Thasian and Rhodian Amphora Stamps Found at Kültepe

Yıl 2023, Cilt: 11, 61 - 78, 21.06.2023

Burcu Tüysüz , Erkan Alkaç , Fikri Kulakoğlu

Öz

Kültepe, which is located 21 km northeast of the city centre of Kayseri, appears as a city named Anisa within the borders of the Kingdom of Cappadocia during the Hellenistic Period. The subject of this article are 6 stamped amphora handle fragments found during the stratigraphic excavations of the Hellenistic Period settlement of Kültepe. Three of the fragments evaluated within the scope of this study were recovered during the excavations carried out in 1972, one in 2009 and the other two in 2022. As a result of these excavations, it was determined that two of the stamped amphora fragments belong to Thasos and four to Rhodes. The names of the eponyms Λεωμέδων (ca. 273 - ca. 256 BC) and Γόργος (ca. 226 - ca. 208 BC) were analysed on the Thasos amphora stamps. The stamp with the name of the eponym Λεωμέδων shows a bunch of grapes as a symbol, while the seal with the name of the eponym Γόργος shows a horn of fertility. Among the Rhodian amphora stamps, the names of Ἀριστόδαμος I (ca. 304 - ca. 271 BC) and Κλεώνυμος II (ca. 182 BC) among the eponyms, and Ἀριστοκράτης II (ca. 192 - c. 184 BC) and Νύσιος (169/167 BC - ca. 140-ca. 138 BC) among the producers were identified. The symbols on the Rhodian amphora stamps consist of a rose, a star and a statue.

Anahtar Kelimeler

Kültepe, Anisa, Hellenistic Period, Amphora Stamp, Thasos, Rhodes

Kültepe’de Bulunan Thasos ve Rhodos Amphora Mühürleri

Öz

Günümüzde Kayseri il merkezinin 21 km kuzeydoğusunda yer alan Kültepe, Hellenistik Dönem’de Kappadokya Krallığı’nın sınırları içinde Anisa isminde bir kent olarak karşımıza çıkmaktadır. Kültepe’nin Hellenistik Dönem yerleşimine yönelik yapılan stratigrafik kazı çalışmaları sırasında 6 adet mühürlü amphora kulp parçası tespit edilmiş olup söz konusu parçalar bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında değerlendirmeye alınan parçalardan üçü 1972, biri 2009, diğer ikisi ise 2022 yılında yapılan kazı çalışmaları sırasında ele geçmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda mühürlü amphora parçalarından ikisinin Thasos, dördünün ise Rhodos’a ait olduğu saptanmıştır. Thasos amphora mühürlerinde yöneticilerden Λεωμέδων (MÖ ca. 273 - ca. 256) ve Γόργος’un (MÖ ca. 226 - ca. 208) isimleri çözümlenmiştir. Yönetici Λεωμέδων’un isminin geçtiği mühürde sembol olarak üzüm salkımı görülürken yönetici Γόργος’un isminin yer aldığı mühürde bereket boynuzu yer almaktadır. Rhodos amphora mühürleri arasında ise yöneticilerden Ἀριστόδαμος I (MÖ ca. 304 - ca. 271) ile Κλεώνυμος II’nin (MÖ ca. 182), üreticilerden ise Ἀριστοκράτης II’nin (MÖ ca. 192 - ca. 184) ile Νύσιος’un (MÖ 169/167 - ca. 140-ca. 138) isimleri tespit edilmiştir. Rhodos amphora mühürlerinde yer alan semboller ise gül, yıldız ve heykelden oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültepe, Anisa, Hellenistik Dönem, Amphora Mühürü, Thasos, Rhodos

Kaynakça

• Adak Adıbelli I. & Alkaç E. 2023, “Kırşehir Kale Höyük’ten Hellenistik Dönem Amphora Mü¬hürleri: Rhodos ve Sinope”. Arkhaia Anatolika 6, baskıda.
• Akamatis G. M. 2000, Stamped Handles from the Agora at Pella. Athènes.
• Alkaç E. 2020, “Tarsus Hinterlandı: Kırıt Mahallesi Cankurtaran Tepesi Seramikleri”. Ed. D. Kaplan, Tarsus Araştırmaları I. Ankara, 33-54.
• Alkaç E. 2021, “Tarsus Hinterlandından Bir Grup Amphora: Keşbükü Buluntuları”. Ed. D. Kaplan, Tarsus Araştırmaları II. Ankara, 191-214.
• Alkım U. B. 1959, “Güney-Batı Antitoros Bölgesinde Eski Bir Yol Şebekesi”. Belleten XXIII, 59-73.
• Alp S. 1997, “Die Mehrheit der einheimischen Bevölkerung in der Kārum-Zeit in Ka¬neš/Neša”. Studi Micenei et Egeo-Anatolici 39, 35-48.
• Arıcı S. & Göçmen İ. 2022, “Kydnos Nehri ve Tarsus”. Arkhaia Anatolika 5, 288-304.
• Aşkın E. 2013, “Antik Kaynaklarda Tarsus”. Eds. Y. Özdemir & A. Cerrahoğlu, II. Tarsus Kent Sempozyumu, Medeniyetlerin Buluştuğu Kent, 15-17 Kasım 2012. Mersin, 169-180.
• Avram A. 1988, “Amfore şi Tigle Ştampilate din Colectia Dr. Horaia Slobozianu”. Studi şi Cer¬certari de Istorie Veche şi Arheologie, Tomul 39/3, 1287-313.
• Barjamoviç G. 2015, “Kültepe after Kaneš”. Eds. F. Kulakoğlu & C. Michel, Proceedings of the 1st Kültepe International Meeting, Subartu 35. Brepols, Turnhout, 233-242.
• Batziou Efstathiou A. 2009, “Το εμπόριο Οίνου στη Δημητριάδα”. Οῖνον Ιστορῶ VIII, 55-94.
• Baydur N. 1970, Kültepe (Kaneš) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar (En Eski Çağlardan İS 395 Yılına Kadar). İstanbul.
• Becker P. 1855, “Ueber die im Sudlichen Russland gefundenen Henkelsinschiriften auf Grie¬chischen Thongefassen”. Mélanges gréco-Romains I, 416-521.
• Berthier A. 1943, “Découverte à Constantine de deux sépultures contenant des amphores grecques”. Revue Africaine t. LXXXVII, 23-33.
• Bon A. M. & Bon A. 1957, Les timbres amphoriques de Thasos, Études Thasiennes 4. Paris.
• Börker C. & Burow J. 1998, Die Hellenistischen Amphorenstempel aus Pergamon, Der Per¬gamon-Komplex (Pergamenische Forschungen Band 11). Berlin-New York.
• Brugnone A. 1986, “Altri Bolli Dalla Necropoli di Lilibeo”. KWKALOS XXXII, 1-113.
• Calvet Y. 1972, Les Timbres Amphoriques (1965-1970) (Salamine de Chypre III). Paris.
• Canarache V. 1957, Importul Amforelor Stampilate la Istria. Bucarest.
• Cankardeş Şenol G. & Şenol A. K. & Doğer E. 2004, “Amphora Production in the Rhodian Peraea in the Hellenistic Period”. Eds. J. Eiring & J. Lund, Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean, Acts of the International Colloqium at the Danish Institute at Athens September 26-29 2002 (Monographs of the Danish Institute at Athens Volume 5). Aarhus, 143-148.
• Cankardeş Şenol G. 2006, Klasik ve Hellenistik Dönem’de Mühürlü Amphora Üreten Merkezler ve Mühürleme Sistemleri. İstanbul.
• Cankardeş Şenol G. 2015a, Lexicon of Eponym Dies on Rhodian Amphora Stamps, Volume 1, Eponyms Α, Études Alexandrines 33, Amphoralex 3, Corpus International des Timbres Amphoriques, Fascicule 21. Alexandria.
• Cankardeş Şenol G. 2015b, Lexicon of Eponym Dies on Rhodian Amphora Stamps, Volume 2, Eponyms Α to Κ, Études Alexandrines 35, Amphoralex 3, Corpus International des Timbres Amphoriques, Fascicule 22. Alexandria.
• Cankardeş Şenol G. 2017, Lexicon of Eponym Dies on Rhodian Amphora Stamps, Volume 4, Eponyms Τ-Χ, Études Alexandrines 39, Amphoralex 6, Corpus International des Timbres Amphoriques, Fascicule 24. Alexandria.
• Cankardeş Şenol G. 2019, “Stamped Amphora Handles from the Karian Chersonesos: Loryma and Bybassos”. Ed. W. Held, Die Karische Chersones vom Chalkolithikum bis in die byzantinische Zeit Beiträge zu den Surveys in Loryma und Bybassos. Marburg, 119-153.
• Cankardeş Şenol G., K. Çibuk & R. Gölcük 2019, “Kocaeli Müzesi’nden Mühürlü Ticari Amp¬horalar”. Tüba-Ked 20, 11-19.
• Cankardeş Şenol G. (baskıda), Lexicon of Fabricant Dies on Rhodian Amphora Stamps. Vol. 1: Fabricants A, MedAmphora 1. Athens.
• Cankardeş Şenol G. (n.d.), “A Study of the Database and the Definition of Stamped Amphora Handles in Alexandria”. http://amphoralex.org/timbres/AnsesTimbrees.php.
• Conovici N. & Garlan Y. 2004, “Les Timbres Amphoriques Etrangers Trouvés à Sinope (I)”. Anatolia Antiqua 12, 105-122.
• Crowfoot J. W. 1957, The Objects from Samaria. London.
• Cumont F. 1932, “À Propos d’un décret d’Anisa en Cappadoce”. Revue Etude Ancienne 34, 135-38.
• Çelik H. 2019, Akarçay Höyük Hellenistik Dönem Günlük Kullanım Kapları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
• Çoşkun G. & Alkaç E. 2020, “Seyitömer Höyük’te Ele Geçen Mühürlü Amphora Kulpları”. Olba XXVIII, 243-262.
• D’Alfonso L., M. E. Gorrini & C. Mora 2014, “Archaeologıcal Excavations at Kınık Höyük Pre¬liminary Report of the Third Campaign (2013)”. Athenaeum 102/2, 565-585.
• Darga A. M. 2006, “Şarhöyük-Dorylaion Kazılarından İki Buluntu: Dikdörtgen Kerpiç Duvar¬lar ve Damgalı Amphora Mühürleri”. Eds. B. Avunç, A. Erkanal, E. Özgen, S. Günel & T. Ökse, Hayat Erkanal’a Armağan: Kültürlerin Yansıması. İstanbul, 241-248.
• Doğer E. 1994, “Rodoslu Çömlekçi Hieroteles”. Arkeoloji Dergisi 2, 195-218.
• Durukan M. 2015a, “Anazarbus, Aegeai ve Tarsus Kentlerinin Ticaret Yollarıyla Bağlantısı”. Çukurova Araştırmaları Dergisi 1, 1-7.
• Durukan M. 2015b, “Geç Antik Çağ’da Doğu Akdeniz’deki Ekonomik Gelişmenin Nedenleri”. Adalya XVIII, 241-257.
• Dündar E. 2017, Transport Jars and Stamped Amphoras from Patara 7th to 1st Centuries BC. The Maritime Trade of a Harbor City in Lycia (Patara IV-3). İstanbul.
• Finkielsztejn G. 2001, Chronologie détaillée et révisée des eponymes amphoriques rho¬diens, de 270 à 108 av. J.-C. environ, Premier bilan (BAR IntSer 990). Oxford.
• Finkielsztejn G. 2021, “Contribution of the Rhodian Eponyms Amphora Stamps to the His¬tory of the Maccabees: The Data”. Eds. A. M. Berlin & P. J. Kosmin, The Middle Maccabees, Archaeology, History, and the Rise of the Hasmonean Kingdom. Atlanta, 194-214.
• Gentili G. V. 1958, “I Timbri Anforari Rodii nel Museo Nazionale di Siracusa”. Archivio Sira¬cusano 4, 18-95.
• Grace V. 1934, “The American Excavations in the Athenian Agora Fourth Report: Stamped Amphora Handles Found in 1931-1932”. Hesperia 3/3, 197-310.
• Grace V. 1950a, “The Stamped Amphora Handles”. Ed. H. Goldman, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus I. Princeton, 135-148.
• Grace V. 1950b, “VI. Timbres Amphoriques, Thasos [review]”. Bulletin Correspondance Hellénique 74, 359-363.
• Grace V. & Lenger M. T. 1958, “Timbres Amphoriques de Thasos”. Bulletin Correspondance Hellénique 82, 368-434.
• Grace V. 1974, “The Stamped Amphora Handles”. Anatolian Collection of Charles University, Kyme I, 89-97.
• Güler C., M. A. Kurt, M. Alpaslan & C. Akbulut 2012, “Assessment of the impact of anthropo¬genic activities on the groundwater hydrology and chemistry in Tarsus coastal plain (Mersin, SE Turkey) using fuzzy clustering, multivariate statistics and GIS techniques”. Journal of Hydrology 414-415, 435-451.
• Güterbock H. G. 1956, “The Deeds of Suppiluliumas as Told by his Son Mursili II”. Journal of Cuneiform Studies 10, 41-130.
• Hild F. & Restle M. 1981, Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos), Tabula Imperii Byzantini 2. Wien.
• Jones F. J. 1950, “The Pottery”. Ed. H. Goldman, Excavations At Gözlü Kule, Tarsus I. New Jersey, 149-296.
• Jöhrens G. 1999, Amphorenstempel im Nationalmuseum von Athen. Mainz am Rhein.
• Jöhrens G. 2001, “Amphorenstempel hellenistischer Zeit aus Tanais”. Eurasia Antiqua 7, 367-479.
• Kawanishi H., Y. Suto & I. Akoris 2005, Amphora Stamps 1997-2001. Tokyo.
• Kulakoğlu F. 2009, “Eski Anadolu’nun İlk Uluslararası Ticaret Merkezi: Kültepe”. Kayseri Ta¬şınmaz Kültür Varlıkları Envanteri 1, 21-27.
• Kulakoğlu F. 2010, “Kültepe Kaniş-Karum: Anadolu’nun En Eski Uluslararası Ticaret Mer¬kezi”. Eds. F. Kulakoğlu & S. Kangal, Anadolu’nun Önsözü Kültepe Kaniş-Karum, Asurlu¬lar İstanbul’da. İstanbul, 40-52.
• Kulakoğlu F. 2012, “Kültepe-Kaniş (1948-2005, 2006 -)”. Eds. O. Bingöl, A. Öztan & H. Taş¬kıran, DTCF Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1963-2011) (Anadolu/Anatolia Ek Dizi III.2). Ankara, 207-218.
• Kulakoğlu F. 2017, “Kaniş, Neşa, Anisa, Karye-i Kınış”. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 155, VII-XVI.
• Kulakoğlu F. 2018, “Kaniş Karumu: Eski Asur Ticaretinin Anadolu’daki Başkenti”. Eds. K. Köroğlu & S. Ferruh Adalı, Asurlular Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı, İstan¬bul, 56-83.
• Lawall M. 2007, “Hellenistic Stamped Amphora Handles”. Eds. V. Mitsopoulos Leon & C. Lang Auinger, Forschungen in Ephesos 9,2,3: Die Basilika am Staatsmarkt. Wien, 28-60.
• Lawall M. L. 2010, “Pontic, Aegean and Levantine Amphorae at Gordion”. Eds. D. Kassab Tez¬gör & N. Inaishvili, Patabs I Production and Trade of Amphorae in the Black Sea (Varia Anatolica 21). İstanbul, Paris, 159-165.
• Levi D. & Pugliese Caratelli G. 1961-1962, “Nuove Iscrizioni di Iasos”. ASAtene 39/40, N.S. 23/24, 605-632.
• Lungu V. 1990, “Nouvelle données concernant la chronologie des amphores rhodiennes de la fin du IIIe siècle au debut du IIe siècle av. J.-C. ”. Dacia 34, 209-217.
• Maiuri A. 1921-1922, “Una Fabbrica Di Anfore Rodie”. ASAtene IV-V, 249-269.
• Marangou Lerat A. 2009, “Amphores Hellénistiques d’Amathonte”. Eds. A. M. Guimier Sorbet & D. Michaelides, Chypre hellénistique et romaine, recherches récentes et nouvelles dé¬couvertes, Cahier du Centre des Etudes Chypriotes 39, Paris, 347-363.
• Mitford T. B. 2000, “Caesarea-Melitene (1:500.000)-1996”. Ed. R. J. A. Talbert, Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton.
• Nicolaou I. 2005, The Stamped Amphora Handles from the House of Dionysos, Paphos Vo¬lume V. Nicosia.
• Nicolaou I. & Empereur J. Y. 1986, “Amphores rhodiennes du Musée de Nicosie”. Eds. J.-Y. Empereur & Y. Garlan, Recherches sur les amphores grecques (BCH Suppl. 13). Paris, 515-533.
• Osten H. H. V. D. 1935, The Alişhar Hüyük, Seasons 0f 1930-32, Part III. Chicago.
• Özgüç T. 1999, Kültepe Kaniş Neşa Sarayları ve Mabetleri. Ankara.
• Özgüç T. 1950, Kültepe Kazısı Raporu 1948. Ankara.
• Özgüç T. 2005, Kültepe Kaniş/Neşa. İstanbul.
• Pridik E. 1917, Catalogue d'inventaire des timbres sur anses et cols d'amphores, ainsi sur tuiles, de la collection de l'Ermitage. Petrograd.
• Sztetyłło Z. 1991, Pottery Stamps (1975-1989) (Nea Paphos IV). Varşova.
• Sztetyłło Z. 2010, Pottery Stamps from Nea Paphos (Excavations in 1990-2006), Nea Pap¬hos VI (Polish Archaeology in the Mediterranean Monograph Series, Vol. 2). Warsaw.
• Şenol G. 1996, “Some Rhodian Stamped Amphora Handles in the İstanbul Museum”. Arkeo¬loji Dergisi 4, 38-57.
• Şimşek C., E. Alkaç & B. Duman 2017, Laodikeia Amphora Mühürleri (Laodikeia Çalışmaları 4). İstanbul.
• Taner S. 1971, “Kültepe Kazısında Bulunan Sikkeler”. Anadolu/Anatolia 15, 139-159.
• Taner S. 1974, “Kültepe Sikkeleri”. Belleten 38/152, 583-596.
• Tüysüz B. 2021, “Preliminary Assessments of Black-Glazed Attic Pottery Found at Kültepe”. Eds. F. Kulakoğlu, G. Kryszat & C. Michel, Cultural Exchanges and Current Researches at Kültepe and Surroundings, Kültepe, Subartu 46, August 1-4, 2019, Kültepe International Meetings 4. Brepols, 161-177.
• Tüysüz B. 2022, Kültepe’nin Hellenistik Dönem Seramikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi. Denizli.
• Tzochev C. 2016, Amphora Stamps from Thasos (The Athenian Agora 37). New Jersey.
• Uysal Tezer C. 2011, Nevşehir Camihöyük Hellenistik ve Roma Dönemi Seramikleri. Yayım¬lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Yenipınar H. 1996, “Nevşehir İli, Acıgöl İlçesi, Kurugöl Kasabası Bedir Camii Avlusu Kur¬tarma Kazısı”. VI. Müze Kurtarma Kazıları, 301-314.
• Zoroğlu K. L. 1981, “Kültepe’de Bulunan Hellenistik Çağ’a ait Bir Amphora”. Selçuk Üniver¬sitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi 1, 239-252.