Ekolojik Modernleşmeye İklim Değişikliği ve “Çevresel Ayak İzleri” Üzerinden Bakmak

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 752 - 778, 30.09.2024

Gökhan Bulut , Mehmet Akif Özer

https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1503754

Öz

Günümüzde iklim değişikliği ve küresel ısınma, kamuoyu gündeminde ilk sıralarda yer almaktadır. Son bilimsel veriler, insan faaliyetlerinin iklim üzerinde ciddi olumsuz etkileri olduğunu göstermektedir. Dünyada görülen sıcaklık artışları, buzulların erimesi, deniz seviyesinin yükselmesi, kasırgalar, tayfunlar, seller gibi beklenmedik felaketlere yol açan hava olayları, ekosistemlerde ve biyoçeşitlilikte yaşanan sorunlar, karbon emisyonları gibi artırılacak birçok gelişme, insanoğlunun ekolojik modernleşme sürecinde acil çözümler geliştirmesini zorunlu kılmaktadır. Bu süreçte bilim insanları ve çevre örgütleri hem bireysel hem de toplumsal düzeyde daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğini sürekli vurgulamaktadırlar. Bu çalışmanın odak noktasında yer alan Ekolojik Modernleşme Kuramı, bu süreçte çevresel koruma ve ekonomik büyümenin birbirine karşıt değil, aksine birbirini destekleyen süreçler olduğu görüşünü savunarak, adeta yaşanan ikilemlere yapıcı çözüm önerileri getirmektedir. Ekolojik sorunların modern teknolojiler ve inovasyonlar kullanılarak çözülebileceğini ve bu süreçte ekonomik kalkınmanın da yenilenebilir enerji kaynakları üzerinden sürdürülebilir hale getirilebileceğini savunmaktadır. Bu çalışmada söz konusu kapsamda Ekolojik Modernleşme Kuramı ana hatları ile ele alınmış, kuramın temel özellikleri ve ilkeleri, öncülleri, temel öngörüleri ve uygulamaları incelenmiştir. Ardından küresel aktörlerin ekolojik modernleşme sürecinde faaliyetleri kısaca değerlendirilmiş, bu sürecin Türkiye’ye etkisi tartışılmıştır. Çalışmanın son kısmında ise küresel ısınma ve iklim değişikliği ile ilgili kısa bilgiler verildikten sonra ekolojik modernleşme kapsamında çevresel ayak izleri, ekolojik ve karbon ayak izleri özelinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik Modernleşme, Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Ekolojik Ayak İzi, Karbon Ayak İzi

Kaynakça

• Alagöz, İ., Coşkun, E., Babaoğlu, S., Kaykaç, R. ve Cidacı, A., (2022). EÜAŞ Merkez Kampüs 2021 Yılı Karbon Ayak İzinin Hesaplanması. Çevre, İklim ve Sürdürülebilirlik, 23(2), 161–166.
• Alioğlu, O. (2010). Türkiye Ekonomisinde Termik Santrallerin Yeri: Marmara Bölgesi Örneği (Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Aydın, A. H., & Çamur, Ö. (2017). Avrupa Birliği Çevre Politikaları ve Çevre Eylem Programları Üzerine Bir İnceleme. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 21-44.
• Bakır, H., & Bahtiyar, G. (2013). Ekolojik Modernleşmeye Karşı Risk Toplumu, II. Türkiye Lisansüstü̈ Çalışmaları Kongresi- Bildiriler Kitabı. 6- 08 Mayıs 2013 Bursa ss.1355-1366. https://avesis.uludag.edu.tr/yayin/6752fb60-693-3822ce3bdfd5/ekolojik-modernlesmeye-karsi-risk-toplumu (20.05.2024).
• Başoğul, Y. (2018). Akademisyen ve İdari Personelin Ekolojik ve Karbon Ayak İzinin Belirlenmesi: Adıyaman Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Örneği. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6(3), 464 – 470.
• Buttel, F.H. (2000). Ecological modernization as social theory. Geoforum, 31(1), 57–65.
• Chopra, H. & Pooja, G. & Tuisem, S. & Pinkey, B.G. & Veena, G. & Pooja, B. (2020). Carbon footprint as climate change disclosure: Opportunities for performance improvement. Vantage: Journal of Thematic Analysis, 1(1), 161-166. Çelik, F. (2021). Organik Toplumdan Ekolojik Topluma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 221-235.
• Çobanoğlu, Y. (2014). Türkiye’de Ekolojik Hareketler: Yerelden Evrensele (Bergama, Muğla ve Tunceli Örnekleri). Tunceli Ün. Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 105-127.
• Ekici, M. (2019). İklim Değişikliğine Direnç: Yerküre için Karbon Detoksu (Karbon Arınımı). Dirençlilik Dergisi, 3(2), 113-125.
• Foster, J. B. (2000). Capitalism’s environmental crisis – Is technology the answer? Monthly Review, 52(7), 1–13. Gülcan, D.T. (2018). Ekolojik Kriz Karşısında Devletin Rolü Üzerine İdeolojik Bir Tartışma. Uluslararası İlişkiler, 13(59), 49-63.
• Hajer, M. A. (1995). The Politics of environmental discourse: Ecological modernization and the policy process, New York: Oxford University Press.
• Huber, J. (2024). Ecological modernization. https://archive.org/details/joseph_ huber_ecological-modernization/huber2000/ (25.06.2024).
• Haksevenler, H. G. & Onat, G.Ç., & Akpınar, B. & Bedel, T. (2020). Yerel Yönetimler İçin Karbon Ayak İzinin Belirlenmesi: Ümraniye Belediyesi Örneği. Artvin Çoruh Ün. Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(2), 319-333.
• İşeri, E., & Özen, C. (2012). Türkiye’de Sürdürülebilir Enerji Politikaları Kapsamında Nükleer Enerjinin Konumu. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47(2), 161-180.
• Kapçak, S. (2023). Gelişmekte Olan Ülkelerde Mutluluk ve Ekonomik Büyümenin Ekolojik Ayak İzi Üzerindeki Etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 10 (2), 136-146.
• Kayır, G.Ö. (2005). Sosyoloji’den Ekososyoloji’ye Doğru Değişen Kuramsal Temeller. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 5(9), 154-176.
• Kaypak, Ş. (2013). Ekolojik Ayak İzinden Çevre Barışına Bakmak. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6 (1), 154-159.
• Kılıç, S. (2006). Modern Topluma Ekolojik Bir Yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 108-127.
• Konak, N. (2010). Çevre Sosyolojisi: Kavramsal ve Teorik Gelişmeler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 271-283.
• Kurucu, A. (2015). Yeşı̇l Enerjı̇: Türkı̇ye’nı̇n Potansı̇yelı̇nı̇n ve Uygulamalarının Avrupa’dan Örneklerle Karşılaştırılması, Doktora Tezi. Ankara Ün. SBE.
• Kurucu, A. (2016). Yenilebilir Enerji Örneği Üzerinden Ekolojik Modernleşme Kuramı Tartışması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 2-20.
• List, P. C. (1993). Radical environmentalism: Philosophy and tactics. Wadsworth, US.
• Mazlum, E.C. (2023). Ekonomik Büyüme ve Ekolojik Ayak İzi İlişkisi: E7 Ülkeleri Örneği. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 123-135.
• Mercan, S. (2022). Ekolojik Kimlik ve Ekolojik Ayak İzi: Çevre Sorunlarında Bir İkilem Mi? International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 47, 148-161.
• MFA (2024). Paris Anlaşması. https://www.mfa.gov.tr/paris-anlasmasi.tr.mfa (20.06.2024).
• Mızık, E. T. & Avdan, Z. Y. (2020). Sürdürülebilirliğin Temel Taşı: Ekolojik Ayak İzi. Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(2), 451-467.
• Milanez, B. & Bührs, T. (2008). Ecological modernisation beyond western Europe: The case of Brazil. Environmental Politics, 17(5), 784-803.
• Meena, A. K. & Yadav, T. K. (2019). What is ecological footprintand why is it important? Agrobios, Vol. No. XVIII, Issue No. 01, https://www.researchgate.net/publication/333675353_What_is_Ecological_Footprint_and_Why_is_it_Important (23.06.2024).
• Mol, A. P. (1999). Ecological modernization and the environmental transition of Europe: Between national variations and common denominators. Journal of Environmental Policy & Planning, 1(2), 167-181.
• Murphy, J. (2000). Ecological modernisation. Geoforum, 31(1), 1-8.
• Murphy, J. (2001). Ecological modernisation: The environment and the transformation of society, OCEES Research Paper No 20.
• Ökmen, M. (2006). Uyum Sürecinin Ekoloji-Politiği: Avrupa Birliği ve Türkiye’de Çevre Politikaları, M. Dikkaya (Ed.) AB Yolunda Türkiye: Müzakere Sürecinin Ekonomi Politiği içinde (325-380). İstanbul: Alfa Yayını.
• Ören, S. & Kocabaş, S. (2023). İklim Değişikliği ile Mücadelede Kurumsal Karbon Emisyon Farkındalığını Arttırma: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Devrek Meslek Yüksekokulu Örneği. Black Sea Journal of Engineering and Science, 6 (4), 363-368.
• Özsoy, C.E. & Dinç, A. (2016). Sürdürülebilir Kalkınma ve Ekolojik Ayak İzi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 53 ,35-55.
• Özsoy, C.E. (2015). Düşük Karbon Ekonomisi ve Türkiye’nin Karbon Ayak İzi. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4 (9), 198-215.
• Şahin, G. (2022). Ekolojik Modernleşme Teorisi ve Çevre Politikası Çıkarımları. Pearson Journal Of Social Sciences & Humanities, 7(21), 236-257.
• Şahin, G.& Avcıoğlu, A.O. (2016). Tarımsal Üretimde Sera Gazları ve Karbon Ayak İzi. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 12(3), 157-162.
• Şengün, E. & Kalağan, G. (2022). Yerel Yönetimlerin İklim Değişikliği Mücadele Sürecinde Karbon Ayak İzinin Düşürülmesi: Denizli Büyükşehir Belediyesi Örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(1), 129-149.
• Şentürk, G.Ö.& Gök, G. & Koçyiğit, H. (2023). Tarımda Karbon Ayak İzi ve İklim Değişikliğine Etkisi. Artvin Çoruh Ün. Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 1(1), 12-24.
• Tosunoğlu, B.T. (2014). Sürdürülebilir Küresel Refah Göstergesi Olarak Ekolojik Ayak İzi. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(5), 132-149.
• Turan, R.B. & Karaer, F. (2019). Bursa Osmangazi Belediyesi Kurumsal Karbon Ayak İzi Hesabı ve İklim Değişikliği Uyum Çalışmaları. Su Vakfı İklim Değişikliği ve Çevre Dergisi, 4(1) 17–24.
• Üreden, A., Özden, S., (2018). Kurumsal Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır: Teorik Bir Çalışma. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, 4(2), 98-108.
• Viguier, L. L., Babiker, M. H., & Reilly, J. M. (2003). The costs of the Kyoto Protocol in the European Union. Energy Policy, 31(5), 459-481.
• Yanar, R., & Kerimoğlu, G. (2011). Türkiye’de Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Cari Açık İlişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 191-201.
• Yıldız, G.M.S. (2017). Ekolojik Ütopyalar. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 1-15.