Demographic Structure of the Hoyran Borough According to the Population Records (1831-1847)

Yıl 2020, Cilt: 8, 689 - 723, 30.06.2020

Behset Karaca Dilek Şenkul

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.202036

Öz

Since its establishment the Ottoman state took censuses at regular intervals in order to identify taxpayers. While as an extension of the tahrir tradition of the Classical Period, avariz and cizye books enabled us to have an idea about the population of the Ottoman Empire in 17th century, censuses obtained a new dimension and gave place to temettuat books where we can obtain more detailed data in 19th century. Tahrir, cizye, avariz and temettuat census books were made for recording tax payers while the population books which constitute the basis of our study, were made from 1830 - 1831 onwards to determine the male population throughout the country in order to meet the need for soldiers for the new army following the abolition of the Janissary corps. The taking of censuses continued gradually until 1904. In addition to the fact that we find the quantity of men within the census area, these population books also record considerable additional information concerning the population such as: age, birth, death, physical description, occupation and migration. The purpose of this study has been to evaluate and show the social characteristics, through the record of the population of Hoyran District, the change in population between these years, military services status, migration, occupation and record of description, from the data recorded in the census population books of 1831 and 1840.

Anahtar Kelimeler

Censuses, Hoyran, the years 1831-1847, Population, Military Service, Social Characteristics

Nüfus Defterlerine Göre Hoyran Kazası’nın Demografik Yapısı (1831-1847)

Öz

Osmanlı Devleti kuruluş döneminden itibaren vergi mükellefi şahısları tespit etmek amacıyla belli aralıklarla sayımlar yapmıştır. Klasik dönemin tahrir geleneğinin uzantısı olarak 17. yüzyılda avarız ve cizye defterleri Osmanlı Devleti’nin nüfusu hususunda fikir sahibi olmamıza imkân sağlarken 19. yüzyıla gelindiğinde ülkedeki değişim ve gelişmelere paralel olarak sayımlar yeni bir boyut kazanarak yerini daha ayrıntılı veriler elde edebileceğimiz temettuat defterlerine bırakmıştır. Tahrir, cizye, avarız ve temettuat sayımları defterleri daha ziyade vergi mükellefi tebaayı tespit mukabilinde yapılırken, çalışmamızın esasını oluşturan nüfus defterleri ise 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın lağvından sonra yeni ordunun asker ihtiyacını karşılamak amacıyla 1830-1831 yıllarında ülke genelindeki erkek nüfusun tespiti için yapılmıştır. İmparatorluktaki bu nüfus sayımları tedrici olarak 1904 yılına kadar devam etmiştir. Bu nüfus defterleri sayımı yapılan bölgenin erkek niceliğini görmemizin yanında yaş, doğum, ölüm, eşkâl, meslek ve göç gibi nüfusun niteliğini de gösteren bilgiler ihtiva etmiştir. Çalışmamızın amacı ise 1831 ve 1847 tarih aralığını kapsayan nüfus defterindeki veriler doğrultusunda Hoyran Kazası’nın nüfusu, nüfusun bu yıllar arasındaki değişimini, askerlik durumlarını, göç, meslek ve eşkâl kayıtları gibi toplumsal özellikleri ortaya koymak ve değerlendirmektir

Anahtar Kelimeler

Sayımlar, Hoyran, 1831-1847 Yılları, Nüfus, Askerlik, Toplumsal Özellikler

Kaynakça

• Ak 2014 M. Ak, “Teke Sancağı’nda 1831 Sayımına Göre Nüfus ve Yerleşme”. History Studies V/6 (2014) 15-44. Akşit 2016 B. Akşit, XIX. Yüzyıl Ortasında Uluborlu Kazasının Nüfus Yapısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 2016.
• Arıkan 1988 Z. Arıkan, XV-XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı. İzmir 1988.
• Barkan 1953 Ö. L. Barkan, “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”. Türkiyat Mecmuası 10 (1953) 1-25.
• Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. İstanbul 2010.
• Bell 1907 G. Bell, “1 May 1907 From/To: Gertrude Bell to her stepmother, Dame Florence Bell, Gertrude Bell Archive Newcastle University Library. http://www.gerty.ncl.ac.uk/letter_details.php?letter_id=1582.1907.
• Beydilli 2007 K. Beydilli, “Nizâm-ı Cedîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 33 (2007) 175-178.
• Bozkurt 2003 N. Bozkurt, “Lakap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 27 (2003) 66.
• Böcüzade 1983 S. S. Böcüzade, Kuruluşundan Bugüne Isparta Tarihi. Çev. S. Seren (Böcüzade). İstanbul 1983.
• Çadırcı 1963 M. Çadırcı, “Anadolu’da Redif Askeri Teşkilatının Kuruluşu”. Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi 8/14 (1963) 63-75.
• Çadırcı 1991 M. Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerin’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara 1991.
• Devellioğlu 2007 F. Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara 2007.
• Emecen 1999 F. Emecen, “Isparta”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 19 (1999) 200-201.
• Eminoğlu 2008 M. Eminoğlu, H. 1289 Konya Vilayet Salnamesi 5. Konya 2008.
• Ekinci – Tuncel 2015 S. Ekinci – G. Tuncel, “Göç ve İnsan”. Birey ve Toplum Dergisi 5/ Bahar (2015) 9-22.
• Ergün – Terzi 2016 A. Ergün – M. A. Terzi, Osmanlı Nüfus Defterlerinde Isparta 1831. İstanbul 2016
• Goodwin 2011 G. Goodwin, Yeniçeriler. Çev. D. Türkömer. İstanbul 2011.
• Gökçe 2016 E. Gökçe, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Isparta (İdari, Demografik ve Ekonomik Yapı). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta 2016.
• Güngör 2005 N. Güngör Veziroğlu, Eğirdir Ansiklopedisi ve Hamidoğlu Tarihi Oyun. Isparta 2005.
• Güran 2014 T. Güran, 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar. İstanbul 2014.
• Gümüşçü 2001 O. Gümüsçü, XVI. YY. Larende (Karaman) Kazası’nda Yerleşme ve Nüfus. Ankara 2001.
• Güneş 2014 M. Güneş, “Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtların Tahlili”. Akademik Bakış 15/Kış (2014) (1994) 221-240.
• Karaboğa – Karaca 2018 D. V. Karaboğa – B. Karaca, "XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Yalvaç Nahiyesi’nin Sosyo-Ekonomik Durumu". Eds. O. Köse – E. Kirik, Bilimsel Araştırmalarda Yeni Yaklaşımlar 1. Ankara (2018) 381-396.
• Karaca 2001 B. Karaca, “XVI. Yüzyılda Eğirdir ve Çevresinde Konar-Göçerler (Yörükler)”. Tarihi Kültürel Ekonomik Yönleri İle Eğirdir 1. Eğirdir Sempozyumu (31 Ağustos -1 Eylül). Isparta (2001) 457-472.
• Karaca 2007 B. Karaca, “XVI. Asırda Batı Toroslar’da (Güney Batı Anadolu) Yörükler”. Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler I. Denizli (2007) 111-124.
• Karaca – Karacan 2014 B. Karaca – K. Karacan, “Bölgenin Tarihi Coğrafyası ile İlgili Bazı Mülahazalar ve Miryokefalon”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Isparta Bölgesinin Tarihi Coğrafyası ve Myriokephalon Savaşı Sempozyumu (19-20 Haziran 2014) Özel Sayısı. Isparta (2014) 149-171.
• Karaca – Karacan 2019 B. Karaca – K. Karacan, XV. Yüzyıldan Günümüze Keçiborlu Kazası. Isparta 2019.
• Karaca 2014 B. Karaca, 1501’de Hamid Sancağı Vakıfları (MAD 3331 Numaralı Vakıf Defterlerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi). Burdur 2014.
• Karacan 2017 K. Karacan, XIX. Yüzyıl İlk Yarısında Hamid Sancağı ve Sancaktaki Gayri Müslimlerin Sosyal ve Ekonomik Hayatı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta 2017.
• Karpat 2003 K. Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikler. İstanbul 2003.
• Kasarcı 2016 M. Kasarcı, 578 ve 579 Nolu Nüfus Defterlerine Göre Kartal Kazasının Demografik ve Sosyal Yapısı (1831-1840). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi. İstanbul 2016.
• Kofoğlu 1997 S. Kofoğlu, “Hamidoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 15 (1997) 471-472.
• Köse – Savaş 2019 M. Köse – C. Savaş, “2321 Numaralı Hafik Kazası Müslim Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi (1256-1260/1841-1845”. ESBDER 12 (2019) 495-522.
• Kütükoğlu 2010 M. S. Kütükoğlu, Menteşe Sancağı 1830 (Nüfus ve Toplum Yapısı). Ankara 2010.
• Özcan 2007 A. K. Özcan, “Redif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 34 (2007) 524-526.
• Özel 2001 O. Özel, “Osmanlı Demografi Tarihi Açısından Avarız ve Cizye Defterleri”. Eds. H. İnalcık – Ş. Pamuk, Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik. Ankara (2001) 35-50.
• Özpolat 2013 Ö. Özpolat, Nüfus Defterine Göre Balıkesir Kazasının Demografik ve İktisadi Özellikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi. Balıkesir 2013.
• Saat 2014 Ş. Saat, 1830 ve 1840 Tarihli Nüfus Defterlerine Göre Yalvaç Kazasının Nüfus Yapısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta 2014.
• Sami 2017 Ş. Sami, Kamus-ı Türki. İstanbul 2017.
• Sarı – Şimşek 2016 M. Sarı – M. Şimşek, “1841 Tarihli Nüfus Defterine Göre Söke’de Rumların Nüfus Yapısı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/44 (2016) 484-495.
• Sarre 1998 F. Sarre, Küçükasya Seyahati 1985 Yazı/Selçuklu Sanatı ve Ülkesinin Coğrafyası Üzerine Araştırmalar. Çev. D. Çolakoğlu. İstanbul 1998.
• Sevin 2007 V. Sevin, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I. Ankara 2007.
• Şafakçı 2015 H. Şafakçı, “Nizam-ı Cedid’in Anadolu’da Uygulanmasına Dair Bir Teftiş Raporu (1806)”. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 14 (2015) 183-212.
• Terzi – Ergün 2016 M. A. Terzi – A. Ergün, Osmanlı Belgeleri Işığında Isparta. İstanbul 2016.
• Tümertekin 1994 E. Tümertekin, Ekonomik Coğrafya. İstanbul 1994.
• Uğuz 2018 S. Uğuz, “Nüfus Defterlerine Göre 19. Yüzyılın İlk Yarısında Erdemli ve Çevresi Yörüklerinin İdari be Demografik Durumu”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 7/2 (2018) 1380-1392.
• Ünal 2017 M. A. Ünal, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi. Isparta 2017.