İngilizce Tekerleme Şarkı Videolarının Türkçeye Çevirilerinin Peter Low’un Pentathlon Prensipleri Çerçevesinde İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 30, 214 - 238, 16.07.2021

Burcu Yaman

https://doi.org/10.37599/ceviri.917234

Öz

Çocuklar için hem oyun olarak kabul edilen hem de dil geliştirme aracı olan tekerlemeler aynı zamanda onların farklı kültürleri tanımalarına yardımcı olmaktadır. Sayışmalarda, parmak ve el oyunlarında, sokak oyunlarında, ninnilerde ve bilmecelerde söylenen tekerlemelerde yer alan ses tekrarları ve kelime oyunları çocukları eğlendirirken dile ait sesleri ve kelimeleri öğrenmelerini sağlamaktadır. İlk olarak sözlü gelenekle başlayan tekerlemeler gelişen teknolojiyle birlikte animasyonlar, çizgi filmler ve videolar yoluyla elektronik ortamlarda da aktarılmaya başlanmıştır. Bunların bir kısmını YouTube kanallarında yayınlanan İngilizceden Türkçeye çevrilmiş tekerleme şarkı videoları oluşturmaktadır. Özel alan çevirilerinden biri olan şarkı çevirilerinde en çok karşılaşılan sorunlar anlam eşdeğerliği ile birlikte biçim ve melodiye uyumun da sağlanması gereğinden doğan zorlukları kapsamaktadır. Bu zorlukların değerlendirilmesi ve giderilmesi için Peter Low, “pentathlon” adını verdiği beş aşamalı bir yöntem sunmaktadır. Çevirmenin karşılaştığı zorlukların üstesinden gelebilmesi ve başarılı bir çeviri ürün ortaya çıkarabilmesi için söylenebilirlik, anlam, doğallık, ritim ve uyak faktörlerini göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu kapsamda çağımızda çocukların ve gençlerin vazgeçilmez eğlence ve öğrenim aracı olan internet kanallarından biri olan YouTube kanallarında yayınlanan İngilizceden Türkçeye çevrilmiş tekerleme şarkı videolarından beş örnek seçilmiş, Low’un ‘Pentathlon prensipleri’ doğrultusunda incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda örneklerin bazılarında kelimesi kelimesine çevirinin tercih edildiği, melodiye uyum ve söylenebilirliğin göz önünde bulundurulmadığı belirlenmiştir. Tekerlemelerin önemli diğer özelliği olan ayrıca söylenebilirliği ve akılda kalıcılığı kolaylaştıran ritim ve uyağın da bazı çeviri örneklerinde dikkate alınmadığı görülmüştür. Çocuklar her bir ulusun kültürel mirasının ve kültürlerarası iletişiminin vazgeçilmez parçası olan tekerlemelerin en önemli koruyucuları ve aktarıcılarıdır. Bu sebeple tekerlemelerin onlara en doğru ve en iyi şekilde aktarılması gerekmektedir. Bu amaçla yapılan çalışmada inceleme örnekleriyle sunulan yöntem ve yaklaşımın çevirmen ve çevirmen adaylarına disiplinlerarası bir bakış sunacağı ve tekerleme şarkıların çevirilerinde karşılaşabilecekleri sorunların çözümüne katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Peter Low, Tekerleme şarkı, çeviri, Pentathlon prensipleri

The Analysis of the Turkish Translations of English Ryhming Song Videos within the Framework of Peter Low’s Pentathlon Principles

Öz

Nursery rhymes which are both play and language improvement tool for childen help them to learn different cultures. While alliterations and word games in rhymes singed countings, finger and hand plays, outdoor games, lullabies and riddles amusing children they also help them to improve their phonemic awareness and vocabulary. The ryhmes initially started by oral tradition have been recently transferred by animations, cartoons and videos thanks to the developed technology. Some of these are the rhyming song videos that have been broadcast on YouTube channels. The most encountered problems in translations of songs which is one of the special fields, include the difficulties in providing the formal and musical equivalence in addition to semantic equivalance. To evaluate and compansate these difficulties, Peter Low presents a five step model that he called ‘Pentathlon Principles’. According to him a translator should consider the factors of singability, sense, naturalness, rhtym and rhyme to overcome problems and create a good translation product. In this context, in the study five sample nursery rhymes videos from English to Turkish on YouTube channels were choosen as data and analysed through the Low’s pentathlon principles. As result of the findings, observed that in some of the examples literally translation was preferred without considering the musical chorence and singability. And also, observed in some translations the rhythm and rhyme were neglected which facilitate the memorization and singability. Children are the natural preservers and transmitters of the nursery rhymes that are the important part of cultural heritage and intercultural communication of each nation. Thus rhymes should be transferred to the children in the most accurute and best way. In this study for this purpose, the method and approach given with examples are expected to present the translators and translator candidates an interdisciplinary view and contribute to the solution of the problems in translations of rhyming songs.

Anahtar Kelimeler

translation of rhyming song, Peter Low, pentathlon principles, intercultural communication

Kaynakça

• Aşçı, M., Özgür, C. S., Çavdar, U., & Selimoğlu, İ. (2010). Çocuk oyunları. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Aydınoğlu, G. (1969). Gelenekler: Posof’ta yılbaşı âdetleri, TFA, 12(235), 5193.
• Boratav, Pertev N. (2003). 100 soruda Türk halk edebiyatı. K Kitaplığı Yayınları.
• Boztaş, İ. (1993). Çeviri, çevirmen, dilbilim ilişkisi, çeviride eşdeğerlik ve kayıplar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(2), 55-6.
• Çelebioğlu, A. Ö., & Ziya Y. (1979). Türk bilmeceler hazinesi. Ülker Yayınları.
• Duymaz, A. (2002). İrfanı arzulayan sözler tekerlemeler. Akçağ Yayınları.
• Duymaz, A. (2013). Çikolata sümbül melek /tekerlemeler. Akçağ Yayınları.
• Elçin, Ş. (1986). Halk edebiyatına giriş. Akçağ Yayınları.
• Evas, E. (1901). Old king cole’s book of nursery rhymes. Macmillan company.
• Fernandez-Fein, S., & Baker, L. (1997). Rhyme and alliteration sensitivity and relevant experiences among preschoolers from diverse backgrounds. Journal of Literacy Research, 29(3), 433-459. https://doi.org/10.1080/10862969709547967.
• Franzon, J. (2008). Choices in song translation. singability in print, subtitles and song perfermance. The Translator, 14(2), 373-399. https://doi.org/10.1080/13556509.2008.10799263.
• Gökçeoğlu, M. (1994). Tezler ve sözler III. Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları.
• Göğüş, A. C. (2018). Bir çocuk oyununun diakronik incelemesi: Aç kapıyı bezirgânbaşı. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi (ss. 117-123). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü. https://www.kulturportali.gov.tr/mrepo/eKitap/eb-BirCocukOyunununDiakronikIncelemesi/
• Güneş, F. (2020). Çocuk tekerlemeleri. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi. The Journal of Limitless Education and Research, 5(1), 1-21. https://doi.org/10.29250/sead.685541.
• Hafız, N. (1977). Prizren’de Türk tekerlemeleri. Sivas Folkloru, 5(51), 13-16.
• Harper, L. (2011). Nursery rhyme knowledge and phonological awareness in preschool children. The Journal of Language and Literacy Education, 7(1), 65-78.
• Hazlett, L. A. (2009). The use of British nursery rhymes and contemporary technology as Venues for creating and expressing hidden literacies throughout time by childen adolescents and adults. Form on Policy, (1), 1-14.
• Hornby, A. S. (2010). Oxford advanced learner’s dictionary of current English. 8th Edition. Oxford Universty Press.
• Kaindl, K. (2006). Complexity and interdisciplinarity: two key concepts in translation studies. Kasar, Sündüz Öztürk (Ed.), Interdisciplinarity on Translation. Vol. 1. (ss. 85-94). Les Editions Isis.
• Kraupová, I. (2014). Linguistic (and methodogical) aspects of English nursery ryhmes [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Masaryk University Faculty of Education Department of English Language and Literature.
• Lefevere, A. (1975). Translating poetry: Seven strategies and blueprint. Van Gorcum.
• Low, P. (2003). Singable translations of songs. Perspectives: Studies in Translation Theory and Practice, 11(2), 87-103. doi:10.1080/0907676X.2003.9961466
• Low, P. (2005). The Pentathlon approach to translating songs. Gorlée, D. L. (Ed.), Songs and significance: Virtues and vices of vocal translation (ss. 182-212). Editions Rodopi.
• Low, P. (2013). When songs cross language borders. The Translator. 19(2), 229-244.
• Low, P. (2017). Traslating songs. Lyrics and texts. 1st edition. Routledge Publishing.
• Maiti, A., & Naskar, D. (2017). Of deception and dogma: The delusive history behind nursery rhymes. Europen Journal of English Language and Literature Studies. 5(4), 27-52
• Newmark, P. (1984). Approaches to translation. Pergamon Presss Ltd.
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation. Prentice Hall/ Shangai Foreign Language Education Press.
• Nikololajeva, M. (1996). Children’s literature comes of age: Roward a new aesthetic. Garland Publishing Inc.
• Osborne, E. (1901). Old Cole’s book of nursery rhymes. Macmillan Company.
• Opie, I. & Opie, P. (1969). The Oxford dictionary of nursery rhymes. Oxford University Press.
• Prosic-Santovac, D. (2009). Home and school use of mother goose. Andrehević Endowment.
• Sadlier, W. H. (t.y.) Nursery rhymes and phonemic awareness. Park Ridge School District. https://www.parkridgeschools.org/cms/lib/NJ02201474/Centricity/Domain/25/Nursery%20Rhymes%20and%20Phonemic%20Awareness.pdf
• Prosic-Santovac, D. (2009). Home and school use of mother goose. Andrehević Endowment.
• Scheiding, C. M. (2016). Nursery rhymes: Pieces of the children literature puzzle in translation . The ESSE Messenger, 25 (1), 81-161.
• Scheiding, C. M. (2019). From nursery rhymes to childlore: orality and ideology. The Looking Glass: New Perspectives on Children Literature, 22(1), 33-46.
• Shahed, S. M. (1995). A common nomendature for traditional rhymes. Asian Folklore Studies. (54), 307-314. https://doi.org/10.2307/1178946.
• Storms, G. (1948). Anglo-Saxon Magic. Martinus Nijhoff/ Graven Hague
• Sullivan, C. W. (1995). Songs, poems, rhymes. B. Sutton-Smith, J. Mechling, T. W. Johnson & F. McMahon (Ed.), Children’s folklore (ss. 145-160). Routledge.
• Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe sözlük. II. Cilt. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toker, S. (2011). Türkçenin anadili olarak öğretiminde ninni ve tekerlemelerin yeri. IJSES. Uluslarası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi. International Journal of Social and Economic Sciences, 1(1), 25-29.
• Tucker, E. (2008). Children’s folklore /A Handbook. Greenwood Press.
• Ungan, S. (2009). Dil gelişim aracı olarak tekerlemeler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 217-225.
• Vermeer, Hans. J. (2007). Çeviride Skopos kuramı (Çev. Ayşe Handan Konar). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yüksel, A. (1965). Akdağ Madeni halk oyunları: Çekirge ve cenderme oyunları, TFA, 9(197), 3930-3931.
• Zengin, D. (2004). Tekerlemelerin çevirisi. Ankara Üniversitesi Dil Dergisi. Temmuz-Ağustos, 44-53.
• Zengin, D. (2006). Almancaya çevrilen Türk masallarında çeviri sorunları. Türk Dil Kurumu Yayınları.