Assessments on Coin Finds Recovered During Excavations of Late Antique Church of the Dikilitaş Pullu

Yıl 2020, Cilt: 8, 429 - 450, 30.06.2020

Kasım Oyarçin Suat Şahin

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.202019

Öz

Archaeological excavations carried out in 2017 and 2018 under the direction of Anamur Museum Directorate in the Pullu archaeological site in Dikilitas, Bozyazı district of Mersin revealed a basilica church. The Dikilitas Pullu Church was built in the Late Antique on the banks of a bay between the ancient cities of Nagidos and Anemurium in the Rough Cilicia region. The subject of our study is the composed of 17 coins dated to Late Antique found as a result of archaeological excavations carried out in the structure. Within the scope of the study, not only general information about the excavations and coins of the Dikilitas Pullu Church was given, but also the Late Antique coin data of the Anemurium, Celenderis, Olba and Elaiussa Sebaste city, which are also located in the Rough Cilicia, were compared with the numismatic data. In addition, the information we have learned from the written sources about the history of the region has been tried to be confirmed by coin finds. On the Late Antique coins uncovered in the Dikilitas Pullu Church, both the effects of the Sassanid attacks in the Rough Cilicia Region were searched and the results of the construction and renovation phases were interpreted with the architectural remains of the building. The fact that the publications on the Late Antique coins recovered from the archaeological excavations in the Rough Cilicia region is relatively low compared to other ancient regions in Anatolia also increases the importance of the study.

Anahtar Kelimeler

Rough Cilicia, Dikilitas, Pullu, Late Antique, Church, Coin

Dikilitaş Pullu Geç Antikçağ Kilisesi Kazılarında Ele Geçen Sikke Buluntuları Üzerine Değerlendirmeler

Öz

Mersin ili, Bozyazı ilçesi, Dikilitaş mevkiinde bulunan Pullu arkeolojik sit alanında Anamur Müze Müdürlüğü başkanlığında 2017 ve 2018 yıllarında yapılan arkeolojik kazılar sonucunda, bazilikal planlı bir kilise ortaya çıkarılmıştır. Dikilitaş Pullu Kilisesi, Dağlık Kilikya Bölgesi’nde, Nagidus ile Anemurium kentlerinin arasında bir koy kıyısına, Geç Antikçağ’da inşa edilmiştir. Çalışmamızın konusunu, yapıda gerçekleştirilen kazılar sonucunda bulunan 17 Geç Antikçağ sikkesi oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında sadece Dikilitaş Pullu kilisesi kazıları ve sikkeleri hakkında genel bilgi verilmemiş, aynı zamanda Dikilitaş Pullu Kilisesi sikkeleriyle, yine Dağlık Kilikya’da yer alan Anemurium, Celenderis, Olba ve Elaiussa Sebaste kentlerine ait Geç Antikçağ sikke verileriyle karşılaştırılarak bir takım numismatik verilere ulaşmak amaçlanmıştır. Ayrıca bölgenin tarihi hakkında yazılı kaynaklardan öğrendiğimiz bilgiler sikke buluntularıyla da doğrulanmaya çalışılmıştır. Dikilitaş Pullu Kilisesi’nde ele geçen Geç Antikçağ sikkeleri üzerinde hem Dağlık Kilikya Bölgesi’ndeki, Sasani akınlarının etkileri aranmış hem de yapının mimari kalıntılarıyla birlikte yorumlanarak inşa ve tadilat evreleri hakkında birtakım sonuçlar çıkarılmıştır. Dağlık Kilikya Bölgesi’ndeki arkeolojik kazılardan ele geçen Geç Antikçağ sikkeleriyle ilgili yayımların Anadolu’daki diğer antik bölgelere oranla oldukça az olması da çalışmanın önemini arttırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dağlık Kilikya, Dikilitaş; Pullu, Geç Antikçağ, Kilise, Sikke

Kaynakça

• Atlan 1976 S. Atlan, 1947-1967 Yılları Side Kazıları Sırasında Elde Edilen Sikkeler. Ankara 1976. Bates 1971 G. E. Bates, Archaeological Exploration of Sardis Byzantine Coins. Cambridge 1971.
• Bellinger 1961 A. R. Bellinger, Troy the Coins. New Jersey 1961.
• Bendall et al. 1993 S. Bendall, L. Ilisch – C. Morrisson, Die Fundmünzen aus der Stadtgrabung von Pergamon. Berlin 1993.
• Beşaltı – Şahin 2018 K. Beşaltı – S. Şahin, “Dağlık Kilikia Kıyılarında Bir Erken Bizans Kilisesi: Pullu Kilisesi Kazı Çalışmaları ve İlk Bulgular”. Amisos 3/5 (2018) 359-370.
• BM Catalogue of the Imperial Byzantine Coins in the British Museum: Vol. I-II. Ed. Warwick Wroth. London 1908.
• Breckenridge 1959 J. D. Breckenridge, The Numismatic Iconography of Justinian II (685-695, 705-711 A.D.). New York 1959.
• Bulut – Şengül 2014 S. Bulut – M. Şengül, “2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları”. Eds. K. Dörtlük, O. Tekin – R. B. Seyhan, First International Congress of the Anatolian Monetary History and Numismatics 25-28 February 2013 (2014) 79-110.
• Buttrey 1981 T. V. Buttrey, “Byzantine, Medieval and Modern Coins and Tokens”. Eds. T. V. Buttrey, A. Johnston, K. M. MacKenzie – M. L. Bates, Greek, Roman and Islamic Coins From Sardis (1981) 204-226.
• Buyruk 2014a H. Buyruk, Adana Arkeoloji Müzesinde Bulunan Bizans Dönemi Altın Sikkeleri. Ordu 2014.
• Buyruk 2014b H. Buyruk, “Adana Arkeoloji Müzesi’nde Sergilenen Bir Grup Bakır Bizans Sikkesi”. Sanat Tarihi Dergisi XXIII/1 (2014) 1-27.
• Buyruk 2015 H. Buyruk, “Tarsus Müzesi Bizans Altın Sikkeleri”. Journal of History Studies 7/2 (2015) 13-32.
• Çelikbaş 2014 E. Çelikbaş, “Anamur Müzesi’ne Satın Alma Yoluyla Gelen Bir Grup Roma ve Bizans Sikkesi”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3/1 (2014) 52-72.
• Çizmeli-Öğün 2004 Z. Çizmeli-Öğün, “Smintheion Kazıları Sikke Buluntuları”. Anadolu/Anatolia 26 (2004) 25-37.
• Çizmeli-Öğün 2007 Z. Çizmeli-Öğün, “Kaunos Kentinin Bizans Dönemi Sikke Buluntuları (1965-2002)”. Eds. C. Işık, Z. Çizmeli-Öğün – B. Varkıvanç, Calbis Baki Öğün’e Armağan (2007) 39-62.
• Çizmeli-Öğün 2012 Z. Çizmeli-Öğün, “Klaros Kutsal Alanı Kazılarında Ele Geçen Sikkeler (1988-1997)”. Eds. T. Yiğit, M. A. Kaya – A. Sina, Ömer Çapar’a Armağan (2012) 57-74.
• Dalaison – Delrieux 2011 J. Dalaison – F. Delrieux, “Les monnaies trouvées à Pompeiopolis durant les campagnes de fouilles 2006–2009”. Ed. L. Summerer, Pompeiopolis I Eine Zwischenbilanz nach fünf Kampagnen (2006-2010) (2011) 141-148.
• Demirel-Gökalp 2007 Z. Demirel-Gökalp, Yalvaç ve Isparta Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Sikkeleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi. Eskişehir 2007.
• Demirel-Gökalp 2009 Z. Demirel-Gökalp, Yalvaç Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara 2009.
• Demirel-Gökalp – Kılıç 2011 Z. Demirel-Gökalp – S. Kılıç, “Heraklius’un Follisleri: Bolu Arkeoloji Müzesi Örnekleri”. Eds. C. Erel, B. İşler, N. Peker – G. Sağır, Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim (2011) 251-264. Demirel-Gökalp 2014 Z. Demirel-Gökalp, Malatya Arkeoloji Müzesi Bizans Sikkeleri Kataloğu. İstanbul 2014. Demirel-Gökalp 2015 Z. Demirel-Gökalp, “Byzantine Bronze Coins Found in Anatolia and Their Circulation”. Eds. P. M. Militello – H. Öniz, Soma 2011 Proceedings of the 15th Symposium on Mediterranean Archaeology, held at the University of Catania 3-5 March 2011/ 2 (2015) 849-855.
• Demirel-Gökalp 2016 Z. Demirel-Gökalp, “Olympos Kazısı 2009-2012 Yılları Bizans Sikke Buluntuları”. Phaselis II (2016) 323-337.
• Demirel-Gökalp 2017a Z. Demirel-Gökalp, “Antik Phrygia’da Bizans Sikke Dolaşımı”. Sanat Tarihi Dergisi XXVI/2 (2017) 379-393.
• Demirel-Gökalp 2017b Z. Demirel-Gökalp, Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara 2017.
• Demirel-Gökalp 2018 Z. Demirel-Gökalp, “Anadolu’nun Ege Kıyılarında Erken Bizans Dönemi Sikke Dolaşımı”. Eds. C. Ünal, A. Ersoy, C. Gürbıyık – B. K. Kasalı, Ege Dünyası Liman Kentleri Sikke, Mühür ve Ağırlıkları (2018) 83-98.
• Erol 2005 A. Erol, Perge Kazı Sikkeleri: 1989-1998. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 2005.
• Ersoy et al. 2014 A. Ersoy, M. Önder – H. Turan, Antik Smyrna Sikkeleri (2008-2012). İzmir 2014.
• Dignas – Winter 2007 B. Dignas – E. Winter, Rome and Persia in Late Antiquity, Neighbours and Rivals. Cambridge 2007.
• DOC I Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume I, Anastasius to Maurice 491-602. Eds. A. R. Bellinger – P. Grierson. Washington 1966.
• DOC II/I Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume II, Phocas to Theodosius III 602-717, Part 1, Phocas and Heraklius (602-641). Eds. A. R. Bellinger – P. Grierson. Washington 1966.
• DOC II/II Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume II, Phocas to Theodosius III 602-717, Part 2, Heraklius Constantine to Theodosius III. Eds. A. R. Bellinger – P. Grierson. Washington 1966.
• Erten et al. 2012 E. Erten, M. Özyıldırım – T. Akçay, “Mersin Silifke Olba 2010 Kazısı”. KST 33/2 (2012) 545-564.
• Evans 2018 J. D. Evans, Coins from the Excavations at Sardis: Their Archaeological and Economic Contexts Coins from the 1973 to 2013 Excavations. London 2018.
• Foss 1975 C. Foss, “The Persians in Asia Minor and the end of Antiquity”. The English Historical Review CCCLVII (1975) 721-747.
• Foss 1979 C. Foss, Ephesus after Antiquity: A Late Antique, Byzantine and Turkish City. Cambridge 1979.
• Foss 1990 C. Foss, “The Persian Asia Minor and the end of Antiquity”. Ed. C. Foss, History and Archaeology of Byzantine Asia Minor (1990) 721-747.
• Foss 1996 C. Foss, “Lycia in History”, Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor (1996) 3-37.
• Grierson 1951 P. Grierson, “The Isaurian Coins of Heraklius”. The Numismatic Chronicle and Journal of the Royal Numismatic Society, Sixth Series 11/41 (1951) 55-67.
• Grierson 1999 P. Grierson, Byzantine Coinage. Washington 1999.
• Harl 2002 K. W. Harl, Kazılarda Bulunan Sikkelerin Tanımlanması İçin Rehber: Bizans (MS 498-1282). İstanbul 2002.
• Hendy 1986 M. F. Hendy, “The Coins”. Ed. R. M. Harrison, Excavations at Saraçhane in Istanbul (1986) 278-373.
• Hild – Hellenkemper 1990 F. Hild – H. Hellenkemper, Kilikien und Isaurien, Tabula Imperii Byzantini 5. Wien 1990.
• Kaegi 2000 W. E. Kaegi, Bizans ve İlk İslam Fetihleri. İstanbul 2000.
• Kaegi 2003 W. E. Kaegi, Heraklius Emperor of Byzantium. Cambridge 2003.
• Katsari et. al. 2012 C. Katsari, C. S. Lightfoot – A. Özme, The Amorium Mint and the Coin Finds, Amorium Reports 4. Berlin 2012.
• Köker 2007 H. Köker, Perge Kazı Sikkeleri: 1999-2004. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 2007.
• Köker 2013 H. Köker, “Aizanoi Kazısı 2011-2012 Yılları Sikke Buluntuları”. Ed. E. Özer, Aizanoi I (2013) 133-151.
• Lieu – Greatrex 2005 S. N. C. Lieu – G. Greatrex, The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars, Part II AD 363-630. London 2005.
• MIB I Moneta Imperii Byzantini Vol. I: von Anastasius I bis Justinianus I (491-565). Wien 1973.
• MIB II Moneta Imperii Byzantini Vol. II: von Justinus II bis Phocas (565-610). Wien 1975.
• Mosser 1935 S. M. Mosser, A Bibliography of Byzantine Coin Hoards, The American Numismatic Society. New York 1935.
• Laflı et al. 2016 E. Laflı, C. S. Lightfoot – M. Ritter, “Byzantine coins from Hadrianoupolis in Paphlagonia”. Byzantine and Modern Greek Studies 40/2 (2016) 187-206.
• Lenger – Atasoy 2015 D. S. Lenger – S. Atasoy, “Tios Kazılarında Bulunan Sikkeler / Coins From the Tios Excavations”. Eds. S. Atasoy – Ş. Yıldırım, Zonguldak’ta Bir Antik Kent: Tios 2006-2012 Arkeolojik Çalışmaları ve Genel Değerlendirme. Ankara (2015) 381-416.
• Lightfoot 2002 C. Lightfoot, “Byzantine Anatolia: Reassessing The Numismatic Evidence”. Revue Numismatique 6 (2002) 229-239.
• Lightfoot 2003 C. Lightfoot, “Amorium’daki Sikke Buluntuları: Anadolu’da Bizans Para Ekonomisi İçin Yeni Kanıtları”. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 3 (2003) 23-38.
• Ostrogorsky 2017 G. Ostrogorsky, Bizans Devlet Tarihi. Çev. F. Işıltan. Ankara 2017.
• Oyarçin 2010 K. Oyarçin, 2008 Yılı Kelenderis Agora Bazilikası Kazısında Bulunan Geç Antik Çağ (MS 3- MS 7) Sikkeleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 2010.
• Oyarçin 2015a K. Oyarçin, “2008 Yılı Kelenderis Agora Bazilikası Kazısında Bulunan Geç Antik Çağ (MS 3- MS 7 Yüzyıl) Sikkeleri”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19/1 (2015) 239-264.
• Oyarçin 2015b K. Oyarçin, “Parion Kazısı 2010-2014 Yılları Numismatik Çalışmaları”. Parion Kazıları 10. yıl Armağanı (2015) 133-139.
• Oyarçin 2019 K. Oyarçin, “Sikke Buluntuları Işığında Hadrianoupolis Kilise C Yapısı”. Eds. A. Işık, T. Aydeniz – İ. H. İmamoğlu, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu Bildirileri Kitabı (2019) 442-451.
• Özbil 2014 C. Özbil, “Nysa Kazısı Sikke Buluntuları (1992-2012)”. Eds. K. Dörtlük, O. Tekin – R. Boyraz-Seyhan, First International Congress of the Anatolian Monetary History and Numismatics 25-28 February 2013 (2014) 429-436.
• Öztürk 2002 İ. Öztürk, “Ekşiler Köyü (Tekeköy) Kurtarma Kazısı”, 12. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu (2002) 119-126.
• Russell 1983 J. Russell, “A Coin Hoard of Maurice Tiberius from Anemurium, Isaura”. American Numismatic Society, Museum Notes 28 (1983) 119-131.
• Sancaktar 2013 H. Sancaktar, “2012 Yılı Pisidia Antiokheia Kazısı Sikkeleri: Ön Rapor”. Eds. B. Hürmüzlü, M. Fırat – A. Gerçek, Pisidia Araştırmaları I Sempozyum Bildirileri Kitabı (2013) 368-377.
• Sancaktar 2014 H. Sancaktar, “Antiokheia (Pisidia) Kazısı Sikkeleri: 2008-2012”. Eds. K. Dörtlük, O. Tekin – R. Boyraz-Seyhan, First International Congress of the Anatolian Monetary History and Numismatics 25-28 February 2013 (2014) 518-524.
• Sarıiz 2014 E. Sarıiz, Tiyatro Kazısı Sikke Buluntuları Işığında Olba Kenti Yerleşim Tarihi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Ankara 2014.
• Sear 2006 D. R. Sear, Byzantine Coins and Their Values. London 2006.
• Şahin 2016 M. Şahin, “Geç Antik ve Bizans Çağına Ait Myndos Sikkeleri”. Ed. D. Şahin, Myndos Araştırmaları I Myndos Kazı ve Araştırmaları 2004-2013 (2016) 307-342.
• Şen 2004 N. T. Şen, Perge Akropolisi Kazı Sikkeleri: 1994-2003. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 2004.
• Tek 2002 A. T. Tek, Arykanda Kazılarında Bulunan Antik Sikkeler Üzerinde Yeni İncelemeler: 1971-2000 Sezonları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara 2002.
• Tek 2015 A. T. Tek, “Side Sikke Buluntuları Işığında MS 622/3’de Pamphylia’ya “Olası” Bir Sasani Saldırısı”. CollAn 14 (2015) 123-136.
• Tek et al. 2019 A. T. Tek, H. Köker – E. Sarıiz, “Stratonikeia 2008-2018 Yılı Kazılarında Bulunan Erken Bizans Sikkeleri”. Ed. B. Söğüt, Stratonikeia Çalışmaları 4: Mimari, Heykel ve Küçük Buluntu Araştırmaları (2019) 175-209.
• Tekin 1987 O. Tekin, Perge Kazılarında Bulunan Sikkeler 1956-1983. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 1987.
• Tekin 1998 O. Tekin, “Byzantine Coins From Yumuk Tepe Including A Lead Seal”, Anatolia Antiqua VI (1998) 273-278.
• Tekin – Ünlü 1998 O. Tekin – Y. Ünlü, “Küstüllü Hoard of Byzantine Solidi”, Anatolia Antiqua VI (1998) 279-285.
• Tekin 1999a O. Tekin, “Monete Provenienti Dallo Scavo”. Eds. E. Schneider, E. Bretschneider, Elaiussa Sebaste I Campagne di Scavo 1995-1997 (1999) 319-326.
• Tekin 1999b O. Tekin, Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri. İstanbul 1999.
• Tekin 2000 O. Tekin, Eskiçağda Para (Antik Numismatiğe Giriş). İstanbul 2000.
• Tekin 2003 O. Tekin, “Cataloque of the Excavation Coins found in the Campaigns of 1998 and 1999”. Ed. E. E. Schneider, Elaiussa Sebaste II (2003) 541-556.
• Ünal 2004 C. Ünal, “Ödemiş Müzesinden Bir Grup I. Iustinianos ve II. Iustinos Dönemi Sikkesi”. Sanat Tarihi Dergisi XIII/2 (2004) 119-137.
• Ünal 2010 C. Ünal, Bizans Sikkelerinde Kutsal Kişi Tasvirleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir 2010.
• Ünal 2012 C. Ünal, Manisa Müzesi Bizans Sikkeleri. Manisa 2012.
• Ünal 2015 C. Ünal, Bizans Sikkelerinde Kutsal Kişi Tasvirleri. Ankara 2015.
• Ünal – Ersoy 2017 C. Ünal – A. Ersoy, “Smyrna Kazıları 2008-2015 Yılları Arası Bizans Sikke Buluntularının İstatiksel ve Grafik Destekli Ön Değerlendirilmesi”. Eds. B. Yolaçan, G. Şakar – A. Ersoy, Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları II (2017) 257-266.
• Ünal 2019 C. Ünal, “Byzantine Coin Finds from the Komana Excavation: A Preliminary Study”. Eds. D. B. Erciyas – M. A. Eser, Komana Small Finds (2019) 231-251.
• Waage 1952 D. B. Waage, Antioch on-the-Orontes IV/2 Greek, Roman, Byzantine and Crusaders’ Coins. London 1952.
• Wilde 1997 G. Wilde, “Monnaies Au Musee De Pessinonte”. EA 301-302 (1997) 101-113.