Toplu İş Uyuşmazlıklarının Barışçıl Yollarla Çözümü: Arabuluculuk

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 34 - 49, 31.07.2024

Melih Ammar Demirci , Serkan Topçu , Emre Ucuz

Öz

Anayasamızın 53. maddesi toplu pazarlık hakkını düzenlenmektedir. Buna göre işçi ve işverenler çalışma şartları ile hak ve yükümlülükleri düzenlemek üzere toplu iş sözleşmesi imzalama amacıyla toplu görüşmeler yürütmektedir. Ancak bu görüşmeler her zaman sözleşmenin imzalanmasıyla sona ermemektedir. Bu durum hukukumuzda toplu iş uyuşmazlığı olarak adlandırılmaktadır. Toplu iş uyuşmazlığın çözümü için ise mücadeleci yollar ve barışçıl yollar üzere iki farklı usul bulunmaktadır. Mücadeleci çözüm yolları grev ve lokavt uygulamalarını, barışçıl çözüm yolları ise arabuluculuk ve hakeme başvuru uygulamalarını ifade etmektedir. Grev ve lokavt uygulamaların çalışma hayatına maliyeti göz önünde bulundurularak geçiş uygulamaları denilebilecek ve hasarı en aza indirecek arabuluculuk ve hakem uygulamaları hayata geçirilmiştir. Bu bağlamda arabuluculuk, grev ve lokavt kararı alabilmek için öncelikle başvurulması zorunlu bir uygulama olarak düzenlenmiştir. Ancak arabuluculuk safhasında anlaşmaya varma veya arabulucunun önerilerini kabul etme zorunluluğu bulunmamakta, arabuluculuk süreci tarafların isteklerine dayalı olarak işlemektedir. Çalışmada, temel işleyişi bu şekilde olan arabuluculuk sisteminin detayları incelenecek, sorunlar ve çözüm önerileri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

toplu iş uyuşmazlığı, barışçıl çözüm yolları, arabuluculuk

Kaynakça

• 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu. (2012, 10 18). Resmi Gazete 28460.
• 87 No.lu Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi. (1993). San Francisco.
• 92 No.lu Gönüllü Uzlaştırma ve Tahkime İlişkin Tavsiye Kararı. (1951). Cenevre.
• 98 No.lu Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi. (1951). San Francisco.
• Aktay, A. N., Arıcı, K., & Kaplan, E. T. (2013). İş Hukuku (6. Baskı b.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Alp, M., & Erkanlı, B. (2016). İşletme Toplu İş Sözleşmelerinde Yetki. Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi(Özel Sayı), 69-100.
• Arabulucu Listesi. (2020). 08 04, 2022 tarihinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü: https://www.csgb.gov.tr/cgm/resmi_arabuluculuk/arabuluculuk_listesi/ adresinden alındı
• Başbuğ, A. (2016). Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetkisindeki Temel Sorunlar ve Sendikal Haklara Olumsuz Etkisi. İş ve Hayat Dergisi, 2(4), 59-76.
• Berksun, A., & Eşmelioğlu, İ. (1989). Açıklamalı Gerekçeli - İçtihatlı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu. Ankara.
• Canbolat, T. (2013). 6356 Sayılı Kanunda Barışçıl Çözüm Yolu Olarak Arabuluculuk. Çalışma ve Toplum Dergisi(4), 247-273.
• Çalışma Hayatı İstatistikleri Kitabı. (2020). T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı.
• Çelik, N. (1973). İş Hukukumuzda Uzlaştırma ve Arabuluculuk. İstanbul: Sermet Matbaası.
• Demir, K. (2020). Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 352-383.
• Engin, M. (1999). Toplu İş Sözleşmesi Sistemi. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları.
• Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı. (1996). Strasburg.
• Güler, Ş. (2008). Toplu İş Uyuşmazlıklarının Barışçı Yollarla Çözümü. Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi(18).
• Güler, Ş. (2016). Toplu İş Uyuşmazlıklarının Barışçı Yollarla Çözümünde Arabulucu, Görevli Makam ve Yetkili İşçi Sendikasının Fonksiyonları. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5(13), 26-47.
• Işık, R. (1970). Türk Toplu İş Sözleşmesi Hukukunda Ehliyet ve Yetki. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Karaçöp, E. (2019). Toplu İş Sözleşmesi Sürecinde Arabuluculuk (Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılkış, i., Yıldız, S. B., & Baştürk, Ş. (2014). Türkiye'de Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümünde Arabuluculuk ve Uzlaştırma Sisteminin Evrimi ve Sistemin Etkinliğini Arttırıcı Öneriler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 53-81.
• Kızıloğlu, S. (2014). Türk Hukukunda Toplu İş Uyuşmazlığının Barışçıl Çözüm Yollarından Olarak Arabuluculuk Kurumu ve Geleceğine İlişkin Bir Projeksiyon (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Narmanlıoğlu, Ü. (2013). İş Hukuku II Toplu İş İlişkileri. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Oğuzman, K. (1969). 275 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Açısından Uzlaştırma. İş Hukuku Dergisi(8).
• Oğuzman, K. (1973). Türkiye'de Toplu İş Sözleşmesi, Grev Lokavt Tahkim ve Arabuluculuk Düzeni Nasıl Olmalıdır. İstanbul: Enstitü Yayınları.
• Oğuzman, K. (1984). Hukuki Yönden İşçi - İşveren İlişkileri (3 b.). İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Sendika ve Konfederasyonların Denetim Esasları ve Tutacakları Defterler ile Toplu İş Sözleşmesi Sicili Hakkında Yönetmelik. (2013, 11 26). Resmi Gazete 28833.
• Subaşı, İ. (2014). 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'na Göre Toplu İş Sözleşmesi. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20(1), 595-654.
• Sur, M. (2013). Uluslararası Normlar ve 6356 Sayılı Kanunun Toplu İş Sözleşmeleri ve Grev Hakkındaki Hükümleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15, 255-278.
• Sur, M. (2022). İş Hukuku - Toplu İlişkiler (10. Baskı b.). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Sümer, H. H. (2019). İş Hukuku Uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Toplu İş Sözleşmesi Yetki Tespiti İle Grev Oylaması Hakkında Yönetmelik. (2013, 10 11). Resmi Gazete 28792.
• Toplu İş Sözleşmesinde Arabulucuya ve Hakeme Başvurma Yönetmeliği. (2013, 12 07). Resmi Gazete 28844.
• Tuncay, A. C., Burcu, F., & Kutsal, S. (2013). Toplu İş Hukuku (6 b.). İstanbul: Beta Yayınevi.
• Tunçomağ, K., & Centel, T. (2022). İş Hukukunun Esasları. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, İ. H. (2017). Toplu İş Sözleşmesinin Kişiler Bakımından Uygulama Alanı (Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.