Geç Osmanlı Döneminde Kurumsal Çevirmenlerin Ortak Alan ve Habitus’u

Yıl 2020, Sayı: 28, 177 - 191, 24.07.2020

Semih Sarıgül

https://doi.org/10.37599/ceviri.659356

Öz

Bu çalışma, 19. yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nda çalışmış kurumsal çevirmenlerin sahip oldukları alan ve habitus’a odaklanmaktadır. Çeviribilimde kurumsal çevirmenler, özellikle de devlet kurumlarında çalışanlar, bugüne kadar tarihsel bir bakış açısıyla ile pek ele alınmamıştır. Bu boşluğu doldurmak amacını taşıyan mevcut çalışma, teorik olarak Bourdieu’nün alan ve habitus kavramlarından yararlanmaktadır. Mevcut çalışma, 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’ne hizmet etmiş yedi farklı çevirmenin mesleki ve siyasi kariyerlerini ele alarak bu kişilerin bazı ortak özelliklerini ortaya koymaktadır. Tercüme Odası 1821 yılında kurulduğunda Rum dragomanların yerine yetenekli diplomatlar olup önde gelen Avrupalı güçlerle iletişim kurabilecek Türk ve Müslüman çevirmenler getirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmadaki söz konusu yedi tarihi kişiliğin de mesleki ve siyasi hayatları, imparatorluk hiyerarşisi içinde yükselirken benzerlikler sergilemiştir. Mevcut çalışma da Tercüme Odası’nın Osmanlı İmparatorluğu’nda parlak bir kariyere adım atmak isteyen genç öğrenciler için bir alan işlevi gördüğü iddiasındadır. Bu yüzden, Avrupa’nın çeşitli başkentlerindeki diplomatik misyonlar ve divan-ı hümayun tercümanlığı makamı, saygın bir makam olan nazırlığa giden yolda benzer bir habitus edinmelerini gerektirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri tarihi, alan, Tercüme Odası, Osmanlı İmparatorluğu, habitus, habitus, habitus, habitus

Institutional Translators' Field and Habitus in the Late Ottoman Period

Öz

This study focuses on the institutional translators’ field and habitus in the Ottoman Empire during the 19th century. Little research on institutional translators, particularly for those in the government institutions, has been so far carried out from a historical point of view in translation studies. Setting out to fill this gap in the literature, the present study benefits from Bourdieu’s concepts of field and habitus. It deals with the professional and political careers of seven different institutional translators who worked for the Ottoman state during the 19th century and discusses their common dispositions. Translation Chamber was established in 1821 in order to replace Greek dragomans with qualified Turkish Muslim translators to facilitate communication with leading European powers as talented diplomats. Professional and political lives of these seven historical figures display some similarities during their promotion in the imperial hierarchy. The present study argues that the Chamber functioned as a field for young students to start a bright career in the Empire. Similarly, diplomatic missions in various European capitals and the post of imperial court dragoman required the acquisition of a similar habitus that was likely to pave the way for a highly prestigious post, i.e. ministry.

Anahtar Kelimeler

Translation history, habitus, field, Translation Chamber, Ottoman Empire

Kaynakça

• Akyıldız, A. (2008). Sadullah Paşa. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Volume 35, pp. 432-433). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akyıldız, A. (2011). Tercüme Odası. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Volume 40, pp. 504-506). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Arslan, F. (2009). Encümen-i Daniş ve Osmanlı aydınlanması. Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute, 6 (11), 422-441.
• Aydın, B. (2007). Divan-ı Hümayun tercümanları ve Osmanlı kültür ve diplomasisindeki yerleri. Osmanlı Çalışmaları Dergisi, 29, 41-86.
• Balcı, S. (2007). Osmanlı Devleti'nde Tercümanlık ve Bab-ı Ali Tercüme Odası. Ankara: Ankara University.
• Beydilli, K. (1989). Mehmet Emin Ali Paşa. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Volume 2, pp. 425-426). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bilim, C. (1990). Tercüme Odası. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, 1, 29-43.
• Bourdieu, P. (1977). Outline of a Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bourdieu, P. (1993). The field of cultural production. In Randal Johnson (Ed.), The Field of Cultural Production (pp. 29-71). New York: Columbia University Press.
• Boy, H. & Özsöz, B. (2015). Kurumsal çeviri: AB (Avrupa Birliği) örneği/Institutional translation: The EU context. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 3 (13), 59-65.
• Bulut, A. & Parlak, B. (2012). The symbolic power of academic translator training institutions: The case of the Translation Studies Department at Istanbul University. Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione, 14, 13-22.
• Demirkol, N. (2015). 1850-1900 yılları arasında edebiyat yayıncılığı alanının yeniden biçimlenmesi ve edebiyat çevirileri piyasasının doğuşu. Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent University.
• Erkul Yağcı, A. S. (2011). Turkey’s Reading Revolution: A Study on Books, Readers and Translation. İstanbul: Boğaziçi University.
• Eruz, S. (2010). Çokkültürlülük ve Çeviri: Osmanlı Devleti'nde Çeviri Etkinliği ve Çevirmenler. İstanbul: Multilingual.
• Findley, C. V. (1980). Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire: The Sublime Porte, 1789-1922. New Jersey: Princeton University Press.
• Kang, J. H. (2009). Institutional translation. In M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge Encyclopedia of Translation Studies (2nd Ed., pp. 141-145). London & New York: Routledge.
• Kayhan, S. (2015). A Bourdieusian perspective on translators in Turkey: Examining the role of the socio-economic, cultural and political environment. Surrey: Surrey University.
• Köprülü, O. F. (1996). Keçecizade Fuat Paşa. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Volume 13, pp. 203-205). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Orhonlu, C. (1993). Tercüman. In Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi (Volume 12/1, pp. 175-181). İstanbul: M.E.B Yayınları.
• Özcan, A. (2008). Saffet Mehmed Esad Paşa. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Volume 35, pp. 467-469). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özkul, B. (2015). Tanzimat Döneminde Tercüme Odasından Yetişen Bir Aydın: Ahmet Vefik Paşa. İstanbul: İstanbul University.
• Paker, S. (2009). Turkish tradition. In M. Baker & G. Saldanha (eds.), Routledge Encyclopedia of Translation Studies (2nd ed.), (pp. 550-559). London: Routledge.
• Pym, A. (1998). Method in Translation History. Manchester: St. Jerome.
• Sarıgül, S. (2015). The institutional translator's image in Turkey: A comparative analysis from the Ottoman Empire to the modern Republic. İstanbul: Boğaziçi University.
• Saydam, A. (2006). Namık Paşa. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Volume 32, pp. 379-380). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Seçkin, S. & Bogenç Demirel, E. (2019). Kurumsal alanın gerektirdiği çevirmen modeli. Ege Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 109-122.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2008). The Politics and Poetics of Translation in Turkey: 1923-1960. Amsterdam & New York: Rodopi.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2010). Scouting the borders of translation: Pseudotranslation, concealed translations and authorship in twentieth-century Turkey. Translation Studies, 3(2), 172-187.
• Taşkın, B. & Bogenç Demirel, E. (2019). Çeviri sosyolojisi ışığında engelli çevirmenler: Fenomenolojik yaklaşım ile görünmeyeni görünür kılmak. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 27, 242-254.
• Üstünsöz, İ. (2010). The Legal Status and Self-images of Translators in Turkey: Translators at the Crossroads: Experts or Messengers? İstanbul: Boğaziçi University.
• Wolf, M. (2007). The location of the “translation field”: Negotiating borderlines between Pierre Bourdieu and Homi Bhabha. In Michaela Wolf and Alexandra Fukari (Eds.), Constructing a Sociology of Translation (pp. 109-119). Amsterdam: John Benjamins.