Shaping The Culture Repertoire: Egalitarian Gender Representations in Translated and Indigenous Children's Literature

Yıl 2024, Sayı: 37, 121 - 146, 30.12.2024

Esra Duygu Özdoğan , Sinem Sancaktaroğlu Bozkurt

https://doi.org/10.37599/ceviri.1585008

Öz

Considering the increase in the number of children's books that question and challenge traditional gender roles especially in recent years, this study aims to examine how Türkiye’s culture repertoire has been influenced by both translated and indigenous works by compiling lists of these books and discuss whether there is a parallelism between translated and indigenous works in the context of egalitarian children’s books. To this end, the lists of translated and indigenous children's books were compiled using a kind of chain-referral method by making use of academic studies on children's literature translation and gender, academic bibliographies of egalitarian children's literature, news reports on books that have been declared obscene in Türkiye, and paratextual elements such as book promotions. In addition, the keywords ‘egalitarian children's literature’ and ‘feminist children's literature’ were searched through online publishers' catalogs and library databases. Since such works were found to have increased significantly in the 2000s, the lists focused on the years between 2000 and 2022. A total of 172 works—121 translated and 51 indigenous—were identified, excluding re-translations and reprints. Following this, the publication years and publishing houses of the works in the bibliographical lists were analyzed in detail. Afterwards, specific categories emerged in both the indigenous and translated works based on their approaches to nontraditional gender representations were mainly discussed using paratextual elements. The chronological order between the translated and indigenous works and the parallelism between the categories are some of the aspects pointing to the relationship between these works. This suggests that translation can play an important role in the formation or development of a literary genre that does not exist in the culture repertoire. In conclusion, it is thought that these results, which are mainly based on paratextual elements, can be strengthened with a thematic analysis based on textual elements.

Anahtar Kelimeler

children’s literature, culture repertoire, gender roles, egalitarian gender representations

Kültür Repertuarını Şekillendirmek: Çeviri ve Özgün Çocuk Yazınında Eşitlikçi Cinsiyet Temsilleri

Öz

Özellikle son yıllarda, toplumsal cinsiyet rollerini sorgulayan ve onlara meydan okuyan çocuk kitaplarındaki artış göz önünde tutularak, bu çalışma, çevirisi yapılan ve özgün olarak kaleme alınan bu tür çocuk kitaplarını listeleyerek, eşitlikçi çocuk yazını özelinde, Türkiye’deki kültür repertuarının bu eserler bağlamında nasıl etkilendiğini ve çeviri ve özgün eserler arasında bir paralellik olup olmadığını tartışmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, çeviri ve özgün çocuk kitaplarından oluşan listeler, çocuk yazını çevirisi ve toplumsal cinsiyet ekseninde yürütülen akademik çalışmalardan, eşitlikçi çocuk yazınına ilişkin hazırlanan akademik listelerden, Türkiye’de muzır ilan edilen kitaplara ilişkin haberlerden ve kitap tanıtımları gibi metin dışı unsurlardan faydalanarak bir tür zincirleme yönlendirme metodu kullanılarak oluşturulmuştur. Ek olarak, ‘eşitlikçi çocuk yazını’ ve ‘feminist çocuk yazını’ anahtar sözcükleri, çevrimiçi yayınevleri katalogları ve kütüphane veri tabanlarında aratılmıştır. Söz konusu eserlerin özellikle 2000’li yıllarda artış gösterdiği belirlendiğinden, listeler 2000 ile 2022 yılları arasına yoğunlaşmıştır. Söz konusu yıllarda yayımlanan (yeniden çeviriler, vb. hariç) toplamda 121 çeviri ve 51 özgün eser olmak üzere toplam 172 eser tespit edilmiştir. Bunun ardından, bibliyografik listelerde yer alan söz konusu özgün ve çeviri eserlerin yayın yılları ve yayınevleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Daha sonra, geleneksel olmayan toplumsal cinsiyet temsillerini ele alış biçimlerine göre her iki listede de belli kategorilerin öne çıktığı belirlenmiş ve tartışılmıştır. Çeviri ve özgün eserler arasındaki kronolojik sıralama ve özgün ve çeviri eserlerin dahil olduğu kategoriler arasındaki paralellik özgün ve çeviri eserler arasındaki ilişkiye işaret eden hususlardan biri olmuştur. Bu durum, çevirinin, kültür repertuarında mevcut olmayan bir türün oluşumunda veya onun gelişiminde önemli bir rol oynayabileceğini düşündürmektedir. Sonuç olarak, özellikle metin dışı unsurlara dayanılarak varılan bu bulguların, metiniçi unsurlar üzerinden yapılacak tematik bir analiz ile daha güçleneceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk yazını, kültür repertuarı, toplumsal cinsiyet rolleri, eşitlikçi cinsiyet temsilleri

Teşekkür

Doktora yolculuğumda beni her zaman destekleyen çok kıymetli danışmanım Doç. Dr. Sinem Sancaktaroğlu Bozkurt'a tüm emekleri için çok teşekkür ederim.

Kaynakça

• Alan, C. ve Okyayuz, A. Ş. (2022). İkilik dışı cinsel kimliklerin görsel-işitsel çeviride yansıtımına ilişkin sorun odaklı bir yaklaşım. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi. 33, 20-41. https://doi.org/10.37599/ceviri.1209263
• Albers, P. (1996). Issues of representation: Caldecott gold medal winners 1984-1995. The New Advocate, 9(4), 267-285.
• Allen, A. M., Allen, D. N., & Sigler, G. (1993). Changes in sex-role stereotyping in Caldecott Medal award picture books 1938-1988. Journal of Research in Childhood Education, 7(2), 67-73. https://doi.org/10.1080/02568549309594842
• Alpaslan, Z. (2013). Tavuk prenses. Mavibulut Yayıncılık.
• Arénes, J. (2011). Erkek olmakla nasıl baş etsem? (S. İdemen, Çev.). Can Çocuk Yayınları.
• Bacchilega, C. (1997). Postmodern fairy tales: Gender and narrative strategies. University of Pennsylvania Press. https://www.jstor.org/stable/j.ctt3fhs88
• Baldacchino, C. (2018). Morris Micklewhite ve turuncu elbise (D. Özülke, Çev.). Güldünya Yayınları.
• Berk, E. (2018). İşte benim annem. Abm Yayınevi.
• Berk, E. (2020). İşte benim babam. Abm Yayınevi.
• Bingham, J. (2016). En güzel benim evim (N. A. Özdemir, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Brami, E. (2017a). Erkek çocuk hakları bildirgesi (B. Uğuz, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Brami, E. (2017b). Kız çocuk hakları bildirgesi (B. Uğuz, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Brami, E. (2018a). Anne hakları bildirgesi (B. Uğuz, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Brami, E. (2018b). Baba hakları bildirgesi (B. Uğuz, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Brooks, B. (2018). Farklı olmaya cesaret eden erkek çocuklarına hikayeler (S. P. Acar, Çev.). Eksik Parça Yayınları.
• Brugeilles, C., et al. (2002). Male and female characters in illustrated children’s books or how children’s literature contributes to the construction of gender. Population (English Edition, 2002-). 57(2), 237-267.
• Büke, A. (2017a). Eyvah, babam şiir yazıyor!. Günışığı Kitaplığı.
• Büke, A. (2017b). Annemle uzayda. Günışığı Kitaplığı.
• Carry, G. (2015). Jack ve sihirli fasulye. Net Yayıncılık.
• Casey, K., Novick, K., & Lourenco, S. F. (2021). Sixty years of gender representation in children’s books: Conditions associated with overrepresentation of male versus female protagonists. PLoS ONE, 16(12), e0260566. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0260566
• Cavallo, F., & Favilli, E. (2017). Asi kızlara uykudan önce hikayeler (D. Öztok, Çev.). Hep Kitap.
• Cole, B. (2014). Külprensi (C. Şenkaya, Çev.). Kuraldışı Yayıncılık.
• Cole, J. (2005). Cinsellikle ilgili merak ettikleriniz: Sorular ve yanıtlar (A. Aslan, Çev.). Günışığı Kitaplığı.
• Collins, L. J., Ingoldsby, B. B., & Dellman, M. M. (1984). Sex-role stereotyping in children's literature: A change from the past. Childhood Education, March/April, 278-282.
• Dağıstanlı Aysev, A. (2021). Cesur kızlara yol arkadaşları 1. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.
• Demirhan, H. (2022). Translating gender and sexuality in children’s literature: Turkey as a case study. MonTI. Monographs in Translation and Interpreting, 14, 149–179. https://doi.org/10.6035/MonTI.2022.14.05
• Dinçkan, Y., & Sancaktaroğlu Bozkurt, S. (2021). Türkiye'de eşitlikçi çocuk yazını bağlamında çeviri ve özgün yapıtların çocuk yazınına katkısı. Ş. Okyayuz (Ed.), Çeviri(bilim)de yeni açılımlar içinde (ss. 109–139). Siyasal.
• Even-Zohar, I. (1990). Polysystem studies. Poetics Today International Journal for Theory and Analysis of Literature and Communication, 11(1), 1–268. https://www.tau.ac.il/~itamarez/works/books/Even-Zohar_1990-- Polysystem%20studies.pdf
• Even-Zohar, I. (1997). Factors and dependencies in culture: A revised outline for polysystem culture research. Canadian Review of Comparative Literature, 24(1), 15–34. https://www.tau.ac.il/~itamarez/works/papers/EvenZohar_1997-- Factors%20and%20Dependencies%20in%20Culture.pdf
• Even-Zohar, I. (2002). The making of culture repertoire and the role of transfer. S. Paker (Ed.), Translations: (Re)shaping of literature and culture içinde (ss. 166–174). Boğaziçi University Press.
• Fliess, S. (2021). Mucit prenses (M. Aydın, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Georgiou, C. (1969). Children and their literature. Prentice Hall.
• Göknil, C. (2007). Beni annem yavruladı. Can Çocuk Yayınları.
• Gökşen, E. N. (1985). Örnekleriyle çocuk edebiyatımız. Remzi Yayınevi.
• Gravelle, K. (2019). Regl kitabı (Ö. Özarpacı, Çev.). Martı Yayınları.
• Guettier, B. (2015). On çocuklu bir baba (G. Z. Çaylı, Çev.). Almidilli Yayınları.
• Güzelyurt, T. (2020). Okul öncesi dönemde cinsel eğitim ve istismar: Çocuk kitaplarına yönelik bir inceleme. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 4(1), 54-69. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/955386
• Hunt, P. (1994). An introduction to children’s literature. Oxford University Press.
• Janisch, H. (2017). Bazı günler… (D. Tunç, Çev.). YKY.
• Janouch, K. (2010). Ben nasıl oldum? (A. Arda, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Karakiya, Y. (2018). Prenses olmak istemeyen prenses. Tudem Yayınları.
• Kemp, A. (2017). Prensesler uslu durmaz (S. Özkan, Çev.). Beta Kids.
• Kıbrıs, İ. (2006). Çocuk edebiyatı. Tek Ağaç.
• Kimpton, D. (2006-2012). Midilli tutkunu prenses (S. Okyay, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kortenhaus, C. M., & Demarest, J. (1993). Gender role stereotyping in children's literature: An update. Sex Roles, 28(3/4), 219-232. https://doi.org/10.1007/BF00299282
• Kumru, R. (2019). Hoş geldim. Hep Kitap.
• Labbé, B. (2006). Oğlanlar ve kızlar (A. Aslan, Çev.). Günışığı Kitaplığı.
• Lathey, G. (2016). Translating children’s literature. Routledge.
• Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315458496
• Lieberman, M. R. (1972). ‘Some day my prince will come’: Female acculturation through the fairy tale. College English, 34(3), 383–395. https://www.jstor.org/stable/375142
• Lind, A. (2002). Kumkurdu (M. Özsoy, Çev.). Yerdeniz Yayınları.
• Lind, A. (2008). Ellika Tomson’un keşif günlüğü (A. Arda, Çev.). Kanat Yayınları.
• Lindgren, A. (2007). Ronja: Haydut kızı (D. Canefe, Çev.). İthaki Yayınları.
• Lindgren, A. (2011). Pippi uzunçorap (A. Arda, Çev.). Doğan Egmont Yayıncılık.
• Lindgren, A. (2011). Pippi uzunçorap denize açılıyor (A. Arda, Çev.). Doğan Egmont Yayıncılık.
• Lindgren, A. (2011). Pippi uzunçorap Büyük Okyanus’ta (A. Arda, Çev.). Doğan Egmont Yayıncılık.
• Lindgren, A. (2020). Haydudun kızı Ronja (A. Arda, Çev.). Pegasus Yayınları.
• Marshall, N. L. (2004). The quality of early child care and children’s development. Current Directions in Psychological Science, 13(4), 165-168. https://doi.org/10.1111/j.0963-7214.2004.00299.x
• Marvel, G. L. (2020). Asi delikanlılara uykudan önce hikâyeler (B. De Sa Matos Paixao, Çev.). Kara Karga Yayınları.
• Mayle, P. (2009). Ben nereden geldim? (E. Aksay, Çev.). Sistem Yayıncılık.
• Mayle, P. (2015). Ben nereden geldim? (O. Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.
• McCabe, J., Fairchild, E., Grauerholz, L., Pescosolido, B. A., & Tope, D. (2011). Gender in twentieth-century children’s books: Patterns of disparity in titles and central characters. Gender & Society, 25(2), 197–226. https://www.jstor.org/stable/pdf/23044136.pdf
• Neydim, N. (2020). History of children’s literature translation in Türkiye. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi - Istanbul University Journal of Translation Studies, 13, 47-55. https://doi.org/10.26650/iujts.2020.13.0003
• Nikolajeva, M. (1996). Children’s literature comes of age: Toward a new aesthetic. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315667492
• Nilsen, A. P. (1971). Women in children’s literature. College English, 32(8), 918–926. https://www.jstor.org/stable/375631
• Nodelman, P. (1996). The pleasures of children's literature. Longman.
• Nodelman, P. (1999). Decoding the images: How picture books work. P. Hunt (Ed.), Understanding children's literature. https://doi.org/10.5281/zenodo.557070
• Oittinen, R. (2000). Translating for children. Garland Publishing. https://doi.org/10.4324/9780203902004
• Okyayuz, Ş. (2017). From translation to originals…is it just a short step? New Writing: The International Journal for the Practice and Theory of Creative Writing, 14(3), 348-368. https://doi.org/10.1080/14790726.2017.1301961
• O’Sullivan, E. (2005). Comparative children’s literature. Routledge.
• Özdemir, Ş. (2013). Mavi kız – uzun bir yol. YKY.
• Pekşen, S. (2012). Children’s literature as a tool for gender appropriation. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52(2), 151-166. http://doi.org/10.1501/Dtcfder_0000001309
• Politis, D. (2022). Gender in children’s literature: Through or beyond conventions? Advances in Literary Study, 10, 129-140. https://doi.org/10.4236/als.2022.102010
• Russell, D. (1997). Literature for children: A short introduction. Longman.
• Sánchez Vegara, M. I. (2018). Agatha Christie (N. Gürkaş, Çev.). Martı Yayınları.
• Sánchez Vegara, M. I. (2018). Coco Chanel (N. Gürkaş, Çev.). Martı Yayınları.
• Sánchez Vegara, M. I. (2020). Maria Montessori (N. Gürkaş, Çev.). Martı Yayınları.
• Schwikart, G. (2004). Çocuğuma… Sevgiyi ve cinselliği nasıl anlatırım (N. Gürşen, Çev.). Sis Yayıncılık
• Simon, S. (1996). Gender in translation: cultural identity and the politics of transmission. Routledge.
• Stephens, J. (1992). Language and ideology in children’s fiction. Longman.
• Şahinkanat, S. (2022a). Annemin çantası. YKY.
• Şahinkanat, S. (2022b). Babamın battaniyesi. YKY.
• Townsend, J. R. (1996). Written for children. Scarecrow Press.
• Von Flotow, L. (1997). Translation and gender: Translating in the era of feminism. St. Jerome Publishing. https://doi.org/10.4324/9781315538563
• Walsh, A., & Leaper, C. (2020). A content analysis of gender representations in preschool children's television. Mass Communication and Society, 23(3), 331–355. https://doi.org/10.1080/15205436.2019.1664593
• Warner, M. (1994). From the beast to the blonde: On fairy tales and their tellers. Chatto & Windus.
• Weitzman, L. J., Eifler, D., Hokada, E., & Ross, C. (1972). Sex-role socialization in picture books for preschool children. American Journal of Sociology, 77(6), 1125–1150. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/5067725/
• Yalçın, A. & Aytaş, G. (2005). Çocuk edebiyatı. Akçağ Yayınları.
• Zanfabro, G. (2017). Gender matters: What is at stake in dealing with children’s literature? TRANS. Revue de Littérature Générale et Comparée, 21, 1-24. https://journals.openedition.org/trans/1440