Çocuk Hakları Perspektifinden Hızlı ve Çarpık Kentleşmenin Sonuçlarının Çocuk Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 8, 173 - 194, 01.12.2019

Eser Güven Özbay

Öz

Günümüzde hızla artan dünya nüfusunun ihtiyaçlarına aynı hızda karşılık veremeyen kentsel alanlar, hızlı ve çarpık kentleşmeye sahne olmaktadırlar. Hızlı kentleşmenin insan yaşamı üzerinde olumlu olduğu kadar olumsuz birçok ekonomik, sosyo-kültürel ve çevresel etkileri bulunmaktadır. Bunlar, işsizlik, gelir dağılımında eşitsizlik, kent yoksulluğuna bağlı yetersiz sağlık hizmeti ve yetersiz beslenmeden, toplumsal bozulma, yoksunluk, kentte suçun gelişimine kadar geniş bir yelpazede değişmektedir. Kentsel mekanların plansız gelişmesine paralel olarak, açık ve yeşil alanlar azalmakta, araç trafiği artmakta, suç ve şiddetin artışına bağlı olarak kentsel alanlar, özellikle çocuklar için yaşanması zor mekanlara dönüşmektedirler. Çocuklar, fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimlerini etkileyecek birçok tehlikelere açık olarak, büyükler için tasarlanıp inşa edilen kentlerde yaşamaya mecbur bırakılmaktadırlar.Nesiller boyu, en çok korunması gerekenler çocuklar olmuşlardır. Geçmişte onları korumaya yönelik bir çok düzenleme olmakla birlikte çoğu iyi niyet ifadesinden öteye geçememiştir. Sonunda, 1989 yılında benimsenen Birleşmiş Milletler BM Çocuk Hakları Sözleşmesi ÇHS , 1990 yılında yürürlüğe girerek, her bir çocuğun hak sahibi birer birey olarak tanınması, korunması, gelişmesi gibi konularda aşamalar kaydedilmiştir. Dünyada ve Türkiye’de, kentlerde yaşayan çocukların sorunlarını ortaya koyan çalışmaların ortak bulgularında, çocukların her şeyden önce yaşamsal problemlerle karşı karşıya oldukları görülmektedir. Düşük ve orta gelirli gruplarda pek çok çocuk, barınma, sağlık, korunma gibi temel ihtiyaçlarını tam olarak karşılayamamaktadırlar. Pek çoğu, trafik, çevresel kirlilik, şiddet, tehlikeli hastalık tehdidi altındadırlar. Üst gelir grubundaki ailelerin çocukları ise aileleri tarafından belirlenmiş katı kuralları olan bir dünyada yaşıtları ile özgür bir şekilde sosyalleşme, dolaşma ve oyun oynama haklarını ya hiç kullanamamakta ya da sınırlı olarak kullanabilmektedirler.Çocuğun üstün yararını temel ilke edinen BM ÇHS perspektifinden bakıldığında, tüm çocukların ciddi tehlike altında oldukları görülmektedir. Çocukları korumanın en temel yolu, ÇHS çerçevesinde ihtiyaçlarının öncelikli ele alınması ve UNICEF’in ortaya koyduğu kavram olan “çocuk dostu kent” ve toplumların oluşturulmasından geçmektedir. Çocuk dostu kent ve toplumu oluşturmanın ön koşulu Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin temel ilkelerinden “çocuğun yüksek yararı” ilkesinin uygulanmasıdır. Bu ilke, çocuğun ekonomik, sosyo-kültürel, hukuksal, bedensel, zihinsel ve duygusal yönlerden sağlıklı bir şekilde gelişmesine imkan sağlamayı öngörmektedir. Bu çalışmanın amacı, Çocuk Hakları Sözleşmesi perspektifinden, hızlı ve çarpık kentleşmenin sonuçlarının çocuk üzerine etkilerini değerlendirerek söz konusu hakların kent yaşamında hayata geçirilmesinin ne derece önemli olduğunu ortaya koymaktır

Anahtar Kelimeler

Kentleşme, Çarpık Kentleşme, Çocuk Hakları Sözleşmesi

Çocuk Hakları Perspektifinden Hızlı ve Çarpık Kentleşmenin Sonuçlarının Çocuk Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi

Öz

Today, urban areas, which are unable to meet the needs of uncontrollably grown world population at the same speed, are witnessing rapid urbanization and urbanization sprawl. Although rapid urbanization has some positive impacts, several negative economic, socio-cultural and environmental impacts are much more effective on human life. These impacts range from unemployment, inequality in income distribution, inadequate health care and malnutrition due to urban poverty, to social deterioration, deprivation, and the development of crime in the city. In parallel with the unplanned development of urban spaces, open and green spaces are decreasing, vehicle traffic is increasing, and due to the increase in crime and violence, urban spaces are becoming inappropriate places to live especially for children. Children are forced to live in cities designed and built for adults, facing many dangers that affect their physical, mental and emotional development. For generations, there have been many arrangements for the protection of children, but most of them have not gone beyond expressions of goodwill. Finally, the United Nations Convention on the Rights of the Child CRC has been signed, and major steps have been taken to identify, protect and promote each child as an eligible individual. The common findings of the researches done both in Turkey and all over the world revealing the problems of children living in urban areas, it has been seen that the children are likely to be faced mostly with vital problems. In low- and middle-income groups, many children do not fully meet their basic needs such as housing, health and protection. Many of them are threatened by traffic, environmental pollution, violence, and dangerous illness. In a world with strict and controlled rules set by their families, the children of upper-income group can either not use or have limited use of their socializing and playing rights freely with their peers. From the perspective of the UN CRC that adopts the child’s best interests as a fundamental principle, it can be concluded that all children are under high level of danger. The most basic way to protect children is to prioritize their needs within the framework of the CRC and to create a child-friendly city, society, which has been innovated by UNICEF. The prerequisite of creating a childfriendly city and society is the application of best interests of child principle, which is one of the fundamental principles of UN CRC. This principle enhances the opportunity for the child to grow and develop in a healthy way in economic, socio-cultural, legal, physical, mental and emotional aspects. The aim of this study is to underline the importance of the implementation of these rights of children in urban life by evaluating the consequences of urban sprawl and its effects on children from the CRC perspective

Anahtar Kelimeler

Urbanism, Urban Sprawl, Convention on the Rights of the Child

Kaynakça

• No.lu Genel Yorum ‘Yeterli Konut Hakkı’ (Sözleşme Md. 11 (1))Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi 1991, Altıncı Oturum, par. 7 ve 8.
• Bal, H. (2002). Kent Sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Barlett, S. (2010). Urban Children: Discussion of UNICEF programming directionspp, 1-60, https:// cergnyc.org/archives/2086 adresinden erişildi.
• Bayraktaroğlu, B., Büke, A. (2015). Çocuk Oyun Alanlarının Evrensellik Ölçütleri Açısından İncelenmesi= Fenerbahçe-Pendik Sahil Şeridi Örneği., Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 3(3), 575-582.
• Bell, J.F., Wilson, J.S., Liu, G.C. (2008). Neighborhood greenness and 2-year changes in body mass index of children and youth. Am. J. Prev. Med. 35 (6), 547–553
• Birol Özerk, G. (2014). 21. Yüzyıl Kentinde Çocuk Olmak, Güney Mimarlık. Mimarlar Odası Adana Şubesi Dergisi Ağustos,16, 14-16.
• Björklid, P., Nordström, M., (2012). Child-friendly cities – sustainable cities. Early Child Matters, 118, 44–47.
• Braga, G. B., Remoaldo, P. C., De Carvalho Fiuza A. L. (2016). A methodology for Definition of Rural Spaces: An Implementation in Brazil. Cienc. Rural, 46 (2), 375-380.
• Bumin, K. (1998). Demokrasi Arayışında Kent. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Centers for Disease Control and Prevention (2013). Web-based Injury Statistics Query and Reporting System (WISQARS). http://www.cdc.gov/injury/wisqars/ index.html sitesinden erişildi.
• Costa, C., Sousa, C., Rogado, J., Henriques S. (2017). Playing Digital Security: Youth Voices on their Digital Rigahts. International Journal of Game-Based Learning (IJGBL), 7(3), 11-25.
• Cui, C., Choi, J., Lei, K. (2019). The Cost of Rapid and Haphazard Urbanization: Lessons learned from the Freetown Landslide Disaster. Landslides, 16,(6), 1167-1176.
• Dupras, J., Marull, J., Parcerisas, L., Coll, F., Gonzalez, A., Girard, M., Tello, E. (2016). The Impacts of Urban Sprawl on Ecological Connectivity in the Montreal Metropolitan Region. Environmental Science and Policy, 58, 61-73.
• Durukan, M. Y. (2019). Çocuğunuzu Koruyun. İstanbul: İmaj Fabrikası Yayınları.
• Freeman, C. and Quigg, R. (2009). Commuting lives: children’s mobility and energy use. Journal of Environmental Planning and Management, 52 (3), 393-412.
• Gökşen, C. (2014). Oyunların Çocukların Gelişimine Katkıları ve Gaziantep Çocuk Oyunları, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Vol.52, Erzurum, 229-259.
• Handbook on UN Basic Principles and Guidelines on Development-based Evictions and Displacement, 2013, Housing and Land Rights Network and Youth for Unity and Voluntary Action, 4-56
• Horelli, L. (2007). Constructing a Theoretical Framework for Environmental Child-Friendliness. Children, Youth and Environments, 17 (4), 267-292.
• Kamu Denetçiliği Kurumu (2014). 2014 Yıllık Raporu.
• Kaya, E. (2003). Kentleşme ve Kentlileşme. http://erolkaya.com/wp-content/uploads/kitaplar/ kentlesme-ve-kentlilesme.pdf adresinden erişildi.
• Keleş, R.(1992). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Koçan, N. (2012). Çocuk Oyun Alanlarının Yeterliliği Üzerine Bir Araştırma: Uşak Kenti Kemalöz Mahallesi Örneği. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 28(4), 315-321.
• Li, M., Li J.(2017). Analysis of Methods of Allocating Grass Space for the Design of Child-friendly Cities: A case study of Changsha. Procedia Engineering, 198, 790-801.
• OECD Family Database. (2018). CO2.2: Child Poverty.
• Özdemir, A. (2019). Çocukların Peyzaj Tasarım Sürecine Katılım Deneyimleri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 56 (3), 383-394.
• Özer, A. (2003). Güneydoğu’da Kentleşme(me) Dramı-Diyarbakır. http://www.imo.org.tr/resimler/ ekutuphane/pdf/11732.pdf
• Özgüner, H., Şahin, C. (2009). Isparta Kent Merkezindeki Çocuk Oyun Alanlarının Mevcut Durumu ve Çocukların Bu Alanlara Karşı Davranış Biçimleri. Türkiye Ormancılık Dergisi, 1 (1), 129-143.
• Özservet, Y., Doğan, E. (2014). Kentin Merkezinde Çocuklara Kamusal Bir Alan Yaratmak= Kasımpaşa- Turabibaba Kütüphanesi. 26. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi “Kent Merkezini Yeniden Keşfetmek”, 3/5 Nisan 2014. Bursa.
• Palmgren, I. E., Kuru, J. (2000), Outdoor Activities as a Basis for Environmental Responsibility. The Journal of Environmental Education, 31 (4), 32-36.
• Pluhar, Z. F., Piko, B. F., Uzzoli, A., Page, R. M., Dull, A. (2010). Representations of the Relationship among Physical Activity, Health and Perceived Living Environment in Hungarian Urban Children’s Images. Landscape and Urban Planning, 95, 151-160.
• Polat, O.(2019a). Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı 1, Tanımlar (2.bs). Ankara: Seçkin Yayınları, 18-20.
• Polat, O. (2019b). Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı 2, Önleme ve Rehabilitasyon. Ankara: Seçkin Yayınları, 319-336
• Rallu, J. L. (2007). Urban Drift, Urban Growth, Urban Youth. Suva: UNFPA. http://www.unescap.org/ EPOC/documents/R3.13 Study 3.pdf
• Riggio, E. (2002). Child friendly cities: Good governance in the best interests of the child. Environment & Urbanization. 14 (2), 45-48.
• Ruiz-Casares, M., Nazif-Munoz J.(2018). Non-Adult Child Supervision Practices in Lao People’s Democratic Republic. Child Abuse and Neglect, 84, 217-228.
• Sawhill, I., Chadwick, L. (2000). Children in Cities: Uncertain Futures, Center on Urban & Metropolitan Policy. https://urbanpolicy.berkeley.edu/pdf/census2000/sawhill.pdf
• Tandoğan, O. (2014). Çocuk İçin Daha Yaşanılır Bir Kentsel Mekan: Dünyada Gerçekleştirilen Uygulamalar. Megaron, 9(1), 19-33.
• Topal, A. K. (2004). Kavramsal olarak Kent Nedir ve Türkiye’de Kent Neresidir. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, (1), 276-294.
• UNICEF (2010). Türkiye’de Çocukların Durum Raporu.
• UNICEF (2011). Türkiye’de Çocuk ve Genç Nüfusun Durumunun Analizi.
• UNICEF (2014). Türkiye’de Çocukların Gözünden Çocuğun İyi Olma Hali Alanlarının ve Göstergelerinin Tanımlanması ve Değerlendirilmesi.
• UNICEF (2018). Child Friendly Cities and Communities Handbook.
• UNICEF (2019). Çocuk Dostu Şehirler. 22 Ağustos 2019 tarihinde http://unicef.org.tr/sayfa. aspx?id=64, sayfasından erişildi.
• Urbanisation and Children in the Pacific Report for UNICEF (2010), written by Donnelly, J., Jiwanji A. (2010), Pacific, Policy, Advocacy, Planning and Evaluation (PAPE)
• Veitch, J., Salmon, J., Ball, K. (2008). Children’s active free play in local neighborhoods: A behavioral mapping study. Health Education Research, 23(5), 870–879.
• World Health Organization (WHO) (2002). Child abuse and neglect by parents and other caregivers. World Report on Violence and Health.
• World Health Organization (WHO) (2011). Dünya Engellilik Raporu.
• Wridt, P. J. (2004). An Historical Analysis of Young People’s Use of Public Space, Parks, and Playgrounds in New York City. Children, Youth and Environments, 14 (1), 100-120.
• Yalçınkaya, Ş. (2015). Modern Kentin Yeni Kamusal Alanında Çocuk, Alışveriş Merkezleri ve Serbest Zaman Etkinlikleri. İdeal Kent Dergisi, 17, 80-105.