Reshaping Literature Through Peritexts: The Case of Esmahan Aykol’s Novels in English Translation

Yıl 2021, Sayı: 31, 45 - 69, 30.12.2021

Aslı Özlem Tarakcıoğlu , Hümeyra Altuntaş Kıran

https://doi.org/10.37599/ceviri.1008895

Öz

Çeviri edebiyat ürünlerini çevreleyen görsel ve yazılı unsurlar, yabancı bir metnin alıcı edebi sistemde ne şekilde sunulduğunun yanı sıra, bir ulusun, kültürün veya edebiyatın alıcının nezdinde temsil ediliş biçimine ilişkin önemli anlamlar taşıyabilmektedir. Söz konusu farkındalık ışığında, bu betimsel çalışma ile Türk yazar Esmahan Aykol'un İngilizceye çevrilen romanlarının Anglo-Amerikan edebi dizgesinde nasıl alımlandığının ve sunulduğunun yanmetinlere yansıdığı şekliyle ele alınması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, yazarın İngilizceye çevrilerek İngiltere ve ABD'de yayımlanan polisiye romanları Kitapçı Dükkânı, Kelepir Ev ve Şüpheli Bir Ölüm’e ait ön ve arka kapaklarda yer alan iç yanmetinsel ögeler, kaynak dildeki karşılıkları ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İnceleme sonuçları, Aykol'un romanlarının Anglo-Amerikan okura sunumunda İstanbul’un, kitap isimlerinin seçimi, görsellerin kullanımı ve/veya romanların şehir ile ilintisini açıkça vurgulayan ifadelerin kullanımı yoluyla, ana tema olarak öne çıkarıldığını göstermiştir. Ayrıca, bazı durumlarda, romanlara ait iç yanmetinlerin Türkiye ile ilgili basmakalıp veya kültüre özgü unsurlar içerdiği gözlemlenmiştir. Bu bağlamda çalışma, Aykol'un kültürel basmakalıplaştırmaya yönelik olumsuz bir duruş sergileyen söylemlerinin aksine, yazarın romanlarının erek edebi sisteme girişte basmakalıp bir sunuma maruz kalmaktan kurtulamadığını göstermiştir. Son olarak, bulgular, benimsenen yanmetinsel çeviri stratejileri ile edebi eserlere erek sistemde kaynak sistemde tayin edilenden tamamen farklı bir imaj ve dolayısıyla kader tayin edilebileceğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Turkish literature in English translation, Esmahan Aykol, paratext, peritext, reception

İç Yanmetinler Aracılığıyla Edebiyatın Yeniden Şekillendirilmesi: İngilizceye Çevrilen Romanlarında Esmahan Aykol Örneği

Öz

Çeviri edebiyat ürünlerini çevreleyen görsel ve yazılı unsurlar, yabancı bir metnin alıcı edebi sistemde ne şekilde sunulduğunun yanı sıra, bir ulusun, kültürün veya edebiyatın alıcının nezdinde temsil ediliş biçimine ilişkin önemli anlamlar taşıyabilmektedir. Söz konusu farkındalık ışığında, bu betimsel çalışma ile Türk yazar Esmahan Aykol'un İngilizceye çevrilen romanlarının Anglo-Amerikan edebi dizgesinde nasıl alımlandığının ve sunulduğunun yanmetinlere yansıdığı şekliyle ele alınması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, yazarın İngilizceye çevrilerek İngiltere ve ABD'de yayımlanan polisiye romanları Kitapçı Dükkânı, Kelepir Ev ve Şüpheli Bir Ölüm’e ait ön ve arka kapaklarda yer alan iç yanmetinsel ögeler, kaynak dildeki karşılıkları ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İnceleme sonuçları, Aykol'un romanlarının Anglo-Amerikan okura sunumunda İstanbul’un, kitap isimlerinin seçimi, görsellerin kullanımı ve/veya romanların şehir ile ilintisini açıkça vurgulayan ifadelerin kullanımı yoluyla, ana tema olarak öne çıkarıldığını göstermiştir. Ayrıca, bazı durumlarda, romanlara ait iç yanmetinlerin Türkiye ile ilgili basmakalıp veya kültüre özgü unsurlar içerdiği gözlemlenmiştir. Bu bağlamda çalışma, Aykol'un kültürel basmakalıplaştırmaya yönelik olumsuz bir duruş sergileyen söylemlerinin aksine, yazarın romanlarının erek edebi sisteme girişte basmakalıp bir sunuma maruz kalmaktan kurtulamadığını göstermiştir. Son olarak, bulgular, benimsenen yanmetinsel çeviri stratejileri ile edebi eserlere erek sistemde kaynak sistemde tayin edilenden tamamen farklı bir imaj ve dolayısıyla kader tayin edilebileceğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

İngilizceye çevrilen Türk edebiyatı, Esmahan Aykol, alımlama, yanmetin, iç yanmetin

Kaynakça

• Aktener, I. (2019). A case study of translator’s preface in Yok Edici. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 439-453. https://doi.org/10.29000/rumelide.541081
• Altun, S. (2008). Songs my mother never taught me (R. Christie & S. Berilgen, Trans.). Telegram Books.
• Altun, S. (2009). Many and many a year ago (C. Endres & S. Endres, Trans.). Telegram Books.
• Aykol, E. (2001). Kitapçı dükkânı. Everest Yayınları.
• Aykol, E. (2003). Kelepir ev. Everest Yayınları.
• Aykol, E. (2007a). Kelepir ev. Merkez Kitaplar.
• Aykol, E. (2007b). Kitapçı dükkânı. Merkez Kitaplar.
• Aykol, E. (2007c). Şüpheli bir ölüm. Merkez Kitaplar.
• Aykol, E. (2011). Hotel Bosphorus (R. Whitehouse, Trans.). Bitter Lemon Press.
• Aykol, E. (2013). Baksheesh (R. Whitehouse, Trans.). Bitter Lemon Press.
• Aykol, E. (2015). Divorce Turkish style (R. Whitehouse, Trans.). Bitter Lemon Press.
• Aykol, E. (2017). Kitapçı dükkânı. Eksik Parça.
• Batchelor, K. (2018). Translation and paratexts. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351110112
• Canlı, G., & Karadağ, A. B. (2019). William Faulkner’ın Sanctuary romanının Türkçede nasıl adlandırıldığı üzerine betimleyici bir çalışma. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 454-468. https://doi.org/10.29000/rumelide.541084
• Cornwell, B. (2011, May 10). Challenging stereotypes – Esmahan Aykol talks to Bob Cornwell. Crime Time. https://www.crimetime.co.uk/Challenging-Stereotypes-Esmahan-Aykol-Talks-To-Bob-Cornwell/
• Çizmecioğlu, A. (2008, January 14). Esmahan Aykol: “Goodbye Istanbul” – Between fiction and reality. Qantara.de. https://en.qantara.de/content/esmahan-aykol-goodbye-istanbul-between-fiction-and-reality
• Demirkol Ertürk, Ş. (2019). Retranslating and repackaging a literary masterpiece from a peripheral language: The functions of paratexts in recontextualizing literary translations. In Ö. Berk Albachten & Ş. Tahir Gürçağlar (Eds.), Studies from a retranslation culture: The Turkish context (pp. 137-154). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-13-7314-5_9
• Eco, U. (1984). Postscript to the name of the rose. Harcourt Brace Jovanovich.
• Eker Roditakis, A. (2014). A paratextual look at the Greek translations of Turkish novels. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 3(5), 39-68. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuceviri/issue/1233/14479
• Farlex. (n.d.). Baksheesh. In The free dictionary. Retrieved June 13, 2021, from https://www.thefreedictionary.com/baksheesh
• Genette, G. (1997). Paratexts: Thresholds of interpretation (J. E. Lewin, Trans.). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511549373
• Hermans, T. (1996). The translator’s voice in translated narrative. Target: International Journal of Translation Studies, 8(1), 23-48. https://doi.org/10.1075/target.8.1.03her
• Kansu-Yetkiner, N. (2014). Words apart, worlds apart: Peritexts from Islamized translations of world classics in children's literature. Children's Literature in Education: An International Quarterly, 45(4), 340-353. http://dx.doi.org/10.1007/s10583-014-9218-y
• Kansu-Yetkiner, N., Duman, D., & Avşaroğlu, M. (2018). Çevirmen neredesin? Çocuk edebiyatı yanmetinlerinde çevirmenin kılıcı rolü ve görünürlüğüne artsüremli bir yaklaşım: 1929-2013. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (24), 17-34.
• Kovala, U. (1996). Translations, paratextual mediation, and ideological closure. Target: International Journal of Translation Studies, 8(1), 119-147. https://doi.org/10.1075/target.8.1.07kov
• Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. Routledge.
• Mağden, P. (2003). The messenger boy murders (R. Hamer, Trans.). Milet Publishing.
• Mossop, B. (2018). Judging a translation by its cover. The Translator, 24(1), 1-16. https://doi.org/10.1080/13556509.2017.1287545
• Oktar, L., & Kansu-Yetkiner, N. (2012). Different times, different themes in Lady Chatterley's Lover: A diachronic critical discourse analysis of translator's prefaces. Neohelicon, Acta Comparationis Litterarum Universarum, 39(2), 337-364. https://doi.org/10.1007/s11059-012-0142-0
• Pellatt, V. (2013). Introduction. In V. Pellatt (Ed.), Text, extratext, metatext and paratext in translation (pp. 1-6). Cambridge Scholars Publishing.
• Said, E. W. (1979). Orientalism. Vintage Books.
• Somer, M. M. (2008a). The kiss murder (K. Dakan, Trans.). Penguin Books.
• Somer, M. M. (2008b). The prophet murders (K. Dakan, Trans.). Serpent’s Tail.
• Somer, M. M. (2009). The gigolo murder (K. Dakan, Trans.). Serpent’s Tail.
• Somer, M. M. (2012a). The serenity murders (A. M. Spangler & İ. Aydoğan, Trans.). Penguin Books.
• Somer, M. M. (2012b). The wig murders (A. M. Spangler & İ. Aydoğan, Trans.). Serpent’s Tail.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2002). What texts don’t tell: The uses of paratexts in translation research. In T. Hermans (Ed.), Crosscultural transgressions. Research models in translation studies II: Historical and ideological issues (pp. 44–60). St Jerome Publishing.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2011). Paratexts. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies volume 2 (pp. 113–16). John Benjamins. https://doi.org/10.1075/hts.2.par1
• Tekgül, D. (2011). Marketing the other: Exoticism in the promotion of literature from the Middle East and Asia. In M. Huang (Ed.), Beyond boundaries: East and West cross-cultural encounters (pp. 230-248). Cambridge Scholars Publishing.
• Türk Dil Kurumu. (n.d.). Bahşiş. In Güncel Türkçe sözlük. Retrieved June 13, 2021, from https://sozluk.gov.tr
• Ülsever, C. (2011). The murders at castletop (M. Akcanbaş, Trans.). Foremost Press.
• Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility: A history of translation. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203360064
• Watts, R. (2005). Packaging post/coloniality: The manufacture of literary identity in the Francophone world. Lexington Books.