Examination of Illustrated Storybooks In Terms of Nutritional Habits and Eating Behaviors

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 10, 53 - 68, 28.12.2022

Beyhan Özge Yersel , Ender Durualp

https://doi.org/10.36731/cg.1117025

Öz

This study aims to analyze the illustrated storybooks for early childhood in terms of children's eating habits and eating behaviors. In the research designed with a qualitative research model, document analysis was used. For the sample selection of the research purposeful sampling method was used. 50 children books published in the last 15 years, which are about early childhood, on Turkish or translation, nutrition and eating behaviors are examples of the research. The data were collected between February 2020 and April 2020 with the "Book Evaluation Form" developed by researchers and shaped in line with expert opinions. According to the findings; It was determined that most of the books include “all food groups and all meals”, and there are no “nutrition and eating problems”. While “eating appropriately for developmental periods” is the most common positive eating behavior, “wrong food preferences” are the most common negative behaviors. While the parent figure is “mother” in most of the books, information about the parent's perception of the child's nutrition is not found in most of the books. In most of the books, situations such as “anger, huffiness and frustration towards the child and self due to malnutrition during the meal” were not detected, and the behavior of “giving food to children outside of mealtime” was not encountered. "Feeding the child by frightening/threatening or using physical/psychological violence" behavior is seen in a book, and_in most of the books it was found that the parent did not exhibit a “verbally positive persuasion attitude”. While the parent is not a model in most of the books, the behavior of using food as a reward was found in some of the books.

Anahtar Kelimeler

Eating behaviour, Early Childhood, family, Illustrated Storybooks, Nutrition

Resimli Öykü Kitaplarının Beslenme Alışkanlıkları ve Yeme Davranışları Açısından İncelenmesi

Öz

Araştırmanın amacı, erken çocukluk dönemine yönelik resimli öykü kitaplarının çocukların beslenme alışkanlıkları ve yeme davranışları açısından incelenmesidir. Nitel araştırma modeliyle desenlenen araştırmada, doküman analizi veri toplama tekniği olarak kullanılmıştır. Araştırmanın örneklem seçiminde, amaçsal örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Son 15 yılda basılan, erken çocukluk dönemine yönelik, Türkçe veya farklı bir dilden çevrilmiş, beslenme ve yeme davranışlarını konu alan 50 çocuk kitabı araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen ve uzman görüşleri doğrultusunda nihai halini alan “Kitap Değerlendirme Formu” ile Şubat 2020-Nisan 2020 tarihleri arasında toplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre; kitapların çoğunda “tüm besin gruplarına ve tüm öğünlere” yer verildiği, “beslenme ve yeme problemlerinin” olmadığı saptanmıştır. “Gelişim dönemlerine uygun yeme” en sık rastlanan olumlu yeme davranışıyken, “yanlış besin tercihleri” en sık görülen olumsuz davranışlardandır. Kitapların çoğunda ebeveyn figürü “anne” iken, ebeveynin çocuğun beslenmesine yönelik algısı hakkında bilgi çoğu kitapta yoktur. Kitapların çoğunda “öğün sırasında çocuğun yetersiz beslenmesinden dolayı çocuğa ve kendine öfke, kızgınlık, hayal kırıklığı” gibi durumlar saptanmamış, “öğün zamanı dışında çocuklara yemek verme” davranışına rastlanılmamıştır. “Çocuğu korkutarak/tehdit ederek veya fiziksel/psikolojik şiddet uygulayarak yedirme” davranışına bir kitapta yer verildiği görülmüş, kitapların çoğunda ebeveynin “sözel olarak olumlu ikna tutumu” sergilemediği saptanmıştır. Çoğu kitapta ebeveynin model olmasına rastlanmazken, bazı kitaplarda yemeğin ödül olarak kullanılması davranışına rastlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beslenme, Ebeveyn, Erken Çocukluk, Resimli Öykü Kitabı, Yeme Davranışı

Kaynakça

• Aktaç, Ş. (2016). Okul öncesi çağ çocuklar için aile katılımı beslenme eğitim modelinin geliştirilmesi ve çocukların beslenme bilgi ve davranışları üzerine etkisinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Arslan, F., Ercan Şahin, N. (2017). Ebeveynlerin çocuklarının beslenme ve kilo durumlarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1), 20- 28.
• Ataman, Ü. (2009). Okul öncesi beslenme eğitiminde çocuktan çocuğa eğitim. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Barnes, J.L., Warren, C.A. (2017). Development of food group books for three‐ and four‐year‐old children. Family-Consumer Sciences, 45(3), 272-284.
• Bencik Kangal, S., Karaarslan, A., Arslan, S. (2018). Okul öncesi dönem resimli çocuk kitaplarında yer alan baba figürünün incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 18-31.
• Bıcılıoğlu, Y., Eliaçık, K., Astarcıoğlu, G., Sarıtaş, S., Bakiler, A.R. (2015). Ebeveynler haklı mı? İştahsız çocukta risk faktörlerinin ve büyümenin değerlendirilmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi, 5(2), 95-100.
• Büyükbakkal, G. (2007). Televizyonun çocuklar üzerindeki etkileri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 28, 31-44.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Demiriz, S., Dinçer, Ç. (2000). Okul öncesi dönem çocuklarının öz bakım becerilerinin annelerin çalışıp çalışmama durumuna göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 58–65.
• Dirican, R., Dağlıoğlu, H.E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 3(2), 44-69.
• Doğan, D.G, Ertem, İ.Ö. (2005). Bebeklik ve erken çocukluk döneminde yeme sorunları: İ.Ö. Ertem (Ed.), Gelişimsel Pediatri, içinde (s. 229-246). Ankara:Çocuk Hastalıkları Araştırma Vakfı.
• England, J.L, Linchey, J., Madsen, K.A., Patel, A.I. (2015). Reach out and eat: food and beverages depicted in books for preschoolers. Clinical Pediatrics, 54(13), 1257-1264. Goldman, J.A., Descartes, L. (2016). Food depictions in picture books for preschool children: Frequency, centrality, and affect. Appetite, 96, 203-208.
• Gürşimşek, I., Günay, D. (2005). Çocuk kitaplarında cinsiyet rollerinin işlenişinde kullanılan dilsel ve dildışı göstergelerin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 53-63.
• Kadıoğlu, B.U. (2019). Okul öncesi dönemde çocuğun beslenmesi. H. Özlü (Ed.), Çocuk beslenmesi içinde (s.151-170). Erzurum: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Kano, M., Tanı, Y., , Ochi, M., Sudo, N., Fujiwara, T. (2020). Association between caregiver's perception of “good” dietary habits and food group intake among preschool children in Tokyo, Japan. Frontier in Pediatrics, 7, 554.
• Kantarcı, D., Angın, E. (2018, Ekim). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hikaye kitaplarında yer alan beslenme kavramlarının incelenmesi. IV. Uluslararası Çocuk Gelişimi Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Karataş, E. (2014). Çocuk edebiyatında “karakter” kavramı. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 60-79.
• Karatay, H. (2011). Çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken özellikler. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı içinde (s. 77-125). Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Kobak, C., Pek, H. (2015). Okul öncesi dönemde (3-6 Yaş) ana çocuk sağlığı ve anaokulundaki çocukların beslenme özelliklerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 42-55.
• Küçükkömürler, S. (2017). Okul öncesi dönemdeki çocuğun beslenmesi. M. Arlı., N. Şanlıer., S. Küçükkömürler, M. Yaman. (Eds.), Anne ve çocuk beslenmesi içinde (s.171-192). Ankara: Pegem Akademi.
• Mahan, L.K., Escott-Stumpt, S., Raymond, J.L. (2012). Krause's food & the nutrition care process. America: Elsevier Health Sciences.
• Mascola, A.J, Bryson, S.W., Agras, W.S. (2010).Picky eating during childhood: a longitudinal study to age 11 years. Eat Behavior, 11, 253-7.
• Merdol, K.T. (2017). Okul öncesi dönem eğitimi veren kişi ve kurumlar için beslenme eğitimi rehberi. Ankara: Hatipoğlu.
• Moya, M, Exposito, F., Ruiz, J. (2000). Close relationships, gender and career salience. Sex Roles 42 (9-10),825-846.
• Jung, S.A., Lee, K.A. (2007). Effects of a nutrition education program using children's books on elementary school students' food preferences and eating behavior. J Korean Soc Food Sci Nutr, 36(9), 1161-117.
• Owen, L.H., Kennedy, O.B., Hill, C., Houston-Price, C. (2018). Peas, please! Food familiarization through picture books helps parents introduce vegetables into preschoolers’ diets. Appetite, 128(1), 32-43.
• Önal, S., Var, E.Ç, Uçar, A. (2017). Davranışsal pediatrik besleme değerlendirmesi ölçeği (DPBDÖ)’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Nevşehir Bilim Ve Teknoloji Dergisi, 6(1), 93-101.
• Önal, Z., Adal, E. (2014). Çocukluk çağında obezite. Okmeydanı Tıp Dergisi, 30(1):39-44.
• Öz, N.S. (2019). Tipik gelişen ve otizm spektrum bozukluğu olan çocukların yeme davranışları ve ebeveynlerin yemek zamanı tutumlarının arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Özmert, E.N. (2005). Erken çocukluk gelişiminin desteklenmesi-I: Beslenme. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 48, 179-195.
• Pekşen Akça, R., Baran, G. (2018). Çizgi filmlerin Türk kültürüne ait özellikler açısından incelenmesi: “pepee örneği”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(17), 215-224.
• Prado, E., Dewey, K. (2012). Nutrition and brain development in early life. A&T Technical Brief, 4, 1-14.
• Ray, C., Maatta, S., Lehto, R., Roos, G., Roos, E. (2016). Influencing factors of children's fruit, vegetable and sugar-enriched food intake in a Finnish preschool setting – Preschool personnel's perceptions. Appetite, 103(1), 72-79.
• Rideout, V.J. (2013). Zero to eight: Children's media use in America 2013. San Francisco, CA: Common Sense Media. Erişim Tarihi: 12/03/2020, https:// www.commonsensemedia.org/research/zero-to-eight-childrens-media-use-inamerica-2013
• Samour, P., King, K. (2012). Pediatric nutrition. Unites Kingdom: Jones & Bartlett Learning Publishers.
• Sıpçık, S., Tat, A., Günay, O., Öztürk, A. (2019). Çizgi filmlerde obezite ile ilgili tutum ve davranışların sıklığı. 3.International 21.National Public Health Congress, 3.International 21.National Public Health Congress, General Papers.
• Szeremy, Y. (2018). Sağlık temasını içeren Türkçe ve yabancı dillerdeki çocuk kitaplarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Tabak, R.G., Tate, D.F., Stevens, J, Riz, A.M.S., Ward, D.S. (2012). Family ties to health program: A randomized intervention to improve vegetable intake in children. Journal of Nutrition Education and Behavior, 44(2), 166-171.
• Throop, E.M., Skinner, E.C., Perrin, J.A., Steiner, M.J. (2014). Pass the popcorn: "obesogenic" behaviors and stigma in children's movies. Obesity, 22(7), 1694-1700. Ünal R.N., Besler, H.T. (2008). Beslenmede sütün önemi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın.
• Ünver, Y., Ünüsan, N. (2005). Okulöncesinde beslenme eğitimi üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 529-52.
• Veziroğlu, M., Gönen, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının MEB okul öncesi eğitim programı’ndaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 226-238.
• Witt, K.E., Dunn, C. (2012). Increasing fruit and vegetable consumption among preschoolers: evaluation of color me healthy. Journal of Nutrition Education and Behavior, 44(2), 107-113.
• Wright, C.M., Parkinson, K.N., Shipton, D., Drewett, R.F. (2007). How do toddler eating problems relate to their eating behavior, food preferences, and growth? Pediatrics, 120, 1069-75.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yorulmaz, B. (2013). Pepee çizgi filminin din ve değerler eğitim açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(24), 438- 448.
• Yükselen, A.İ. (2013). Yaş gruplarına göre çocuk kitapları. M. Gönen (Ed). Çocuk edebiyatı içinde (s.100). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Ziesmann, A., Kiflen, R., Rubeis, V.D., Smith, B.T., Maguire, J.L., Birken, C.S., Anderson, L.N. (2019). The association between early childhood and later childhood sugar-containing beverage intake: a prospective cohort study. Nutrients, 11(10), 2338.