Evde Bakım Hizmeti Veren Yabancı İşçilerin Çalışma Koşullarından Kaynaklanan Sorunlar ve Çözüm Arayışları

Yıl 2020, Cilt: 1 , 59 - 99, 15.01.2020

Bekir Yılmaz , Mehmet Özaydın

Öz

Bu çalışmada, evde bakım hizmetinde istihdam edilen yabancı uyruklu ev işçilerinin sorunlarının değerlendirilmesi ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, kartopu örneklemesi ile Ankara’da evde bakım işinde çalışan 36 yabancı uyruklu ile derinlemesine mülakat yapılmıştır. Nitel analizler çerçevesinde ulaşılan sonuçlara göre görüşülen göçmen ev işçilerinin köken ülkelerinden daha fazla para kazandıkları için Türkiye’de çalıştıkları, çoğunluğunun kayıt dışı, hepsinin ise yatılı ve tam zamanlı olarak evde bakım hizmeti verdikleri görülmüştür. Günlük çalışma süreleri ortalaması 17 saatten fazla olan bu işçilerin çalışma sürelerine kıyasla aylık gelirlerinin düşük olduğu saptanmıştır. Çoğunluğu kayıt dışı çalışan görüşmecilerin büyük kısmı sağlık güvencesi olmadan çalışmakta, hastalık durumunda işverenlerinden ilaç desteği almakta, memleketlerinden getirdikleri ilaç, vitamin ve bitkisel çayları kullanmaktadırlar. Görüşmeciler kendilerine sunulan imkânlar ve kazandıkları para göz önünde bulundurulduğunda çalışma koşullarından memnun olduklarını fakat kayıtlı ve sağlık güvencesine sahip bir şekilde çalışmak istediklerini ifade etmişlerdir. Bu çalışmada bu bağlamda bazı öneriler getirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Evde bakım

Kaynakça

• Abadan-Unat, N. (2006). Bitmeyen Göç: Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa. Göç Çalışmaları – 1. (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 30.
• AÇSHB (Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı) (2017). Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü, 2017 Çalışma Hayatı İstatistikleri. Web: https://birim.ailevecalisma.gov.tr/media/11707/cal%C4%B1sma-hayati-istatistikleri-2017.pdf (Erişim: 1 Kasım 2019)
• Akalın, A. E. (2014). Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınların Toplumsal ve İktisadi Varoluş Stratejileri Üzerine Sosyolojik Bir Analiz. (Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Akbıyık, N. (2013) Ev Hizmetlerinde Çalışma: Malatya'da Bir Alan Araştırması, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 21: 207-240.
• Bora, A. (2005). Kadınların Sınıfı Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası. İstanbul: İletişim Yayınları
• Borjas, G. J. (1989). Economic Theory and International Migration, The International Migration Review. 23 (3): 457-485.
• Castles S. ve M. J. Miller. (2008). Göçler Çağı – Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri. (Çev. B. U. Bal ve İ. Akbulut). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cholewinski R. (1997). Migrant Workers in International Human Rights Law – Their Protection in Countries of Employment, Oxford: Clarendon Press
• Civan, O. E. ve A. Gökalp. (2011). Göçmen İşçi Kavramı ve Göçmen İşçilerin İş Sağlığı ve Güvenliği, Çalışma ve Toplum. 1: 233-264.
• Coşkun, E. (2017). Türkiye’de Kağıtsız Göçmen Kadınlar ve Sosyal Hizmetler. Çalışma ve Toplum, 3: 1299-1316.
• Demirdizen, N. (2013). Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınlar: Yarı Düzenlemelerle Yarı Köle Emeğine Doğru mu?. Çalışma ve Toplum, 3: 325-346.
• Erdoğdu, S. (2013, 31 Ekim). Göçmen İşçilerin Sendikal Hakları. V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu Kitabı içinde (197-222). Bursa: Uludağ Üniversitesi. Web: http://www.sosyalhaklar.net/2013/bildiriler/erdogdu.pdf (Erişim: 11 Şubat 2019)
• Erdoğdu, S. ve Toksöz, G. (2013). “Kadınların Görünmeyen Emeğinin Görünen Yüzü: Türkiye’de Ev İşçileri”. ILO (Uluslararası Çalışma Ofisi), Birinci Baskı. Ankara. Web: http://esitizberaberiz.org/wp-content/uploads/2014/02/ILO-T%C3%BCrkiyede-Ev-%C4%B0%C5%9F%C3%A7ileri-Raporu.pdf (Erişim: 29 Kasım 2018)
• Etiler, N. ve K. Lordoğlu. (2010). Göçmenlerin Sağlık Sorunları: Ev Hizmetlerinde Bir Alan Araştırması. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (93-118). Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Faist, T. (2003). Uluslararası Göç ve Ulusaşırı Toplumsal Alanlar. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• FRA (European Union Agency for Fundemantal Rights) (2011). Migrants in an Irregular Situation Employed in Domestic Work: Fundemantal Rights Challenges for the European Union and its Member States. Web: https://fra.europa.eu/en/publication/2012/migrants-irregular-situation-employed-domestic-work-fundamental-rights-challenges (Erişim: 18 Ocak 2019)
• Gökbayrak, Ş. (2009). Refah Devletinin Dönüşümü ve Bakım Hizmetlerinin Görünmez Emekçileri Göçmen Kadınlar. Çalışma ve Toplum. 21 (2): 55-81.
• Gülten, U. (2010). Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde Kaçak İşgücü Göçü ve Türkiye. (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Horakova M. (2007). Employment and Working Conditions of Migrant Workers — Czech Republic. Web: https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_files/docs/ewco/tn0701038s/tn0701038s.pdf (Erişim: 25 Ocak 2019)
• ILO (2010). Women in Labor Markets: Measuring Progress and Identifying Challenges. Web: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_elm/---trends/documents/publication/wcms_123835.pdf (Erişim: 26 Kasım 2018)
• ILO (2013). Domestic Workers Across the World. Web: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---publ/documents/publication/wcms_173363.pdf (Erişim 10 Ekim 2019)
• ILO (2014). Qualitative Research on Employment Relationship and Working Conditions Preliminary Guidelines. web: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/publication/wcms_248899.pdf (Erişim: 10 Haziran 2019)
• ILO (2015). ILO Global Estimates on Migrant Workers, Results and Methodology – Special Focus on Migrant Domestic Workers, Geneva. Web: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/documents/publication/wcms_436343.pdf (Erişim: 11 Şubat 2019).
• ILO Policy Brief No. 1 (2011). Remuneration in Domestic Work. Martin OELZ. Web: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/publication/wcms_155654.pdf (Erişim: 31 Ekim 2019)
• Kalaycıoğlu, S., Rittersberger-Tılıç, H. ve K. Çelik (2016). “Bakım Sektöründe Kayıt-Dışı Kadın Emeğinin Farklı Aktörleri ve Boyutları”. Washington, D.C.: World Bank Group. Web: http://documents.worldbank.org/curated/en/525531479491311874/Bakim-sektöründe-kayit-dişi-Kadin-emeğinin-farkli-aktörleri-ve-boyutlari (Erişim: 16 Kasım 2018).
• Karaca, N. G. ve F. Kocabaş (2009). Ev Hizmetlerinde Çalışanların Karşılaştıkları Sorunların Türkiye Açısından Değerlendirilmesi, Kamu-İş. 10 (4): 161-176.
• Kaşka, S. (2005). Ev İçi Hizmetlerin Küreselleşmesi ve Türkiye’deki Göçmen Kadınlar, Tes-İş Sendikası Dergisi: 49-54.
• Kaşka, S. (2006). The New International Migration and Migrant Women in Turkey: The Case of Moldovan Domestic Workers, İstanbul: Migration Research Program, Koç University. Web: http://portal.ku.edu.tr/~mirekoc/reports/2005_2006_selmin_kaska.pdf (Erişim: 10 Ekim 2019)
• Keough, L. J. (2003). Driven Women: Reconceptualising the Traffic in Women in the Margins of Europe Through The Case of Gagauz Mobile Domestics in İstanbul, Anthropology of East Europe Review. 21 (2): 73-78.
• Kıral H. (2006). Yabancıların Türkiye’de Çalışma Esasları, Ankara: Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu.
• Lee, E. S. (1966). A Theory of Migration, Demography. 3 (1): 47-57.
• Massey S. D., J. Arrango, G. Hugo, A. Kouaouci, A. Pellegrino ve J. E. Taylor. (2009) Worlds in Motion: Understanding International Migration at the end of the Millenium (International Studies in Demography). New York: Oxford University Press.
• Özbay F. (2012). Türkiye’de Ev Emeğinin Dönüşümü: Ondokuzuncu Yüzyıldaki Osmanlı Ev Kölelerinden Günümüzde Kaçak Göçmen İşçilere. A. Makal ve G. Toksöz. (Ed.). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği içinde (116-158.) Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
• Özçam, S. (2017). Ev Hizmetlerinde Çalışan Kadınların Sosyal Güvenlik Haklarına Yönelik Algıları: Ankara’da Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Öztürk, M. (2006). Türkiye’deki İç Göçlerin Sosyal Politika Açısından İncelenmesi: İstanbul Semt Pazarcıları Örneği. (Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Öztürk, M. (2007). Türkiye’de İç Göçe Katılanların Kent Yaşamına ve Kentsel Emek Piyasalarına Etkileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi. 52: 245-264.
• Özyeğin, G. (2004). Başkalarının Kiri: Kapıcılar, Gündelikçiler ve Kadınlık Halleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parrenas, R. S. (2001). Servants of Globalization: Women, Migration and Domestic Work. Stanford California: Stanford University Press.
• Toksöz, G. (2006). Uluslararası Emek Göçü. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Toksöz, G. ve Ç. Ünlütürk (2011). Göç Kadınlaşıyor mu? Türkiye’ye Yönelen Düzensiz Göçe İlişkin Yazına Toplumsal Cinsiyet ve Etnisite Temelinde Bakış. S. Sancar (Ed.). Birkaç Arpa Boyu: 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar, Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat’a Armağan, Cilt 1 içinde (167-189). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Yalçın, Ç. (2015). Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınlar ve Ekonomik Şiddet. Fe Dergi: Feminist Eleştiri. 7 (1): 50-60.
• Yazıcıoğlu, Y. ve S. Erdoğan. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık
• Yıldırım, A. ve H. Şimşek. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar, 11.Baskı, Ankara
• Yılmaz, A. (2014), Uluslararası Göç: Çeşitleri, Nedenleri ve Etkileri. Turkish Studies. Winter. 9 (2): 1685-1704.
• Yılmaz, A. (2019), Göç ve Kadın: ‘Göçün Feminizasyonu’ ve Kadın Göçmenlerin Durumu. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 17 (1): 383-400.