late Antique pottery, settlement and trade in the east Mediterranean: A preliminary comparison of ceramics from Limyra (Lycia) and Boeotia”. Eds. W. Bowden – L. Lavan –C. Machado, Recent Research on the Late Antique Countryside . (Late Antique Archaeology 2). Leiden (2004) 281-331.
• Waage 1933 F. O. Waage, “Excavations in the Athenian Agora. The Roman and Byzantine Pottery”. Hesperia 2, No. 2 (1933) 279-328.
• Waage 1948 F.O. Waage, Ceramics and Islamic Coins: the Glazed Pottery, Antioch on the Orontes IV, I. Princeton1948.
• Waelkens 1993 M. Waelkens, “Sagalassos I: first general report on the survey” (1986-1989) and Excavations (1990-1991), Ed. M. Waelkens, (Acta Archaeologica Lovaniensia: Monographiae) Leuven 1993.
• Williams 1989 C. Williams, Anemurium: The Roman and Early Byzantine Pottery. Toronto 1989.
• Yaman 2018 A. Yaman, “Late Roman Pottery from Bathhouse VI of Arycanda (Lycia)” Ed. F. Yenişehirlioğlu, XI. AIECM3 International Congress on Medieval and Modern Period Mediterranean Ceramics, Ankara (2018) 439-447
• Yıldırım 2012 D. Ş. Yıldırım, “Hurmalık Hamamı Buluntuları Işığında Patara’nın Geç Roma-Erken Doğu Roma Dönemi Kuzey Afrika Kökenli Seramikleri”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 12, s.4 (2012) 151-171.
• Yılmaz 2007 Z. Yılmaz, “Spätantike Sigillaten aus Priene”. Eds. B. Böhlendorf-Arslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr, Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediternean Archaeological Contexts, Çanak, BYZAS 7. İstanbul (2007), 123-130.
• Zachariadis 2008 S. Zachariadis “Η επιτραπέζια κεραμική από την οικοδομική νησίδα του Υαλουργείου στην παλαιοχριστιανική πόλη των Φιλίππων”, Αριστοτελικό πανεπιστημιακό τμήμα σχολής Θεσσαλονίκη ςφιλοσοφικό ιστορίαςτομέας τηςαρχαιολογίας της κατεύθυνσηςαρχαιολογίας τηςβυζαντινής αρχαιολογίας ένας κύκλος τηςμεταπτυχιακής μελέτης, Θεσσαλονίκη.(2008).