‘Yabancı Dil Yaratımı’ ve ‘Kökensiz/Metinsiz Geri Çeviri’: İstanbul Kahvehane Hikâyeleri

Yıl 2024, Sayı: 37, 81 - 98, 30.12.2024

Gamze Kaşkaş

https://doi.org/10.37599/ceviri.1559987

Öz

Bu çalışmanın amacı Told in the Coffee House: Turkish Tales adıyla yayımlanan İngilizce eseri ve bu eserin Türkçe çevirisi İstanbul Kahvehane Hikâyeleri adlı kitabı çeviribilim yaklaşımları ışığında incelemektir. İncelemeye, ‘yabancı dil yaratımı’ ve ‘kökensiz/metinsiz geri çeviri’ kavramları temel oluşturacaktır. Çalışmanın ilk araştırma nesnesi Amerikalı oryantalist ve Sami dilleri uzmanı Cyrus Adler ve İstanbul’da çalışmış ve yaşamış Allan Ramsay’in, İstanbul’daki kahvehanelerde anlatılan hikâye ve masalları bizzat dinleyerek ve daha sonra derleyip İngilizceye çevirerek yayımladıkları Told in the Coffee House: Turkish Tales adlı eserdir. Kitap, 1898 yılında Amerika’da yayımlanmıştır. İkinci araştırma nesnesi ise aynı eserin 2012 yılında Maya Kitap tarafından yayınlanan ve Sabri Kaliç çevirisiyle Türk okura sunulan İstanbul Kahvehane Hikâyeleri adlı çevirisidir. Çalışmada, yabancı bir kültürü kendi ana dilinde yazarken bir çevirmen gibi davranan yazarların kullandıkları çeviri stratejileri ‘yabancı dil yaratımı’ bağlamında incelenirken, kendi kültürü hakkında yazılmış yabancı bir metni tekrar kendi kültürüne çeviren çevirmenin çeviri kararları ‘kökensiz/metinsiz’ geri çeviri kavramıyla ele alınacaktır. Çalışmada yazar-çevirmenlerin iç içe geçmiş rolleri sorgulanacak ve bu rollerle metinlerde ne tür uygulamalara gidildiğinin nedenleri ve nasılları çeviribilim bağlamında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

yabancı dil yaratımı, kökensiz/metinsiz geri çeviri, İstanbul Kahvehane Hikayeleri

‘Foreign Language Creation’ and ‘Rootless/Textless Back Translation’: Told in the Coffee House: Turkish Tales

Öz

The aim of this study is to examine the English work published under the title Told in the Coffee House: Turkish Tales and its Turkish translation İstanbul Kahvehane Hikâyeleri in light of translation studies. The analysis will be based on the concepts of ‘foreign language creation’ and ‘rootless/textless back translation’. The first object of the study is the work titled Told in the Coffee House: Turkish Tales by the American orientalist and Semitic languages expert Cyrus Adler, along with Allan Ramsay, who worked and lived in Istanbul. They personally listened to stories and tales told in Istanbul's coffee houses, compiled them, and later published them in English. The book was published in 1898 in USA. The second research focus is the Turkish translation of the same work, titled İstanbul Kahvehane Hikâyeleri, published for Turkish readers in 2012 by Maya Kitap, translated by Sabri Kaliç. This study examines the translation strategies utilised by authors writing about a foreign culture in their native language, akin to a translator, within the framework of 'foreign language creation.' Additionally, it considers the translation decisions made by translators who convert texts about their own culture back into their own cultural context, framed as 'rootless/textless back translation.' This study will critically analyse the interconnected roles of authors and translators, exploring the rationale and methodologies underlying the practices evident in the texts, all within the context of translation studies.

Anahtar Kelimeler

foreign language creation, rootless/textless back translation, Told in the Coffee House

Kaynakça

• Adler, C. & Ramsay, A. (1898). Told in the coffee house: Turkish tales. Macmillan ve Co.
• Adler, C. & Ramsay, A. (2012). İstanbul kahvehane hikâyeleri. (Çev. Kaliç, S). Maya Kitap.
• Ağaoğlu, B. (1981). Türkiye seyahatnameler kaynakçası. İstanbul.
• Alimen, N. (2023). “Yabancı dilde yaratım” ve “Metinsiz geri çeviri” kavramları çerçevesinde bir inceleme. Journal of History School, 66, 2153-2170. http://doi.org/10.29228/joh.72136
• Arditty-Puller, G. (1958). Moisson de cendres. Nouvelles Éditions Latines.
• Avcı Solmaz, S. G. (2020). Şarkiyatçı bir metnin geri çevirilerinde güç ilişkileri ve “makbul garb” temsilini yakalama mücadelesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 813- 832. http://doi.org/10.29000/rumelide.752846
• Avşaroğlu, M., & Karadağ, A. B. (2019). “Foreign language creation” and “textless back transla-tion”: A case study on Turkish translations of Jason Goodwin’s Ottoman-themed works written in English. Advances in Language and Literary Studies, 10(5), 107-119. http://doi.org/10.7575/aiac.alls.v.10n.5p.107
• Baydere, M. (2018). Geri çevirilerde çevirmenin izini sürmek. S. Taş (Ed.), Çeviribilimde güncel tartışmalardan kavramsal sorgulamalara içinde (ss. 317-346). Hiperlink Yayınları.
• Berk, Ö. (2005). Kavramlar ışığında açıklamalı çeviribilim terimcesi. Multilingual.
• Boy, H. (2023, 25-26 Eylül). Dare to disappoint: Growing up in Turkey’in çeviri yoluyla kaynak kültüre dönüşü üzerine betimleyici bir çalışma [Sözlü sunum]. 9th International KTUDELL Conference: Language, Literature and Translation, Trabzon, Türkiye.
• Çakmak, D. (2022). On “foreign language creation” and “textless back translation”: The case study of a historical novel the Turks and Türkler by David Hotham. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Ö11, 622- 639. https://doi.org/10.29000/rumelide.1146743
• Feng, Q. H. (2002). A practical coursebook on translation. Shanghai Foreign Language Education Press.
• Feng, Q. H., & Li, M. (2001). Stylistic translation. Shanghai Foreign Language Education Press.
• Gökduman, U. C. (2018). ‘Yabancı dil yaratımı’ ve ‘kökensiz geri çeviri’ kavramları üzerinden bir çeviriyi okumak. S. Taş (Ed.), Çeviribilimde güncel tartışmalardan kavramsal sorgulamalara içinde (ss. 347-376). Hiperlink Yayınları.
• Guo, T. (2017). On foreign language creation and rootless back translation: A case study of Snow Flower and the Secret Fan. Journal of Literature and Art Studies, 7(10), 1354– 1364. http://doi.org/10.17265/2159-5836/2017.10.017
• Karadağ, A. B. (2019). Çeviri yoluyla geçmiş, şimdi ve gelecek arasında köprüler kurmak. S. Taş (Ed.), Çeviribilimde araştırmalar içinde (ss. 31-59). Hiperlink Yayınları.
• Lamartine, A. M. L. de P. de. (1859). L’Histoire de la Turquie: Volume 5. Librairie du Constitutionnel.
• Lin, Y. (1938). Moment in Peking: A novel of contemporary Chinese life. John Day Company.
• McCullagh, F., & Ramsay, A. (1914). Tales from Turkey. London: Simpkin, Marshall, Hamilton, Kent ve Co Ltd.
• McCullagh, F. (1914). Preface. F. McCullagh & A. Ramsay (Ed.), Tales from Turkey içinde (ss. 7-34). Simpkin, Mars- hall, Hamilton, Kent & Co Ltd.
• Lang, J. M. (2018). Introduction. G., Dujardin, J. M. Lang, & J. A. Staunton (Ed.), Teaching the literature survey course içinde (ss. 1-8). West Virginia University Press.
• Molina, L. & Hurtado Albir, A. (2002). Translation techniques revisited: A dynamic and functionalist approach. Meta, 47(4), 498–512. https://doi.org/10.7202/008033ar
• Müller, G. A. G. (1897). Letters from Constantinople. Longmans, Green & Co.
• Neave, D. L. C. (1933). Twenty-six years on the Bosphorus. Grayson & Grayson.
• Öztürk Baydere, H. (2019). Geçmişin çeviri yoluyla anlatısında güç mücadeleleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 401-412. http://doi.org/10.29000/rumelide.606237
• Öztürk Kasar, S. (2020). Çeviri göstergebilimi ile kent göstergebiliminin bütünleşik bağlamında özde çeviri kavramının incelenmesi. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi. 1(1), 1-25. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1918406
• Sayın, A. B. (2019). Çevirinin yuvaya dönüşü: Sömürgecilik sonrası çeviri kuramında ‘metinsiz geri çeviriler’. S. Taş (Ed.), Çeviribilimde Araştırmalar (ss. 237-250). Hiperyayın.
• Shuttleworth, M., & Cowie, M. (2004). Dictionary of translation studies. Shanghai Foreign Language Education Press.
• Spackman, W. C. (2008). (Ed.). Captured at Kut, prisoner of the Turks: The great war diaries of Colonel William Spackman. Pen & Sword Military.
• Sun, Y. (2014). Translation and back translation: Transcultural reinventions in some Chinese American literary works. Asia Pacific Translation and Intercultural Studies, 1(2), 107–121. https://doi.org/10.1080/23306343.2014.908563
• Taş İlmek, S. (2020). Translation decisions and methods in paratranslation of textless back translations. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 29, 188-209. https://doi.org/10.37599/ceviri.803747
• Tokay Ünal, M. (2016). Batılı iki seyyahın kaleminden İstanbul masalları: Cyrus Adler ve Allan Ramsay’nin kahvehane ziyaretleri. Osmanlı Araştırmaları, 48(48), 417-430. https://doi.org/10.18589/oa.588156
• Tu, Q., & Li, C. (2017). A Review on Textless Back Translation of China-Themed Works Written in English. Studies in Literature and Language, 14, 1-7. http://www.cscanada.net/index.php/sll/article/view/9177
• Türk Dil Kurumu. (2022). Hamal. Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Türk Dil Kurumu. (2022). Kağan. Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Wang, H. Y. (2009). Criticisms on cultural translation. China Remin University Press.