Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 644 - 671, 30.09.2025

Öz

Tedarik zinciri boyunca, al-yap-tüket-at süreçlerini ifade eden doğrusal ekonomik modelden, al-yeniden kullan-yükselt-onar süreçlerine geçişi ifade eden döngüsel ekonomi; hem atık/kaynak tüketimini en aza indirir hem de ürünlerin yaşam döngüsünü uzatmaktadır. Bu sebeple, yeni teknoloji ve inovasyon, döngüsel ürün ve hizmetlere yönelik harcama politikaları ve sermaye akışlarının sürdürülebilir yatırımlara dönüştürülmesi gerekliliği neticesinde ise döngüsel ekonominin finansmanının nasıl sağlanacağı konusu ön plana çıkmaktadır. Özellikle ekonomik alanda, uluslarüstü bir yapı olan Avrupa Birliği’nde döngüsel ekonomiye geçiş için (2014-2022) Avrupa Yatırım Bankası’nın sunduğu fonlar, (2021-2027) Horizon Europe, (2021-2027) Life Programı ve (2021-2027) Tek Pazar Programı, temel finansman araçlarını oluşturmaktadır. Çalışmada, (2014-2022) yıllarını kapsayacak şekilde Avrupa Yatırım Bankası tarafından döngüsel ekonomiye geçiş için sağlanan sektörel krediler, (2021-2027) yılları arasında endüstriyel rekabet gücünü attırmayı amaçlayan Horizon Europe Bütçesi, çevre/iklim/enerji faaliyetlerine odaklanan Life Programı Bütçesi ve Tek Pazar Programı Bütçesi incelenmiştir. Sermayenin, mal/hizmetlerin ve emeğin liberalizasyonunun sağlandığı ve dünyanın en büyük pazarı olan AB Tek Pazar’ı kapsamında sunulan 4.2 milyar Euro’luk toplam finansal kaynağın, %40’i gıda güveliğine ve %24’ü ise KOBİ’lerin rekabet gücüne ayrılmıştır. (2018-2022) yılları arasında ise Avrupa Yatırım Bankası’nın 3.4 milyar Euro’luk toplam kredilerinin %35’i sanayi/hizmetler ve %23’ü tarım/biyoekonomi sektörüne ayrılmıştır. (2021-2027) yıllarını kapsayacak şekilde, toplamı 95.5 milyar Euro olan Horizon Europe Bütçesi’nin %56’sı Küresel Zorluklarla Mücadele ve Avrupa’nın Endüstriyel Rekabet Edebilirliği’ne ayrılmıştır. Son olarak, toplamı 5.43 milyar Euro olan Life Programı bütçesinin %64’ü ise çevre faaliyetlerine ayrılarak döngüsel ekonomiye geçiş ön plana çıkartılmıştır. Türkçe literatürde, döngüsel ekonomiye geçiş için AB’nin belirlediği temel finansman araçlarını analiz eden bir çalışma olmaması nedeniyle bu çalışmayla döngüsel ekonomiye geçişin finansmanı ile ilgili yapılacak olan diğer çalışmalara başta AB özelinde olmak üzere referans sağlanması amaçlanmaktadır.

Etik Beyan

Yazarlar, bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara uyulduğunu beyan etmektedir. Bilimsel etik konuları ile ilgili aksi bir durumun tespiti halinde tüm sorumluluk çalışmanın yazarlarına ait olup, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi’nin hiçbir sorumluluğu bulunmamaktadır.

Kaynakça

  • Aguirre, M. S. (2002). Sustainable development: why the focus on population? International Journal of Social Economics, 29(12), 923-945.
  • Aysan, A. F. ve Büyükdeniz, T. (2022). Döngüsel ekonominin sermaye piyasaları yoluyla finansmanı: yeşil tahviller. M. Bulut ve C. Korkut (Ed.). Döngüsel Ekonomi ve Sürdürülebilir Hayat (s. 23-44). Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
  • Braungart, M., McDonough, W. (2002). A question of desing. cradle to cradle (16-45). New York: North Point Press.
  • Bruyninckx, H. (2017). Circular economy in europe: we all have a role to play. EEA Newsletter. https://www.eea.europa.eu/articles/circular-economy-in-europe-we-all-have-a-role-to-play (Erişim Tarihi: 15 Nisan 2024).
  • Cardoso, J. L. (2018). In changing societies: legacies and challenges. A. Delicado, N. Domingos ve L. de Sousa (Ed). The Circular Economy: Historical Grounds içinde (s. 115-127) Lisbon: Imprensa de Ciências Sociais. https://doi.org/10.31447/ics9789726715054.04.
  • Cavallo, M., Cencioni, D. ve Stacchini, V. (2017). Enviromental, social and economic benefits of the transition from linear to circular economy. M. Cavallo ve D. Cencioni (Ed). Circular Economy, benefits and good practices içinde (s. 7-12). Milano: Edizioni Ambiente.
  • Cezarina, A., Viorel, P. ve Aftni, M. (2021). Study on the transition from the linear economy to the circular economy. Annals of Dunarea de Jos University of Galati Fascicle XII Welding Equipment and Technology, 39(1), 50-55.
  • Circle Economy. (2022). The circularity gap report. https://drive.google.com/file/d/1NMAUtZcoSLwmHt_r5TLWwB28QJDghi6Q/view (Erişim Tarihi: 13 Ekim 2024).
  • Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ). (2022). Financial instruments for circular economy. Financing Circular Economy – Insights for Practitioners (12-28). Germany: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH.
  • EC. (2019). What is the european green deal? https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/attachment/859152/What_is_the_European_Green_Deal_en.pdf.pdf (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2024).
  • EC. (2020). A new circular economy action plan for a cleaner and more competitive Europe. https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:9903b325-6388-11ea-b735-01aa75ed71a1.0017.02/DOC_1&format=PDF (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2024).
  • EC. (2021a). Horizon Europe. Investing to shape our future. https://research-and-innovation.ec.europa.eu/document/download/9224c3b4-f529-4b48-b21b-879c442002a2_en?filename=ec_rtd_he-investing-to-shape-our-future.pdf (Erişim Tarihi: 25 Nisan 2024).
  • EC. (2021b). The single market over 2021-27: The New EU Programme at a Glance. https://commission.europa.eu/document/download/92bd6928-477e-4e56-a51e-e883e68c35cb_en?filename=factsheet-2021-single-market-over-2021-27_en.pdf (Erişim Tarihi: 29 Nisan 2024).
  • EC. (2023a). The green deal industrial plan: putting Europe's net-zero industry in the lead. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_510 (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2024).
  • EC. (2023b). Study on the critical raw materials for the EU. Final Report. https://www.rtlnieuws.nl/sites/default/files/content/documents/2023/07/04/Study%202023%20CRM%20Assessment%20%281%29.pdf (Erişim Tarihi: 21 Nisan 2024).
  • EEA. (2023b). Plastics, a growing environmental and climate concern: how can Europe revert that trend? https://www.eea.europa.eu/highlights/plastics-environmental-concern#:~:text=Data%20from%20the%20EEA's%20Greenhouse,%2Dwide%2C%20the%20report%20says (Erişim Tarihi: 17 Nisan 2024).
  • EEA. (2023c). EEA greenhouse gases — data viewer. https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/data/data-viewers/greenhouse-gases-viewer (Erişim Tarihi: 18 Nisan 2024).
  • EIB. (2020b). Circular economy overview 2020. https://www.eib.org/attachments/thematic/circular_economy_overview_2020_en.pdf (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2024).
  • EIB. (2021). Circular economy overview 2021. https://www.eib.org/attachments/thematic/circular_economy_overview_2021_en.pdf (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2024).
  • EIB. (2023). Circular economy overview 2023. https://www.eib.org/attachments/lucalli/20230157_circular_economy_overview_2023_en.pdf. (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2024).
  • Ellen MacArthur Foundation. (2015). Towards a circular economy: business rationale for an accelerated transition. https://www.ellenmacarthurfoundation.org/towards-a-circular-economy-business-rationale-for-an-accelerated-transition (Erişim Tarihi: 03 Mart 2024).
  • Ellen MacArthur Foundation. Schools of thought that inspired the circular economy. https://www.ellenmacarthurfoundation.org/schools-of-thought-that-inspired-the-circular-economy (Erişim Tarihi: 20.02.2024).
  • Ellen MacArthur Foundation. (2019). Artificial intelligence and the circular economy - AI as a tool to accelerate the transition. https://emf.thirdlight.com/file/24/GgC25OAGBvwdiFGgtzZGVXuZsz/Artificial%20intelligence%20and%20the%20circular%20economy.pdf (Erişim Tarihi: 16.10.2024).
  • European Climate, Infrastructure and Environment Executive Agency (CINEA). (2023). LIFE calls 2023 sub-programmes and types of projects funded. https://cinea.ec.europa.eu/document/download/c9be6605-9fab-4030-9210-006d03c2e43c_en?filename=01%20EU%20Info%20Days%202023_Intro_AB-AR-final.pdf (Erişim Tarihi: 26 Nisan 2024).
  • European Commission (EC). (2015). Closing the loop - an EU action plan for the circular economy. https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:8a8ef5e8-99a0-11e5-b3b7-01aa75ed71a1.0012.02/DOC_1&format=PDF (Erişim Tarihi: 15 Nisan 2024).
  • European Council. (2023). Infographic - An EU critical raw materials act for the future of EU supply chains. 34 Critical Raw Materials. https://www.consilium.europa.eu/en/infographics/critical-raw-materials/ (Erişim Tarihi: 23 Şubat 2024).
  • European Environment Agency (EEA). (2023a). Plastics. https://www.eea.europa.eu/en/topics/in-depth/plastics (Erişim Tarihi: 23 Şubat).
  • European Investment Bank (EIB). (2020a). The EIB circular economy guide. Supporting the circular transition. https://www.eib.org/attachments/thematic/circular_economy_guide_en.pdf (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2024). European Parliament (EP) ve European Council. (2021). Regulation (Eu) 2021/783 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2021. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0783 (Erişim Tarihi: 27 Nisan 2024).
  • European Parliament (EP). (2023). Circular economy: definition, importance and benefits. The Circular Economy: Find Out What It Means, How It Benefits You, The Environment and Our Economy. https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20151201STO05603/circular-economy-definition-importance-and-benefits (Erişim Tarihi: 24 Şubat 2024).
  • Eurostat. (2024a). Environmental statistics and accounts; sustainable development. Raw material equivalents. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/images/2/29/Material_flow_accounts_statistics_-_material_footprints_Figures_and_Tables.xlsx (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2024).
  • Eurostat. (2024b). Quarterly greenhouse gas emissions in the EU. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Quarterly_greenhouse_gas_emissions_in_the_EU#:~:text=Greenhouse%20gas%20emissions-,In%20the%20third%20quarter%20of%202023%2C%20EU%20economy%20greenhouse%20gas,tonnes%20of%20CO2%20equivalents (Erişim Tarihi: 18 Nisan 2024).
  • Fall, T. R. (2021). Five benefits of a circular economy for food. https://www.ellenmacarthurfoundation.org/articles/five-benefits-of-a-circular-economy-for-food (Erişim Tarihi: 13 Nisan 2024).
  • FAO. (2022). Inorganic fertilizers 1990–2020. FAOSTAT Analytical Brief. https://www.fao.org/3/cc0947en/cc0947en.pdf (Erişim Tarihi: 28 Şubat 2024).
  • FAO. (2023b). Agricultural production statistics 2000–2022. FAOSTAT Analytical Brief. https://www.fao.org/3/cc9205en/cc9205en.pdf (Erişim Tarihi: 29 Şubat 2024).
  • Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). (2023a). Inorganic fertilizers 2000–2021. FAOSTAT Analytical Brief. https://www.fao.org/3/cc6823en/cc6823en.pdf (Erişim Tarihi: 28 Şubat 2024).
  • Gleditsch, N. P. (2021). This time is different! Or is it? Neomalthusians and environmental optimists in the age of climate change, Journal of Peace Research: Peace Research Institute Oslo & Norwegian University of Science and Technology, 58(1), 177–185.
  • Heinrich-Böll-Stiftung. (2024). Understanding the circular economy: principles, benefits, and applications. https://il.boell.org/en/2024/03/09/understanding-circular-economy-principles-benefits-and-applications (Erişim Tarihi: 16.10.2024).
  • International Labour Organization (ILO). (2023). Decent work in the circular economy — An over view of the existing evidence base. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/---sector/documents/publication/wcms_881337.pdf (Erişim Tarihi: 13 Nisan 2024).
  • ILO. (2018). Greening with jobs. World employment and social outlook 2018. https://www.ilo.org/publications/world-employment-and-social-outlook-2018-greening-jobs. (Erişim Tarihi: 15 Ekim 2024).
  • International Monetary Fund (IMF). (2023). World economic outlook-october 2023. GDP based on PPP, share of world. https://www.imf.org/external/datamapper/PPPSH@WEO/EU/CHN/USA (Erişim Tarihi: 23 Şubat 2024).
  • Kouhihabibi, M. (2022). Linear economy versus circular economy: New raw material. Journal of Management and Economic Studies, 4 (3), 227-246.
  • Krausmann, F., Lauk, C., Haas, W. ve Wiedenhofer, D. (2018). From resource extraction to outflows of wastes and emissions: the socioeconomic metabolism of the global economy, 1900-2015. Global Environmental Change, 52, 131-140.
  • Malthus, T. (1798). An essay on the principle of population. London: Printed for J. Johnson, in St. Paul’s Church-Yard.
  • Masjuan, E., Alier, J. M. (2004). “Conscious procreation”: neo-malthusianism in southern Europe and latin America in around 1900, International Society for Ecological Economics, Universitat Autònoma de Barcelona, 1-46.
  • McKenzie, S. (2007). A brief history of agriculture and food production: the rise of “Industrial agriculture”. Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health. https://resources.saylor.org/wwwresources/archived/site/wp-content/uploads/2015/07/ENVS203-7.3.1-ShawnMackenzie-ABriefHistoryOfAgricultureandFoodProduction-CCBYNCSA.pdf (Erişim Tarihi: 27 Şubat 2024).
  • OECD. (2021). Measuring progress in agricultural water management: challenges and practical options. OECD Food, Agriculture And Fisheres Paper, No. 162, 1-49.
  • OECD. (2024). How we feed the world today. Food & agriculture: a (very) brief history. https://www.oecd.org/agriculture/understanding-the-global-food-system/how-we-feed-the-world-today/ (Erişim Tarihi: 29 Şubat 2024).
  • OECD.Stat. (2022b). Plastics use by region. https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=PLASTIC_USE_9 (Erişim Tarihi: 17 Nisan 2024).
  • OECD.Stat. (2022c). Plastics use by region – projection. https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=PLASTIC_USE_V2_1 (Erişim Tarihi: 17 Nisan 2024). Reardon, J., Madi, M. A. C. ve Cato, M. S. (2018). Sustainability, resources and the environment. Introducing a new economics: pluralist, sustainable and progressive (40-58). Pluto Press.
  • Schröder, P., Raes, J. (2021). Financing an inclusive circular economy. De-risking Investments for Circular Business Models and the SDGs. https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/2021-07/2021-07-16-inclusive-circular-economy-schroder-raes_0.pdf (Erişim Tarihi: 25 Şubat 2024).
  • Tambovceva, T., Titko, J. (2020). Introduction to circular economy. Ekonomikas un kulturas augstskola. https://www.augstskola.lv/upload/book_Introduction_to_Circular_Economy_2020.pdf (Erişim Tarihi: 19 Şubat 2024).
  • T.C. Ticaret Bakanlığı. (2021). Yeşil mutabakat eylem planı. https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf. (Erişim Tarihi: 11 Ekim 2024).
  • The Organization for Economic Co-operation and Development (OECD). (2022a). Agricultural total factor productivity and the environment: a guide to emerging best practices in measurement. OECD Food, Agriculture and Fisheries Paper, 177, 1-39.
  • The World Economic Forum (WEF). (2023). 8 ways the circular economy will transform how business is done. https://www.weforum.org/agenda/2023/03/8-ways-the-circular-economy-outperforms-traditional-business-models/ (Erişim Tarihi: 12 Nisan 2024).
  • Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV). (2015). Döngüsel ekonomi: Avrupa'da stratejik kaynak politikasının baş faktörü. https://pagev.net/dosyalar/2021/6/pagev-dongusel-ekonomi-durum-raporu_8062021150509.pdf (Erişim Tarihi: 11 Ekim 2024).
  • UNEP. (2024b). Bend the trend. Pathways to a liveable planet as resource use spikes. Global resources outlook 2024. https://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/44901 (Erişim Tarihi: 29 Şubat 2024).
  • United Nations Environment Programme (UNEP). (2024a). Rich countries use six times more resources, generate 10 times the climate impacts than low-income ones. Press Release. https://www.unep.org/news-and-stories/press-release/rich-countries-use-six-times-more-resources-generate-10-times (Erişim Tarihi: 29 Şubat 2024).
  • United Nations Environment Programme Finance Initiative (UNEP FI). (2020). Financing circularity: demystifying finance for circular economies. Innovative Business Models Underlying Finance for Circularity. https://www.unepfi.org/wordpress/wp-content/uploads/2021/03/UNEPFI_DemystfyingFinanceCircularity-2020-2.pdf (Erişim Tarihi: 12 Mart 2023).
  • United Nations Industrial Development Organization (UNIDO). (2017). Circular economy. https://www.unido.org/sites/default/files/2017-07/Circular_Economy_UNIDO_0.pdf (Erişim Tarihi: 03 Mart 2023).
  • United Nations (UN). (2023). New economics for sustainable development. circular economy. https://www.un.org/sites/un2.un.org/files/circular_economy_14_march.pdf (Erişim Tarihi: 16.10.2024).
  • Worrall, L., Gamble, H. ve Spoehr, J. (2022). The circular economy –international lessons and directions for Australian reindustrialisation. Adelaide: Australian Industrial Transformation Institute, Flinders University of South Australia.
Toplam 61 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Döngüsel Ekonomi
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Sinan Senturk 0000-0002-2305-0356

Serpil Ağcakaya 0000-0001-6107-8205

Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2025
Gönderilme Tarihi 4 Mayıs 2024
Kabul Tarihi 5 Aralık 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Senturk, S., & Ağcakaya, S. (2025). Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 644-671. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1478454
AMA Senturk S, Ağcakaya S. Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Eylül 2025;15(3):644-671. doi:10.18074/ckuiibfd.1478454
Chicago Senturk, Sinan, ve Serpil Ağcakaya. “Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği”. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15, sy. 3 (Eylül 2025): 644-71. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1478454.
EndNote Senturk S, Ağcakaya S (01 Eylül 2025) Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15 3 644–671.
IEEE S. Senturk ve S. Ağcakaya, “Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 15, sy. 3, ss. 644–671, 2025, doi: 10.18074/ckuiibfd.1478454.
ISNAD Senturk, Sinan - Ağcakaya, Serpil. “Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği”. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/3 (Eylül2025), 644-671. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1478454.
JAMA Senturk S, Ağcakaya S. Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2025;15:644–671.
MLA Senturk, Sinan ve Serpil Ağcakaya. “Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği”. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 15, sy. 3, 2025, ss. 644-71, doi:10.18074/ckuiibfd.1478454.
Vancouver Senturk S, Ağcakaya S. Döngüsel Ekonomiye Geçişin Finansmanı: Avrupa Birliği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2025;15(3):644-71.