Yunan İşgalinin Yıldönümlerinin İzmir Basınına Yansıması (1923-1938)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 23 - 40, 30.12.2024

Mustafa Mutlu

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1564771

Öz

15 Mayıs 1919, Türk tarihinde ve özellikle İzmir için bir dönüm noktası olarak kabul edilen bir tarihtir. Bugün, Yunan kuvvetlerinin İzmir’e girişiyle başlayan işgal süreci, yaklaşık üç buçuk yıl süren zorlu bir mücadelenin ardından, 9 Eylül 1922'de sona ermiştir. Yunanlıların İzmir’i işgali, Türk milletinin hafızasında derin acılarla hatırlanan bir dönemin başlangıcı olmuş ve her 15 Mayıs, özellikle İzmirliler için hüzünle anılan bir gün haline gelmiştir. İzmir basını, bu acı dolu tarihin yıldönümlerinde işgalin anısını canlı tutmak amacıyla makalelere geniş yer vermiştir. Kurtuluş Savaşı sonrasında İzmir gazetelerinde, Yunan işgaline yönelik sert eleştiriler öne çıkarken, 1930’lu yıllardan itibaren bu eleştiriler yerini daha yumuşak bir üsluba bırakmıştır. Bu değişim, dönemin siyasi ve toplumsal koşullarıyla yakından bağlantılıdır. Bu çalışma, İzmir’in işgalinin yıl dönümlerinde (1923-1938) İzmir basınında işgale dair tutumların nasıl şekillendiğini incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, bu basın faaliyetlerinin Türk toplumunun tarihsel bilincine katkı sağlama ve toplumun bu konudaki duyarlılığını koruma çabasını ele alarak, dönemin basınında işgal anısının nasıl işlendiğini ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

İzmir Basını, 15 Mayıs, Yunanistan, İzmir’in İşgali, Atatürk

Reflections of The Anniversaries of the Greek Occupation on the Izmir Press (1923-1938)

Öz

15 May 1919 is a date considered as a turning point in Turkish history and especially for İzmir. The occupation process, which started with the entry of Greek forces into Izmir, ended on 9 September 1922 after a difficult struggle lasting approximately three and a half years. The occupation of Izmir by the Greeks marked the beginning of a period remembered with deep pain in the memory of the Turkish nation, and every 15 May has become a day remembered with sadness, especially for the people of Izmir. On the anniversaries of this painful date, the Izmir press gave wide coverage to articles in order to keep the memory of the occupation alive. While harsh criticisms against the Greek occupation were prominent in Izmir newspapers after the War of Independence, these criticisms were replaced by a softer style from the 1930s onwards. This change is closely linked to the political and social conditions of the period. This study aims to examine how attitudes towards the occupation were shaped in the Izmir press during the anniversaries of the occupation of Izmir (1923-1938). It also aims to reveal how the memory of the occupation was processed in the press of the period by addressing the efforts of these press activities to contribute to the historical consciousness of Turkish society and to protect the sensitivity of the society on this issue.

Anahtar Kelimeler

Izmir Press, 15 May, Greece, Occupation of Izmir, Atatürk

Kaynakça

• “15 Mayıs”. Anadolu (15 Mayıs 1938): 1.
• Akkoyun, Turan. “Atatürk Devri İzmir Basını ve Kamuoyu Üzerindeki Tesiri”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 12/34 (Mart 1996):106-107.
• Akkoyun, Turan. “İzmir Basınına Göre Atatürk Devrinde İktisadi Gelişmeler”. Tarih İncelemeleri Dergisi 10 (1995): 223-267.
• Akşin, Sina. “Paris Barış Konferansının Yunanlıları İzmir’e çıkarma kararı”. Üçüncü Askerî Tarih Semineri Bildirileri (21-23 Mayıs 1986). 174-188. Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 1986.
• Apak, Rahmi. İstiklal Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1990.
• Arıkan, Zeki. İzmir Basınından Seçmeler (1872-1922). C. 1, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediye Kültür Yayını, 2001.
• Arıkan, Zeki. İzmir Basınından Seçmeler (1923-1938). C. 2, 1. Kitap, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediye Kültür Yayını, 2003.
• Arıkan, Zeki. “İşgal Dönemi İzmir Basını”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 5/13’ten ayrı basım, (Kasım 1988): 145-166.
• Artuç, İbrahim. Kurtuluş Savaşı Başlarken. Kastaş Yayınları, 1987.
• Bayar, Celal. “Batı Cephesinde Kuvayı Milliye’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi 15: (Mayıs 1986): 8-17.
• Baykara, Tuncer. “İzmir’in Yunanlılarca İşgalinin Türk Millî Mücadelesindeki Yeri ve Önemi”, Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu Bildirileri. Haz. Murat Alper Parlak. 19-24. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2015.
• Çapa, Mesut. “İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti (Aralık 1918-Mart 1920)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 7/21, (Temmuz 1991): 553-565.
• Çukurova, Bülent. “15 Mayıs 1919 İzmir’de Yunan Mezalimi”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 3/8, (Mart 1987): 461-472.
• Güneş, Günver. “İzmir’in İşgali ve Aydın’daki Yankıları”. Askeri Araştırmalar Dergisi 9 (Şubat 2007): 23-55. Hakkı Nezihi. “15 Mayıs 1919”. Anadolu (15 Mayıs 1925): 1.
• İnuğur, M. Nuri. Basın ve Yayın Tarihi. İstanbul: Der Yayınevi, 1993.
• Jaeschke, Gotthard. “İngiliz Belgelerinin Işığı Altında Yunanlıların İzmir Çıkarması”. Belleten 32/128 (Ekim 1968): 567-576.
• Kalelioğlu, Oğuz. “Türk-Yunan İlişkileri ve Megali İdea”. Atatürk Yolu Dergisi 11/41, (Mayıs 2008): 105-123.
• Kocabaş, Süleyman, Mütareke Dönemi ve Milli Mücadele 1918-1923. İstanbul: Vatan Yayınları, 2003.
• Kocabaş, Süleyman. Tarihte ve Günümüzde Türk Yunan Mücadelesi. İstanbul: Bayrak Yayınları, 1984.
• Köstüklü, Nuri. “Milli Mücadele’de Batı Cephesi, Savaşlar Ve Zaferler”. Türkler. 16: 168-182. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2006.
• “Matem”. Hizmet (15 Mayıs 1929): 1.
• Mehmet Mithat, “On Beş Mayıs”. Türk Sesi (15 Mayıs 1924): 1.
• Mehmet Şevki. “15 Mayıs”. Ahenk (15 Mayıs 1925): 1.
• Mehmet Şevki. “On Beş Mayıs”. Ahenk (15 Mayıs 1927): 1.
• Mert, Hasan. “İzmir'in Kara Günü:15 Mayıs 1919”. Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslararası Sempozyum Bildirileri. 49-56. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2010.
• “Meşum işgal nasıl olmuştu?”. Anadolu (9 Eylül 1925): 1.
• Özkaya, Yücel. “İzmir’in İşgalinin Anadolu’daki Tepkileri”. Atatürk Yolu 1/1 (Ocak 1988): 65-74.
• Özkaya, Yücel. “Millî Mücadele Başlangıcında Basın ve Mustafa Kemal Paşa’nın Basınla İlişkileri”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 1/3 (Temmuz 1985): 871-912.
• Umar, Bilge. İzmir’de Yunanlıların Son Günleri. Ankara: 1974.
• Ünal, Yenal. “Millî Mücadele: Mondros Mütarekesi’nden Sevr Antlaşması’na Türkiye’de Yaşanan Siyasi Gelişmeler”. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-Kurtuluş, Kuruluş ve Modernleşme (1920-1938). Ed. Nurgün Koç, Cilt 1. 92-150. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2019.
• Ünal, Yenal. “Refik Halit Karay’ın Kaleminden İzmir’in İşgalinin Değerlendirilmesi”. Tarih ve Günce 12 (Kış 2023): 75-92.
• Sun, Z. B.. “15 Mayıs Acı Mazi”. Yürgü (15 Mayıs 1935): 1, 3.
• Zeynel Besim. “15 Mayıs”. Hizmet (14 Mayıs 1926): 1.
• Zeynel Besim. “15 Mayıs”. Hizmet (15 Mayıs 1927): 1.
• Zeynel Besim. “15 Mayıs”. Hizmet (15 Mayıs 1928): 1.
• Zeynel Besim. “15 Mayıs”. Hizmet (15 Mayıs 1930): 1.
• Zeynel Besim. “İzmir İşgal Edilirken”. Hizmet (15 Mayıs 1927): 1.
• Zeynel Besim. “İzmir Şehri Yunanlılar Tarafından Nasıl İşgal ve Esir Edilmişti?”. Hizmet (14 Mayıs 1926): 1.