Örgütsel Etik İklimin Örgütsel Özdeşleşme Ve İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisi: Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 814 - 839, 30.09.2025

Ayşe Çalışkan , Erol Tekin

Öz

Çalışanların iş hayatlarındaki davranışlarına rehberlik eden bazı değerleri takip etmeleri gerekmektedir. Bu davranışlara yol gösteren değerlerden bir tanesi etik iklimdir. Etik iklim, iş hayatında çalışanların örgütlerine karşı tutum ve davranışlarını etkilemektedir. Bazı mesleklerde etik duyarlılıktan uzak hareket etmek suçtur. Bu mesleklerden bir tanesi olan akademisyenlikte etik dışı davranışlar hem suç hem de örgüte olan tutumu şekillendiren önemli bir unsur olarak düşünülebilir. Bu çalışmanın temel amacı: akademisyenlerin örgütsel etik iklim algılarının örgütsel özdeşleşme ve işe yabancılaşma üzerindeki etkisini incelemektir. Bu amaç çerçevesinde çalışmanın evrenini Türkiye’deki devlet üniversitelerinde çalışan akademisyenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise bu evren içerisinde eksiksiz veri elde edilen 411 akademisyenden oluşmaktadır. Anket yöntemi ile elde edilen veriler regresyon analizleri ile test edilmiştir. Analizler sonucunda etik iklimin örgütsel özdeşleşmeyi pozitif yönde ve işe yabancılaşmayı ise negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Etik İklim , Örgütsel Özdeşleşme , İşe Yabancılaşma , Akademisyenler

The Effect of Organizational Ethical Climate on Organizational Identification and Work Alienation: A Research On Academicians

Öz

Employees follow the values that guide their behavior in business life. One of the values that guide these behaviors is ethical climate. Ethical climate affects the attitudes and behaviors of employees towards their organizations in business life. In some professions, acting unethically is considered a crime. In academics, one of these professions, unethical behavior is both a crime and can be considered an important element that shapes the attitude towards the organization. The aim of this study is to examine the effect of academics' organizational ethical climate perceptions on organizational identification and work alienation. The population of the study consists of academics working at state universities in Turkey. The sample of the research consists of 411 academicians. The data obtained by the survey method was tested with regression analyses. According to the results of the analysis, while ethical climate affects organizational identification positively, it negatively affects work alienation.

Anahtar Kelimeler

Organizational Ethical Climate , Organizational Identification , Work Alienation , Academicians

Kaynakça

• Abbas, A. F., Hussain, K., Sadiq, S. ve Tanveer, Y. (2024). The role of ethical climate on workplace deviance under ethical leadership. Bulletin of Business and Economics, 13(1), 127-135.
• Abukar, F. D. (2021). Ethıcal climate, organizational identification, and affective commitment: An empirical study in the banking industry of Somalia. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gedik Unıversıty, İstanbul.
• Acar, P., Yener, M. I. ve Tayan, A. (2018). The effect of an ethical work climate on organizational identification an example of a logistics company. Research Journal of Business and Management, 5(1), 13-21.
• Alparslan, A., Polatcı, S. ve Yastıoğlu, S. (2021). Covid-19 pandemisinin akademisyenliğe yabancılaşmaya etkisi üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 312-338.
• Arslan, A. ve Gül, H. (2022a). Örgütsel etik iklimin psikolojik sahiplenmeye etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 2013-2029.
• Arslan, A. ve Gül, H. (2022b). Örgütsel iletişim ikliminin kuruma duyulan güvene etkisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(4), 1542-1558.
• Arslan, A. ve Gül, H. (2022c). Örgütsel etik ikliminin algılanan güç mesafesi üzerindeki etkisi: Hemşireler üzerinde bir araştırma. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 9(3), 449-462.
• Ashforth, B. E. ve Mael, F. (1989). Social identity theory and the organization. Academy of Management Review, 14(1), 20-39.
• Ayık, A., Diş, O. ve Şayir, G. (2020). Öğretmenlerin karşılaştıkları yıldırma (mobbing) davranışları ile örgütsel iklim ve işe yabancılaşma algıları arasındaki ilişki. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(55), 1603-1617.
• Babadağ, M. (2017). Liderlik tarzları ile işe yabancılaşma arasındaki ilişkide algılanan etik iklimin ve çalışanın kişilik özelliklerinin rolü. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Babadağ, M. ve İşcan, Ö. (2017). Dönüştürücü liderlik ile işe yabancılaşma arasındaki ilişkide algılanan etik iklimin aracı rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 399-428.
• Biçer, M. (2005). Satış elemanlarının iş tatmini, örgüt bağlılığı ve işten ayrılma niyetinin etik iklim ile ilişkisi: Sigorta ve ilaç sektörlerinde bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Borrelli, I., Rossi, M. F., Melcore, G., Perrotta, A., Santoro, P. E., Gualano, M. R., ve Moscato, U. (2023). Workplace ethical climate and workers’ burnout: a systematic review. Clinical Neuropsychiatry, 20(5), 405-414.
• Cai, H., Zhu, L. ve Jin, X. (2024). Construed organizational ethical climate and whistleblowing behavior: the moderated mediation effect of person–organization value congruence and ethical leader behavior. Behavioral Sciences, 14(4), 293-310.
• Çetin, Z. (2023). Tekstil sektörü çalışanlarında güç mesafesinin işe yabancılaşmaya etkisinde etik iklimin rolü. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(4), 1153-1172.
• Darwazeh, S. ve Alkawasmi, D. (2014). The impact of ethical work climate on work alienation feelings (an empirical study of the ministry of higher education ve scientific research). Jordan Journal of Business Administration, 10(2), 297-316.
• Demirdağ, G. E. ve Ekmekçioğlu, E. B. (2015). Etik iklim ve etik liderliğin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 197-216.
• Doğantekin, A. (2016). Örgütsel etik iklim ve örgütsel sinizm ilişkisinin belirlenmesi: konaklama işletmelerinde bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması: Ankara ili örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Erdem, A. T. (2021). Örgütsel etik iklim algısının çalışan sesliliği davranışına etkisinde psikolojik güvenliğin aracı etkisi: Vakıf üniversitelerine yönelik bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(1), 57-70.
• Faiyez Gabra Klieb, S., Mosaad Mohamed Elghabbour, G., Mahmoud Ahmed Hassane, S. ve Dakrory Ali El-Said, H. (2023). Influence of perceived ethical work climate on workplace alienation among nursing staff at Minia University Hospital. International Egyptian Journal of Nursing Sciences and Research, 3(2), 726-741.
• Filiz, M. ve Bardakçı, S. (2020). Sağlık çalışanlarının örgütsel iklim algıları ve örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Artvin ili örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 436-449.
• Gençer, Ö. ve Ülbeği, İ. D. (2024). Etik iklimin örgütsel güvene etkisinde örgütsel desteğin aracı rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 16(1), 69-85.
• George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference. Boston: Pearson. Gökgöz, H. ve Ünsar, A. S. (2019). Akademisyenlerin örgütsel özdeşleşme ve işkolizm algıları üzerine bir araştırma. Akademik Bakış Dergisi, 75, 48-67.
• Gujarati, D. ve Porter, C. (2008). Basic econometrics. New York: McGraw-Hill Education.
• Güney, A. ve Damar, A. (2018). Etik iklim algısının örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi. 2nd International EMI Entrepreneurship ve Social Sciences Congress, 09-11 November, 1350-1359.
• Hirschfeld, R. R. ve Feild, H. S. (2000). Work centrality and work alienation: Distinct aspects of a general commitment to work. Journal of Organizational Behavior, 21(7), 789-800.
• Kahya, C. (2018). Örgütsel sessizliğin işe yabancılaşma üzerindeki rolü. Journal of International Social Research, 11(59), 984-993.
• Kaplan, M. ve Büyükbaş, M. (2019). Etik iklimin işe yabancılaşma üzerindeki etkisi. International EMI Entrepreneurship ve Social Sciences Congress, 27-29 April 2018, 353-363.
• Kristof, A. L. (1996). Person‐organization fit: An integrative review of its conceptualizations, measurement, and implications, Personnel Psychology, 49, 1-49.
• Mael, F. ve Ashforth, B. E. (1992). Alumni and their alma mater: A partial test of the reformulated model of organizational identification. Journal of Organizational Behavior, 13(2), 103-123.
• Merdan, E. ve Çetinel, M. H. (2023). İşe yabancılaşmanın intikamcı davranış üzerine etkisinde etik iklimin aracı rolünün incelenmesi. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 7(25), 189-202.
• Moç, T. (2023). Çağrı merkezi çalışanlarının örgütsel etik iklim algıları ile yenilikçi iş davranışı ve psikolojik güvenlik algıları arasındaki ilişki. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 1-23.
• Naktiyok, S. ve Yıldırım, F. (2018). Etik iklimin iş tatmini ve işe yabancılaşma düzeyine etkisi. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(6), 57-71.
• Öktem, Ş., Kızıltan, B. ve Öztoprak, M. (2016). Örgütsel güven ile örgüt ikliminin örgütsel özdeşleşme, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: Otel işletmelerinde bir uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(4), 162-186.
• Örücü, E., Akgül, G. ve Çınar, B. (2020). Etik iklim algısının bireysel yenilikçilik üzerine etkisinde örgüt kültürünün düzenleyici rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 899-915.
• Örücü, E., Hasırcı, I. ve Böcek, A. (2022). Örgütsel etik iklim ve örgütsel seslilik ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracılık rolü: bandırma İlçesi’nde bir araştırma örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 594-611.
• Özbek, M. F. (2011). Örgüt içerisindeki güven ve işe yabancilaşma ilişkisinde örgüte uyum sağlamanin araci rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 231-248.
• Öztürk, A. ve Gökdeniz, İ. (2023). Örgütsel etik iklimin iş gören motivasyonuna etkisinde örgütsel özdeşleşmenin ve iş tatmininin aracı rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(2), 907-924.
• Özdamar K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Pandey, J., Kumar, M. ve Singh, S. (2024). Organizational ethical climate: influence on employee meaning and well-being. Management Decision, 62(10), 3235-3260.
• Pieper, A. (2000). Etiğe Giriş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Riketta, M. (2005). Organizational identification: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 66(2), 358-384.
• Rotter, J. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Applied, 80(1), 1-28.
• Schwepker, C. H., Jr. (2001). Ethical climate's relationship to job satisfaction, organizational commitment, and turnover intention in the salesforce. Journal of Business Research, 54(1), 39-52.
• Seeman, M. (1967). On the personal consequences of alienation in work. American Sociological Review, 32(2), 273-285.
• Soyalin, M. ve Karabey, C. N. (2020). Örgütsel etik iklim ve çalışan sesliliği davranışı arasındaki ilişki: psikolojik güvenliğin aracı rolü. Business and Economics Research Journal, 11(3), 875-889.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics. New Jersey: Pearson Allyn & Bacon.
• Tabiu, A. (2023). Impact of ethical leadership, HRM practices and ethical climate on organizational citizenship behaviors in Nigerian local governments. International Journal of Public Leadership, 19(3), 229-245.
• Taşlıyan, M., Ozyasar, K. ve Gökyar, A. (2022). Pandemi (Covid-19) döneminde, kariyer tatmini, kariyer platosu, örgütsel bağlılık ve işe yabancılaşma değişkenlerinin etkileşimi: Akademisyenler üzerine bir alan araştırması. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 7(17), 141-158.
• Taştan, S., İşçi, E. ve Arslan, B. (2014). Örgütsel destek algısının işe yabancılaşma ve örgütsel bağlılığa etkisinin incelenmesi: İstanbul özel hastanelerinde bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 121-138.
• Tayan, A. (2017). The effect of ethical climate on organizational identifıcation. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Trevino, L. K. ve Nelson, A. (2021). Managing business ethics: Straight talk about how to do it right. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Tuna, M. ve Yeşiltaş, M. (2014). Etik iklim, işe yabancılaşma ve örgütsel özdeşleşmenin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma. Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 105-117.
• Tuna, M., Bircan, H. ve Yeşiltaş, M. (2012). Etik liderlik ölçeği’nin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Antalya örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 143-155.
• Tüzün K. İ. (2006). Örgütsel güven, örgütsel kimlik ve örgütsel özdeşleşme ilişkisi; Uygulamalı bir çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Uçkun, G., Latif, H. ve Cömert, T. (2022). İnsan kaynakları yöneticilerinin etik kaygıları. Dumlupunar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 1-22.
• Weaver, G., Trevino, L. ve Agle, B. (2005). Somebody I look up to: Ethical role models in organizations. Organizational Dynamics, 34(4), 313-330.
• Yaman, T. (2021). Etik iklim algısı ve örgütsel etkileri: sağlık çalışanları uygulaması. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 86-117.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yeşil, S., Mavi, Y. ve Ceylan, S. (2017). Etik iklim algısı ve bireysel sonuçlar üzerine etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (51), 19-38.
• Yeşiltaş, M. (2012). Örgütsel özdeşleşmenin oluşmasında belirleyiciler olarak etik liderlik ve etik iklim: otel işletmelerine yönelik bir uygulama. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yoğurtcu, B. ve Güngör, S. K. (2021). Bir yükseköğretim kurumunda örgütsel gücün etik iklim ve etik liderlik ile ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1151-1170.
• YÖK (2023). Yükseköğretimde yeni istatistikler. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yuksekogretimde-yeni-istatistikler.aspx, (28.05.2023)