Metropolis Aşağı Hamam Palaestra’da (Han Yıkığı) Ele Geçen Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri

Yıl 2021, Cilt: 9, 389 - 426, 29.06.2021

Volkan Yıldız

Öz

Bu çalışmada, Metropolis antik kentinin önemli yapılarından birisi olan Aşağı Hamam Palaestra’da (Han Yıkığı) gerçekleştirilen kazılar sonucunda ele geçen Doğu Sigillata B grubu seramikleri değerlendirilmiştir. Yapıda bulunan seramiklerin değerlendirilmesi sonucunda Doğu Sigillataları arasında en yoğun bulunan grubun 127 örnekle Doğu Sigillata B grubu seramikleri olduğu tespit edilmiştir. Bu gruba giren seramikler J. Hayes’in tipolojisinden hareketle DSB 1 ve DSB 2 olmak üzere iki alt gruba ayrılmıştır. Bu kadar zengin bir buluntu grubu beraberinde 17 formdan oluşan geniş bir form repertuvarının oluşmasını sağlamıştır. Bu geniş form çeşitliliği bazı formların varyasyonlarının ve imitasyonlarının varlığını göstermesi açısında da oldukça önemlidir. Bu 17 formdan Mtr Aşağı Hamam Palaestra Form 1- 8 arası DSB 1 grubunda ele alınırken, Mtr Aşağı Hamam Palaestra Form 9-17 arası ise DSB 2 grubunda değerlendirilmiştir. Aşağı Hamam Palaestra’da ele geçen Doğu Sigillata B grubu örnekleri arasında en erken örnek MS I. yüzyılın ilk yarısına tarihlen-mektedir. Bu gruba giren en geç örnek ise MS III. yüzyıla aittir. Yapıda bu grubun en yoğun görüldüğü tarih ise MS I. yüzyıldır. Elde edilen bu veriler sonucunda, Metropolis’in, bu grubun üretim yerleri arasında olduğu kabul edilen Tralleis ve Ephesos gibi kentlerle söz konusu tarih aralığında güçlü ticari ilişkilerinin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Metropolis, Ionia, Roma Seramiği, Doğu Sigillataları, Aşağı Hamam Palaestra, Doğu Sigillata B

Kaynakça

• Anderson-Stojanovic V. R. 1992, Stobi: The Hellenistic and Roman Pottery. Princeton, New Jersey.
• Ateş G. 2001, “Eastern Sigillata B in Aizanoi”. AA, 319-332.
• Ateş G. 2015, Die rote Feinkeramik von Aizanoi als lokaler Kulturtrager, Untersuchungen zum Verhaltnis von lokaler roter Feinkeramik und importierter Sigillata, Archaologische Forschungen Band 32, Aizanoi Band 2. Berlin.
• Aybek S., A. K. Öz & A. Ekin-Meriç 2011, “Metropolis 2010 Yılı Kazı Çalışmaları”. KST XXXIII/2, 313-337.
• Aybek S., A. K. Öz, A. Ekin-Meriç, Y. Balım & B. Arslan 2014, “Metroplis Kazısı’nda 2013 Yılı Çalışmaları”. KST XXXVI/2, 325-347.
• Aybek S. 2014, “Ausgrabungen am unteren (Han Yıkığı) römischen Bad und an der Palastra in Metropolis (Ionien): Ein kurzer Bericht mit epigraphischem Anhang”. Ed. B. Dreyer, Die Surveys im Hermos- und Kaystrostal und die Grabungen an den Thermen von Metropolis sowie am Stadion von Magnesia am Meander (Ionien): Orient&Occident in Antiquity, Bd./Vol.1. Berlin, 107-124.
• Aybek S., O. Gülbay, Y. Balım & B. Arslan 2015, “Metropolis 2014 Yılı Çalışmaları”. KST XXXVII/3, 25-45.
• Aybek S. & Arslan B. 2015, “Metropolis’te Bulunan MS 2.-3. Yüzyıla Tarihli İon Tipi Sütun Başlıkları”. Eds. E. Okan & C. Atila, Prof. Dr. Ömer Özyiğit’e Armağan. İstanbul, 29-45.
• Aybek S. 2016, “Metropolis’te Bulunan Üç Roma Hamamı: Şehir Planlama, Mimari Özellikler ve Sosyal Kontekst Bakımından Kısa Bir Değerlendirme”. Arkeoloji ve Sanat 153, 109-124.
• Aybek S., O. Gülbay, Y. Balım & B. Arslan 2017, “Metropolis Arkeolojik Araştırmaları, 2015”. KST XXXVIII/1, 439-456.
• Aybek S. 2018a, “A Brief Presentation of Hellenistic and Roman Statues from The Civic Center of Metropolis”. Eds. B. Dreyer & S. Aybek, Orient & Occident in Antiquity/Orient & Okzident in der Antike. Vol. 3, 9-24.
• Aybek S. 2018b, “Metropolis’ten İki Komutan-Yönetici Heykeli Parçası”. Sefad 39, 293-310.
• Aybek S. & Gülbay O. 2019, “The Cult of Zeus Krezimos at Metropolis Previous Observations on the Sacred Area and Cult”. Eds. B. Engels, S. Huy & C. Steitler, Byzas 24, 241-252.
• Aybek S. & Arslan B. 2020, “Metropolis’te Bulunan Mezarlar ve Kentin Nekropolis Lokalizasyonu Üzerine Düşünceler”. Tüba-Ar 26, 111-130.
• Aybek S., Arslan B., Balım, Y. & Canseven, U. 2020, “Metroplis 2018 Yılı Çalışmaları”. KST XLI/4, 151-170.
• Aybek S., B. Arslan & O. Gülbay 2021, The Peristyle House of Metropolis. İstanbul.
• Bes P. 2017, “Bearing the Stamp of Change: Epigraphic Stamps on Eastern Sigillata A and B”. Neue Bilderwelten: Zur Ikonographie und Hermeneutik Italischer Sigillata, Tübinger Archäologische Forschungen 23, 241-272.
• Beyll, D. 1993, “Terra Sigillata aus der Marienkirche in Ephesos Erste Zwischenbilanz”. ÖAI Berichte und Materialen 5, 5-45.
• Ekin-Meriç A. 2014, “A New Deposit from a ‘Banquet Hall’ of the Bath-Gymnasium in Metropolis”. ÖAI 83, 11-41.
• Ekin-Meriç A. & Öz A. K., “Metropolis Peristilli Ev Mimarisi ve Seramik Buluntuları”. ADerg XXII, 263-278.
• Eliüşük M. 2021, “Menderes Magnesiası Artemis Kutsal Alanı Güney Stoa’da Bulunan Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri”. Arkhaia Anatolika, Anadolu Arkeolojisi Araştırma Dergisi 4, 14-40.
• Erol D. 2004, Tralleis Kenti Kazılarında Ele Geçen Baskılı Terra Sigillata. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi. Aydın.
• Erol D. 2007, “Smyrna Devlet Agora Buluntusu Terra Sigillataları”. Eds. B. Böhlendorf-Arslan, A. O. Uysal & J. Witte-Orr, Proceeding of the First International Symposium on Late Antique, Byzantine, Seljuk and Ottoman Pottery and Tiles in Archaeological Context, Byzas 7. Çanakkale, 1-3 June 2005, İstanbul, 73-94.
• Ferrazzoli A. F. 2003, “Instrumentum Domesticum. Tipologia Dei Reperti Ceramici e Aspetti Delle Produzioni e Della Circolazione Dei Materiali”. Ed. E. Equini Schneider, Elaiussa Sebate II: Un Porto tra Oriente e Occidente, Roma: L’ERMA di Bretschneider. Roma, 649-661.
• Gassner V. 1997, Das Südtor der Tetragonos Agora, Keramik und Kleinfunde (FİE 13, 1,1). Wien.
• Güngör E. 2005, Metropolis Kenti Ada 7 İçerisindeki Konut Seramiği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Hayes J. W. 1972, Late Roman Pottery. London.
• Hayes J. W. 1973, “Roman Pottery from the South Stoa and Corinth”. Hesperia 42, 416-470.
• Hayes J. W. 1985, “Sigillate Orientali”. EAA, Enciclopedia dell’Arte Classica e Orientale. Atlante delle Forme Ceramiche II: Ceramica Fine Romana nel Bacino Mediterraneo. Roma.
• Hayes J. W. 1991, Paphos. The Hellenistic and Roman Pottery (Paphos Bd. III). Nicosia.
• Hayes J. W. 2008, The Roman Pottery. Fine Ware Imports (The Athenian Agora XXXII). Princeton.
• Heberdey R. 1906, “Kleinfunde”. Ed. O. Benndorf, Forschungen Ephesos FİE I. Wien, 167-180.
• Hellström P. 1965, Labraunda II.1: Pottery of Classical and Later Date, Terracotta Lamps and Glass (Swedish Excavations and Researches). Lund.
• Iliffe J. H. 1936, “Sigillata Wares in the Near East a list of Potters’ Stamps”. QDAP 6, 4-53.
• Jones F. F. 1950, “The Pottery”. Ed. H. Goldman, Excavations at Gözlükule, Tarsus I: The Hellenistic and Roman Periods. Princeton, 149-296.
• Kenrick P. M. 1985, “The Fine Pottery”. Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice), Vol. III, Part 1, Supplements to Libya Antiqua-V. London.
• Kenyon K. M. 1957, “Roman and Later Wares, Terra Sigillata”. Eds. J. W. Crowfoot, G. M. Crowfoot & K. M. Kenyon, The Objects from Samaria, Samaria - Sebaste, Reports of the Work of the Joint Expedition in 1931-1933 and of the British expedition in 1935 Band 3. London, 281-306.
• Korkut T. & Işın G. 2015, “Fethiye Müzesi’nden Bir Grup Tlos Seramiği“. Ed. T. Korkut, Arkeoloji, Epigrafi, Jeoloji, Doğal ve Kültürel Peyzaj Yapısıyla Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu. Ankara, 213- 227.
• Ladstatter S. 2000, “Ein flavischer Fundkomplex aus dem Hanghaus 2 von Ephesos”. RCRF Acta 36, 97-104.
• Ladstatter S. 2005, “Keramik”. Ed. H. Tür, Hanghaus 2 in Ephesos. FİE 8.6. Wien, 230-358.
• Ladstatter S. 2008, “Terra Sigillata aus den Planierschichten des Vediusgymnasiums”. Eds. M. Steskal & M. La Torre, Das Vediusgymnasium in Ephesos, FiE XIV/1. Wien, 97-110.
• Ladstatter S. 2010, “Keramik”. Ed. A. Hofeneder, Hanghaus 2 in Ephesos. FİE 8.8. Wien, 172-279.
• Ladstatter S. & H. Liedl 2020, “Die Gefäßkeramik”. Ed. S. Ladstätter, Eine Frühkaiserzeitliche Grubenverfüllung aus dem Hanghaus 2 in Ephesos, Ergänzungshefte zu den Jahresheften des Österreichischen Archäologischen Institutes 18. Wien, 21-99.
• Lund 2003, “Eastern Sigillata B: A Ceramic Fine Ware Industry in the Political and Commercial Landscape of the Eastern Mediterranean”. Ed. C. Abadie-Reynal, Les Ceramiques en Anatolie aux Epeques Hellenistique et Romaine, Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 23-24 mai 1996. İstanbul, 125-136.
• Lund J. 2016, “Eastern Sigillata A Ware: the Riddle of the Stamps”. Eds. M. Giannopoulou & C. Kallini, Festschrift for Stella Drougou, vol. I. 830-840.
• Meriç R. 2002, Spathellenistisch-römische Keramik und Kleifunde aus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos (Forschungen in Ephesos IX/3). Wien.
• Meriç R., Öz A. K. & Ekin-Meriç A. 2005, “2003 Metropolis Kazıları”. KST XXVI/2, 137-147.
• Meriç R., A. K. Öz, A. Ekin-Meriç & S. Aybek 2006, “Metropolis 2004 Yılı Kazı Çalışmaları”. KST XXVII/1, 249-261.
• Meriç R., A. K. Öz, A. Ekin-Meriç, S. Aybek, & E. Güngör 2007, “2005 Yılı Metropolis Kazıları”. KST XXVIII/2, 243-253.
• Mitsopoulos-Leon V. 1991, Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleifunde, 1. Teil: Keramik Hellenistischer und Römischer Zeit (FIE IX 2/2). Schindler-Wien.
• Munsell 2013, Munsell Soil Color Charts. Washington D.C.
• Özdilek B. 2018, “Andriake Limanı’ndan Tralleis Üretimi Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri”. Eds. M. Arslan & F. Baz, Arkeoloji, Tarih ve Epigrafi’nin Arasında: Prof. Dr. Vedat Çelgin’in 68. Doğum Günü Onuruna Makaleler. İstanbul, 635-658.
• JPoblome J. 1999, “Sagalassos Red Slip Ware: Typology and Chronology”. Ed. M. Waelkens, Studies in Eastern Mediterranean Archaeology II. Brepols.
• Robinson H. S. 1959, Pottery of the Roman Period, The Athenian Agora V. Princeton, New Jersey.
• Sackett L. H. 1992, Roman Pottery. Knossos from Greek City to Roman Colony. Excavations at the Unexplored Mansion II (BSA. Suppl. 21). London.
• Slane K. W. 1990, The Sanctuary of Demeter and Kore: The Roman Pottery and Lamps (Corinth XVIII Bd.2). New Jersey.
• Şimşek C., M. Okunak & M. Bilgin 2011, Laodikeia Nekropolü (2004-2014 Yılları) 1.1. İstanbul.
• Takaoğlu T. 2006, “New Lights on the Origins of Eastern Sigillata B Ware”. Ed. T. Takaoğlu, Anadolu Arkeolojisine Katkılar, 65. Yaşında Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar. İstanbul, 263-267.
• Tekocak M. 2019, “Stratonikeia Kazılarında Bulunan Kırmızı Astarlı Seramikler”. Ed. B. Söğüt, Stratonikeia Çalışmaları 4. Mimari, Heykel ve Küçük Buluntu Araştırmaları. İstanbul, 85-123.
• Unterkircher E. 1983, “Terra Sigillata aus dem Heraion von Samos”. AM 98, 173-214.
• Uygun Ç 2011, Tepecik Kırmızı Astarlı Seramikleri (İ.Ö.2. YY – İ.S. 4. YY) (Patara IV, 2). İstanbul.
• Waagé F. O. 1933, “Excavations in the Athenian Agora, The Roman And Byzantine Pottery”. Hesperia 2, 279-328.
• Waagé F. O. 1948, Antioch on-the-Orontes IV, 1, Ceramics and Islamic Coins. Princeton.
• Williams C. 1989, Anemurium, The Roman and Early Byzantine Pottery. Wetteren.
• Wintermeyer U. 2004, Die Hellenistische und fruhkaiserzeitliche Gebrauchskeramik, Auf Grundlage der Stratifierten Fundkeramik aus dem Bereich der heiligen Strasse (Didyma III.2). Mainz.
• Vapur Ö. 2001, Magnesia ad Maeandrum Gymnasionu Roma Dönemi Seramikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Vapur Ö. 2011, “Menderes Magnesiası Theatron Kazısı Seramik Buluntuları”. Anadolu/Anatolia 37, 143-193.
• Vapur Ö. 2013, “Menderes Magnesiası Hypokaustlu Yapı Kazılarında Ele Geçen İthal Kaliteli Seramikler”. Ed. G. Kökdemir, Orhan Bingöl 67. Yaş Armağanı. Ankara, 641-666.
• Yıldız V. 2016, “Akhisar Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Roma Seramiği”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14/3, 252-273.
• Yıldız V. 2019a, “Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Doğu Sigillataları A, B ve C Grubu Seramikleri”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (DÜSBED) 23, 108-127.
• Yıldız V. 2019b, “Soli Pompeiopolis Sütunlu Caddesi’nde Bulunan Doğu Sigillatası D Grubu Seramikleri”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD) 42, 245-274.
• Zelle M. 1997, Die Terra Sigillata aus der Westtor- Nekropole in Assos (Asia Minor Studien, Bd. 27). Bonn.
• Zoroğlu L. 1986, “Samsat’da Bulunan Doğu Sigillataları İlk Rapor”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD) 3, 61-100.