Erzurum İkiztepeler Tümülüsleri: IV Numaralı Tümülüsün Mezar Buluntuları ile Yeniden Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 9, 251 - 262, 29.06.2021

Elif Yavuz

Öz

Erzurum’un yaklaşık 14 km kuzeyinde yer alan İkiztepeler Tümülüsleri, Gülpınar ve Kırmızıtaş mahalleleri arasında 34 dönümlük bir araziye konumlanan beş adet tümülüsten oluşmaktadır. 1965 yılında beş adet tümülüsün üçünde Hamit Z. Koşay ve Herman Vary tarafından kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Kazısı gerçekleştirilen I, IV ve V numaralı tümülüsler, bölge tarihi için önemli veriler sunmaktadır. İncelenen kazı raporlarında, özellikle IV numaralı tümülüsün mimari özellikleri ve mezar buluntuları ile nitelikli verilere sahip olduğu görülmektedir. Koşay ve Vary’nin çalışmalarında kabaca Hellenistik Dönem içerisinde değerlendirilen tümülüsler; araştırmamız kapsamında yeniden incelenen IV numaralı tümülüs ve buluntuları özelinde daha belirli bir zaman aralığına tarihlendirilmiştir. Çalışmanın, Hellenistik dönemi hakkında görece az bilgiye sahip olunan Erzurum ve çevresinin tarihine ışık tutması ve gelecekte yapılacak daha kapsamlı çalışmalar adına veri sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tümülüs, Doğu Anadolu, Erzurum, Hellenistik Dönem, İkiztepeler

Erzurum İkiztepeler Tumuli: The Re-Evaluation of Tumulus IV with Tomb Finds

Öz

The İkiztepeler Tumuli, located approximately 14 km north of Erzurum, consist of five tumuli, lo-cated in a 34 acre area of land between the Gülpınar and Kırmızıtaş neighborhoods. Three of the five tumuli excavations were carried out in 1965 by Hamid Z. Herman Vary Kosay. Number I, IV and V tumuli excavated provide important data for the history of the region. In the excavation reports examined, it is seen that in particular Tumuli IV has important data with its architectural features and tomb finds. The tumuli were superficially evaluated in the studies of Koşay and Vary, as belonging to a Hellenistic Period context. Tumulus IV and its tomb finds, which were re-examined within the scope of this research, are here dated to a more specific time period. This paper aims to shed light on the history of Erzurum and its environs, where relatively little information is available concerning its Hellenistic past and to provide data for more comprehensive studies to be carried out in the future.

Anahtar Kelimeler

Tumulus, Eastern Anatolia, Erzurum, Hellenistic Period, İkiztepeler

Kaynakça

• Akbıyıkoğlu K. 1996, “1994 Yılı Güre İkiztepe Tümülüsü Kazısı”. VI. Müze Kurtarma Kazıları Semineri 24-26 April 1995 Didim, Ankara, 163-176.
• Amyx D. A. 1958, “The Attic Stelai: Part III. Vases and Other Containers”. Hesperia 27/ 3, 163-254.
• Аtanasov G. & Stoychev S. 2016, “Barrow Necropolis Near Ivanski, Shumen Region”. Trakya ve Çevresindeki Dünya /Тракия И Околният Свят, 102-121.
• Avşar G. 2016, Anadolu Tümülüsleri’nin Tipolojik Açıdan İncelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Hitit University. Çorum.
• Ayabakan C. 1991, “Maşattepe Tümülüsü Kurtarma Kazısı”. I. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 19-20 April 1990. Ankara, 49-61.
• Baldıran A. 1990, Stratonikeia Nekropol Buluntuları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Berlin A. M. 2006, Gamla I: The Pottery of the Second Temple Period, the Shmarya Gutmann Excavations, 1976-1989. Jerusalem.
• Berlin A. M. 2015, “Hellenistic Period”. Eds. S. Gitin, The Ancient Pottery of Israil and its Neighbours: from the Iron Age through the Hellenistic Period. Vol. 2. Jerusalem, 629-672.
• Boulter C. G. 1963, “Graves in Lenormant Street, Athens”. Hesperia 32/2, 113-137.
• Can B. 20l0, “Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemlerinde Erzurum ve Çevresi”. Eds. M. Işıklı, E. Mutlugün & M. Artu, Arkeolojik, Kültürel ve Estetik Yansımalar-Geçmişten Geleceğe Armağan. Erzurum, 34-55.
• Civelek A. 2001, Tralleis Nekropolisi Buluntuları Işığında Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği. Yayımlanmış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
• Çokay-Kepçe S. 2017, Perge Batı Nekropolis Mezar Buluntuları- 1997-2007 Yılları Ara-sında 169 numaralı Parselde Yürütülen Çalışmalar. İstanbul.
• Dündar E. 2006, Hellenistik ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi. Aydın.
• Dündar E. 2008, Patara IV.1- Patara Unguentariumları. İstanbul.
• Finkel I. L. & Reade J. E. 2002, “On Some Inscribed Babylonian Alabastra”. Journal of the Royal Asiatic Society 12/1, 31-46.
• Florean S. 2018, Materiale greco, etrusco e romano da Zara al Museo Archeologico Nazionale di Venezia. Tesi di Laurea, Universita Ca’Foscari Venezia. Venezia.
• Goldman H. 1950, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus: The Hellenistic and Roman Periods. Vol. I: Text. New Jersey.
• Hayes J. W. 1991, Paphos III, the Hellenistic and Roman Pottery. Cyprus.
• Kasapoğlu H., K. Meral & E. Yavuz 2019, “Doğu Anadolu Hellenistik Sorunsalına İlk Adım: Alaybeyi Nekropolü Hellenistik Verileri”. Ed. G. Altunkaynak, Karaz’dan Büyük İs-kender’e Erzurum Ovası’nda Yeni Bir Keşif Alaybeyi Höyük. Ankara, 275-332.
• Knigge U. 1976, Der Südhügel (Kerameikos IX). Berlin.
• Koşay H. Z. & Vary H. 1974, “İkiztepeler 1965 Kazısı Raporu”. Türk Arkeoloji Dergisi XXI/1, 75-101.
• Laflı E. 2003, Studien Zu Hellenistischen, Kaiserzeitlichen und Spätantik Frühbyzantini-schen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (Süd. Türkei): Der Forschungsstand und Eine Auswahl von Fundobjekten aus den Örtlichen Museen. Inauguraldissertation zur Erlangung der Doktorwürde vorgelegt der Philosophischen Fakultät der Universität zu Köln. Köln.
• Mitsopoulos-Leon V. 1991, Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde- 1. Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit (Forschungen in Ephesos IX 2/2). Wien.
• Nayır K. 1980, “Alahıdır Tümülüsleri Kazısı 1979”. Anadolu Araştırmaları 7, 115-129.
• Price M. J. 1991, The Coinage in the Name of Alexander the Great and Philip Arrhidaeus. Vols. I-II. London.
• Reisner G. A., C. S. Fisher & D. G. Lyon 1924, Harvard Excavations at Samaria 1908-1910. Vol. 1: Text, Vol. II: Plans and Plates. Cambridge.
• Searight A., J. Reade & I. Finkel 2008, Assyrian Stone Vessels and Related Material in the British Museum. Oxford.
• Süzer H. 1990, Hellenistik ve Roma Dönemi Sinop Unguentariumları. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Stojanovic A. & Virginia R. 1987, “The Chronology and Function of Ceramic Unguentaria”. AJA 91, 105-122.
• Şenyurt S. & Yücel-Yorulmaz L. 2020, “Kurul Kalesi Pişmiş Toprak Unguentariumları”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/3, 606-628.
• Thompson H. A. 1934, “Two Centuries of Hellenistic Pottery”. Hesperia 3/4, 311-476.
• Tuluk G. G. 1999, “Die Unguentarien im Museum von İzmir”. Anatolia Antiqua VII, 127-166.
• Weinberg S. S. 1971, “Tel Anafa: The Hellenistic Town”. Israel Exploration Journal 21, 86-109.
• Yaşar A. 2010, Milet Müzesi’nde Bulunan Hellenistik ve Roma Dönemi Unguentariumlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi. Aydın.
• Yavuz E. 2021, Arkeolojik Veriler Işığında Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nin Hellenistik ve Roma Dönemi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Yıldırım Ş. 2008, Doğu Trakya’da Mezar Tepelerinin Ortaya Çıkışı ve Gelişim. Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Yıldız V. 2016, “Akhisar Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Unguentariumlar”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 14/1, 1-25.
• Yılmazer H. 1995, Anadolu’da Alabastronlar. Yayımlanmış Doktora Tezi, Selçuk Üni-versitesi. Konya.
• Yücel Ç. 2017, “Malatya Tümülüsleri Hakkında Bir Değerlendirme”. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 6/1, 161-174.
• Zoroğlu L. 1997, “Kelenderis 1995 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”. KST XVIII/2, 383-400.