Aktif Yaşlanmanın Politik Ekonomisi: Yaşlı Emeğin Neoliberal Dönüşümü

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 82 - 97, 31.07.2025

Seda Topgül

Öz

Bu çalışma, yaşlılığın emek süreciyle kesişiminde son yıllarda giderek önem kazanan "aktif yaşlanma" söyleminin neoliberal politikalar bağlamında nasıl işlevselleştiğini incelemektedir. Türkiye örneğinde, yaşlı bireylerin çalışma hayatına yeniden katılımı teşvik eden politikaların sınıfsal, yapısal ve cinsiyete dayalı etkileri tartışılmıştır. Sosyal güvenlik reformları, emeklilik yaşının yükseltilmesi ve esnek istihdam uygulamaları bağlamında yaşlı emeğinin yeniden üretim süreçleri, politika belgeleri analizi ve literatür taraması yoluyla değerlendirilmiştir. Çalışma, yaşlı bireylerin “aktif” kalmasının yalnızca bir sağlık veya sosyal katılım meselesi değil, aynı zamanda emek piyasasına bağlılık üzerinden yeniden tanımlanan bir vatandaşlık modeli olduğunu ileri sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aktif Yaşlanma , Neoliberalizm , Sosyal Politika

Etik Beyan

Bu çalışma herhangi bir insan katılımcı içermediğinden etik kurul izni gerektirmemektedir. Araştırma süreci boyunca akademik dürüstlük ve etik kurallara uygunluk gözetilmiştir.

The Political Economy of Active Aging: Neoliberal Reconceptualization of Older Workers and Labor in Later Life

Öz

This study examines how the discourse of “active ageing,” which has gained increasing prominence at the intersection of ageing and labor in recent years, is operationalized within the framework of neoliberal policies. Focusing on the case of Turkey, it discusses the class-based, structural, and gendered implications of policies that promote the reintegration of older individuals into the labor market. Through policy document analysis and an extensive literature review, the study evaluates the processes through which elderly labor is being reconfigured in the context of social security reforms, the extension of retirement age, and flexible employment practices. The paper argues that remaining “active” in later life is not merely a matter of health or social participation, but is increasingly tied to a redefined model of citizenship based on continued labor market attachment.

Anahtar Kelimeler

Active Ageing , Neoliberalism , Social Policy

Kaynakça

• Alper, Y. (2011). “Sosyal Güvenlik Reformu ve Finansmanla İlgili Beklentiler”. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 7–47.
• Alper, Y., ve Özgökçeler, S. (2022). “Türk Sosyal Güvenlik Reformu ve Sosyal Adalet”. Sosyal Güvenlik Dergisi, 12(1), 1–25.
• Arber, S., and Ginn, J. (1995). Connecting Gender And Ageing: A Sociological Approach. Open University Press. Ayalon, L., and Tesch-Römer, C. (2018). “Taking a Closer Look At Ageism: Self- And Other-Directed Ageist Attitudes And Discrimination”. European Journal of Ageing, 15(4), 287–295.
• Baltes, P. B., & Smith, J. (2003). “New Frontiers in the Future of Aging: From Successful Aging of the Young Old to the Dilemmas of The Fourth Age”. Gerontology, 49(2), 123-135.
• Beehr, T. A., and Bennett, M. M. (2015). “Working After Retirement: Features of Bridge Employment and Research Directions. Work”, Aging and Retirement, 1(1), 112–128.
• Browne, C. V. (2014). “Gender and Aging”. In D. Dannefer and C. Phillipson (Eds.), The Handbook of Social Gerontology , SAGE, pp. 78–88.
• Cahill, K. E., Giandrea, M. D., and Quinn, J. F. (2005). Are Traditional Retirements A Thing of the Past? New Evidence on Retirement Patterns and Bridge Jobs. U.S. Bureau of Labor Statistics.
• Calasanti, T., & Slevin, K. F. (2001). Gender, Social Inequalities, and Aging. AltaMira Press.
• Cruikshank, B. (1999). The Will to Empower: Democratic Citizens and Other Subjects. Cornell University Press.
• Çoban, S. (2023). “Bakım Rejimleri ve Türkiye’de Bakım Emeği”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 40(2), 455–465.
• Daly, M., and Lewis, J. (2000). “The Concept of Social Care and the Analysis of Contemporary Welfare States”. British Journal of Sociology, 51(2), 281–298.
• Dannefer, D. and Settersten, R. A. (2010). “The Study of the Life Course: Implications for Social Gerontology.” In D. Dannefer and C. Phillipson (Eds.), The Handbook of Social Gerontology, SAGE, pp. 3-19.
• Eşki Uğuz, H., & Çalışkan, S. (2022). “Neoliberalizm ve Sosyal Politika: Ahlaki ve Politik Değerlerden Yoksun Bir Anlatının Eleştirisi.” Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 3(2), 11–27.
• Estes, C. L. (2001). Social Policy and Aging: A Critical Perspective. SAGE Publications
• Estes, C. L., Biggs, S., & Phillipson, C. (2001). Social Theory, Social Policy and Ageing: A Critical Introduction. Open University Press.
• European Commission. (2012). Active Ageing and Solidarity Between Generations: A Statistical Portrait of the European Union 2012. Publications Office of the European Union.
• Foster, L., and Walker, A. (2015). “Active and Successful Aging: A European Policy Perspective”. The Gerontologist, 55(1), 83–90.
• Foucault, M. (2008). The Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège De France, 1978–1979. Palgrave Macmillan. Gilleard, C. and Higgs, P. (2000). Cultures of Ageing: Self, Citizen and the Body. Prentice Hall.,
• Gökbayrak, Ş. (2010). “Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Dönüşümü”. Çalışma ve Toplum, 2010(2), 141–164.
• Harper, S. (2014). Economic and Social Implications of Aging Societies. Science, 346(6209), 587–591.
• Harvey, D. (2005). A Brief History of Neoliberalism. Oxford University Press.
• Kalache, A. and Kickbusch, I. (1997). “A Global Strategy for Healthy Ageing”. World Health, 50(2), 4–5.,
• Katz, S. (2000). “Busy Bodies: Activity, Aging, and the Management of Everyday Life”. Journal of Aging Studies, 14(2), 135–152.
• Kirkwood, T. B. (2005). “Understanding the Odd Science of Aging”. Cell, 120(4), 437-447.
• Kol, E. (2015). “Türkiye’de Sağlık Reformlarının Sağlık Hakkı Açısından Değerlendirilmesi”. Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 135–164.
• Kol, E., ve Topgül, S. (2022). Türkiye’de Yaşanan Demografik Değişim Sürecinin Sosyal Güvenlik Sistemi Üzerindeki Etkileri. D. Kağnıcıoğlu ve Y. Şişman (Editör), Prof. Dr. İhsan Erkul’a Armağan İçinde, Eskişehir: Nisan Kitabevi, s. 329–354.
• Lain, D. (2012). “Working Past 65 in the UK and The USA: Segregation İnto ‘Lopaq’ Occupations?” Work, Employment and Society, 26(1), 78–94.
• Lain, D. (2016). Reconstructing retirement: Work and welfare in the UK and USA. Policy Press.
• Larner, W. (2000). “Neo-Liberalism: Policy, İdeology, Governmentality”. Studies in Political Economy, 63(1), 5–25.
• Lloyd-Sherlock, P. (2000). “Old Age and Poverty İn Developing Countries: New Policy Challenges”. World Development, 28(12), 2157–2168.
• Mabbett, D. (2004). “The Politics of Retirement in an Aging Society”. Political Studies, 52(2), 388–409. Martinson, M., and Minkler, M. (2006). “Civic Engagement and Older Adults: A Critical Perspective”. The Gerontologist, 46(3), 318–324. Nelson, T. D. (2016). “Promoting Healthy Aging By Confronting Ageism”. American Psychologist, 71(4), 276-282. OECD. (2006). Live longer, work longer. OECD Publishing.
• Öğütoğulları, E., & Akpınar, T. (2020). “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminde Reform İhtiyacının Nedenleri ve Yapılan Düzenlemeler”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(Özel Sayı), 214–221.
• Öğütoğulları, E., & Kılıç, C. (2016). “40 Yaş ve Üstü İşsizlerin İstihdam ve Sosyal Güvenlik Algısı ve Beklentilerine İlişkin Bir Alan Araştırması”. Sosyal Güvenlik Dergisi, 6(2), 139–166.
• Okan, M. ve Cam, E. (2022). “Uluslararası Kuruluşların Yaşlı İşgücüne Yönelik İstihdam Politikaları ve Bazı Ülkelere Yönelik İncelemeler”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 82, 53–92.
• Oral, A. İ. (2008). “Emeklilerin Yeniden Çalışmaya Başlaması ve Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar Üzerine Düşünceler”. Çalışma ve Toplum, 2008/4, 135–186.
• SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu). (2021). 2021 Faaliyet Raporu, Ankara.
• Topgül, S. (2016). “Çalışma Yaşamında Yaşlı Ayrımcılığı Mı, Yaş Ayrımcılığı Mı?” Sosyoloji Dergisi, 36(2), 373–391. TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2023). İstatistiklerle Yaşlılar 2023, Ankara.
• Uyanık, Y. ve Başyiğit, R. (2022). “Demografik Yapı İçinde Yaşlı Nüfusun Görünümü ve Aktif Yaşlanma Yaklaşımı Perspektifinde Politika Örnekleri”. İş ve Hayat Dergisi, 6(2), 273–310.
• Uyanık, Y., ve Demirci, S. (2023). “Yönetilmekten Kendini Yönetmeye: Neoliberal Toplumda Öznellik Üretimi Olarak İstihdam Edilebilirlik”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İİBF Dergisi, 25(2), 423–454.
• Van Dyk, S. (2014). “The Appraisal of Productivity: Valuing Older Workers in the ‘Active Ageing’ Society”. Journal of Aging Studies, 31, 91–99.
• Walker, A. (2002). “A Strategy For Active Ageing”. International Social Security Review, 55(1), 121–139.
• Walker, A. (2009). Aging and Social Policy: Theories, Concepts, and Issues. Open University Press.
• WHO (World Health Organization). (2002). Active Ageing: A Policy Framework.
• WHO (World Health Organization). (2018). World Health Statistics 2018: Monitoring Health for the SDGs.
• WHO (World Health Organization). (2020). Decade of Healthy Ageing: 2020–2030. ,
• Zaidi, A. (2015). Active Ageing Index: A Legacy of the European Year 2012 For Active Ageing and Solidarity Between Generations. European Commission.