EMRE SULTAN KÖYÜ’NÜN YUNUS EMRE İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ MESELESİ VE 19. YÜZYILIN ORTALARINDAKİ SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 193 - 231, 07.12.2022

Nejdet Bilgi

https://doi.org/10.30517/cihannuma.1215721

Öz

Günümüzde Manisa’nın Kula ilçesi sınırları içinde bulunan Emre köyünün önceki adı Emre Sultan’dı. Köy, 19. yüzyıl ortalarında Saruhan sancağı Adala kazasına bağlı idi. Bu inceleme ile köyün 1844-1845 yıllarındaki sosyal ve ekonomik durumu ortaya konulmaya çalışılmaktadır. İncelemenin temel kaynağı Osmanlı Arşivi’nde bulunan, köye ait temettüat defteridir. Köye ilişkin nüfus defterleri ve diğer arşiv kayıtları da kullanılmıştır. İncelemenin ikincil hedefi, köye ilişkin arşiv kayıtlarında, Yunus Emre veya Tapduk Emre ile ilgili bilgi olup olmadığını da tespit etmektir. Temettüat defterine göre Emre Sultan köyü 43 hane ve yaklaşık 215 nüfusa sahiptir. 43 hane reisinin isimlerine bakıldığında toplam 13 ayrı isim kullanılmıştır. En çok kullanılan isimler Mustafa, İsmail ve Ali’dir. Meslekler açısından bakıldığında, 43 hane reisinden 33’ünün tarımla uğraştığı görülmektedir. Köyde birer tane imam ve muallim-i sıbyan bulunmaktadır. Esnaf olarak sadece bir demirci vardır. Köyün toplam tarım arazisi 3.169 dönümdür ve bunun yarıdan biraz fazlası ekili arazidir. Köyde değer itibariyle en fazla buğday, palamut ve arpa üretilmektedir. Toplam hayvan sayısı 476’dır. Köyün 1844 yılı safi toplam geliri 103.357 kuruştur. Ödenen yıllık vergi toplamı ise 23.722 kuruştur. Köyün ekonomisi büyük ölçüde tarımsal faaliyetlere dayanmaktadır. İncelenen temettüat defteri ve nüfus defterlerinde Yunus Emre ile bağlantılı olabilecek bir bilgiye rastlanmamıştır. Köyde Emre Sultan Tekkesi ve bu tekkeyle ilişkili kişiler bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Emre Sultan, Tapduk Emre, Yunus Emre, köy, ekonomik yapı, temettüat

Social and Economic Structure of Emre Sultan Village in the Mid-19th Century

Öz

The previous name of Emre village, which is located within the borders of Kula district of Manisa today, was Emre Sultan. The village was connected to the Saruhan sanjak Adala district in the middle of the 19th century. With this study, the social and economic situation of the village in the years 1844-1845 is tried to be revealed. The main source of the study is the village temettüat book in the Ottoman Archives. Population registers and other archival records of the village were also used. The secondary objective of the study is to determine whether there is information about Yunus Emre or Tapduk Emre in the archive records of the village. According to the temettüat book, Emre Sultan village has 43 households and a population of approximately 215. When the names of 43 household heads were examined, a total of 13 different names were used. The most used names are Mustafa, İsmail and Ali. When examined in terms of occupations, it is seen that 33 out of 43 household heads are engaged in agriculture. There is one imam and one teacher in the village. There is only one blacksmith as a tradesman. The total agricultural land of the village is 3,169 acres and just over half of it is cultivated land. Most wheat, bonito and barley are produced in the village in terms of value. The total number of animals is 476. The total net income of the village in 1844 was 103,357 kuruş. The total annual tax paid is 23,722 kurus. The economy of the village is largely based on agricultural activities. No information that could be related to Yunus Emre was found in the examined temettüat and population books. There are Emre Sultan Lodge and people associated with this lodge in the village.

Anahtar Kelimeler

Emre Sultan, village, economic structure, temettüat book, Tapduk Emre, Yunus Emre

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Ali Emiri Mahmud I (AE.SMHD.I.), 25/1534.
• BOA, Ali Emiri Mustafa IV (AE. SMST.IV.), 22/1535.
• BOA, Evkaf Defterleri (EV.d.), 23803/2, 5.
• BOA, Maliye Nezareti Temettüat Defterleri (ML.VRD.TMT.d.), No: 1484.
• BOA, Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d.), No: 3110.
• BOA, Nüfus Defterleri (NFS.d.), No: 2816; 2817; 2818.
• BOA, Tapu Tahrir Defteri (TT.d.), No: 398.
• Yayınlar
• Beyru, Rauf, 19. Yüzyılda İzmir’de Sağlık Sorunları ve Yaşam, İBB, İzmir 2005.
• Bilgi, Nejdet, “1842 Yılında Saruhan Sancağı’nın Nüfusu ve İdari Bölünüşü”, Manisa Araştırmaları, 1, CBÜ, Manisa 2001, ss. 87-122.
• _____, “Temettüat Defterlerine İlişkin Bazı Görüşler ve Kayacık Sarı Paşa Mahallesi Örneği”, CIEPO Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Uluslararası Komitesi XVII. Sempozyumu Bildirileri, Haz. Kenan İnan, Yücel Dursun, KTÜ, Trabzon 2011, ss. 875-900.
• _____, “Tanzimat Döneminin İlk Yıllarında Saruhan Sancağı Marmara Kasabası’nın Sosyal ve Ekonomik Durumu”, CIEPO XIV. Sempozyumu Bildirileri 18-22 Eylül 2000, Çeşme, Yay. Haz. Tuncer Baykara, TTK, Ankara 2004, ss. 67-88.
• _____, “Tanzimat’ın Öncesi ve Sonrasında Saruhan Sancağı’nda Nüfus”, Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, Beta, İzmir 1999, ss. 249-290.
• _____, “Temettuat Kayıtlarına Göre Manisa Uncuboz Köyü ve Tarihi Gelişmesi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XIII (İzmir 1998), ss. 121-142.
• Bursalı Mehmed Tahir, Aydın Vilayetine Mensub Meşayıh, Ulema, Şuara, Müverrihin ve Etıbbanın Teracim-i Ahvali, Keşişyan Matbaası, İzmir 1324 [1906-1907].
• _____, Osmanlı Müellifleri, Birinci Cild, Matbaa-i Âmire, İstanbul H. 1333 [1914-1915].
• Defter-i Evkaf-ı Liva-i Saruhan (Metin ve İnceleme), Haz. M. Akif Erdoğru-Ömer Bıyık, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Ankara 2014.
• Erzi, Adnan Sadık, “Türkiye Kütüphanelerinden Notlar ve Vesikalar I.”, Belleten, XIV/53 (Ocak 1950), ss. 85-105.
• Gölpınarlı, Abdülbaki, Yunus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.
• Güran, Tevfik, Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861), TTK, Ankara 1989.
• İ[brahim] Cavid, Aydın Vilayetine Mahsus Salname Sene-i Hicri 1308 Sene-i Mali 1307, Cild-i Sani, Matbaa-i Vilayet, [İzmir].
• Kallek, Cengiz, “Kile”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C. 25, İstanbul 2002, ss. 568-571.
• Köprülü, Fuad, Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar, İkinci Basım, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1966.
• Laflı, Ergün, “Kula Tabduk Emre Türbesi’nde Yer Alan Devşirme Öğeler”, Geçmişten Günümüze Manisa Şehzade II. Mehmed ve Manisa Tarihi – Kültürü – Ekonomisi, Cilt III. Ed. İlker M. Çağlar vd, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa 2018, ss. 1753-1775.
• Oğuz, Mehmet Öcal, “Yunus Emre, Yunus, Kul Yunus, Âşık Yunus, Yunus Emrem”, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yunus-emre-yunus-kul-yunus-asik (Erişim 07.07.2021).
• _____, “Çok Mekânlı ve/veya Çok Mezarlı Anlatı Kahramanları: Yunus Emre”, Millî Folklor, 23/91 (2011), ss. 5-11.
• Öztürk, Said, Tanzimat Döneminde Bir Anadolu Şehri Bilecik (Sosyo-Ekonomik Yapı), Kitabevi, İstanbul 1996.
• Salname Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, Otuz Dördüncü Sene, İstanbul 1296.
• Salname Sene 1273, Defa 11.
• Salname Sene 1281, Defa 19.
• Salname Sene 1292, Defa 30.
• Salname-i Vilayet-i Aydın 1326 Sene-i Hicriyesine Mahsus, Defa 25.
• Salname-i Vilayet-i Aydın Sene 1296.
• Şahin, Haşim, “Tapduk Emre”, TDVİA, 40. Cilt, İstanbul 2011, ss. 12-13.
• T.C. Manisa Vilayeti Hakkında Tabii, Coğrafi, Tarihi, İdari, İktisadi, İctimai Malumatı Cami Mecmuadır, Vilayet Hususi İdaresi, İzmir 1932.
• Tatçı, Mustafa, “Yunus Emre”, TDVİA, 43. Cilt, İstanbul 2013, ss. 600-606.
• Türkiye Cumhuriyeti Dahiliye Vekaleti, Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Hilal Matbaası, İstanbul 1928.
• Uluçay, M. Çağatay, “Yunus Emre’nin Kabri Meselesi”, Gediz, 6/70 (1. Kanun 1943), s. 5-7.
• _____, “Yunus Emre’ye Dair”, Gediz, 6/ 68 (1. Teşrin 1943), s. 1.
• _____, Sancaktan Saraya Seçme Yazılar, Haz: M. Sabri Koz-Haşim Şahin, YKY, İstanbul 2012.
• _____, Saruhanoğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar (773 H. – 1220 H.), Manisa Halkevi, İstanbul 1940.
• _____, Saruhanoğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar, II, Manisa Halkevi, İstanbul 1946.
• _____, Yunus’un Mezarı, Gediz Basımevi, Manisa 1943.
• Yengin, Naci, Yunus Emre’nin İzinde, Ihlamur, İstanbul 2021.
• Yetim, Fahri, “Yunus Emre’nin Kabri ile İlgili Görüşler Üzerine”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/1 (Haziran 2005), ss. 171-185.
• İnternet
• Google Earth Pro (09.04.2021)