AB POLİTİKALARI KAPSAMINDA KOSOVA’DAKİ ROMANLARA YÖNELİK UYGULANAN POLİTİKALAR

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 57, 1812 - 1834, 23.07.2025

Esin Ömer Ulukaya

https://doi.org/10.35408/comuybd.1646093

Öz

Balkanlar, zengin tarihi ve kültürel mirasıyla bilinen, jeostratejik konuma sahip olan bir bölgedir. Bu bölgede yaşayan Romanlar da söz konusu kültürel mirasa önemli katkılar sunmaktadır. Romanlar, Ortaçağ'da Avrupa'nın farklı bölgelerine göç etmişler ve göç dalgasının bir parçası olarak bu bölgeye yerleşmişlerdir. Bu süreçte, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Kosova, Kuzey Makedonya ve Yunanistan gibi Balkan ülkelerine göçler yaşanmıştır. Kosova’daki Romanlar, bölge genelinde olduğu gibi, sosyoekonomik dezavantajlar, yapısal eşitsizlikler ve yaygın ayrımcılık ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu sorunların üstesinden gelebilmek amacıyla, Kosova Hükümeti merkezi ve yerel düzeyde birçok mekanizma kurmuştur, bunun yanı sıra 2008 yılında Başbakanlık bünyesinde Topluluklar Ofisi kurulmuştur. Kosova Başbakanlığı bünyesinde kurulan Topluluklar Ofisi ve özellikle bu yapının hazırladığı stratejiler kapsamında faaliyet gösteren “İyi Yönetişim, İnsan Hakları, Eşit Fırsatlar ve Ayrımcılıkla Mücadele Ofisi” (Office for Good Governance, Human Rights, Equal Opportunities and Anti-Discrimination) oldukça önemli görevler üstlenmektedir. Kosova'da ayrımcılıkla mücadele, insan haklarının teşviki ve fırsat eşitliğinin sağlanmasına yönelik stratejiler, ilgili ofis tarafından hazırlanmakta ve hükümet tarafından onaylanmaktadır. 2008’de kurulan Cumhurbaşkanlığına bağlı Topluluklar Danışma Konseyi, etnik azınlıkların anayasal haklarını korumayı amaçlamakla birlikte, karar alma yetkisine sahip değildir. Buna ek olarak, Kosova Hükümeti, üçüncü Strateji planı olan Roman Aşkali ve Mısırlı Topluluğunun ‘2022-2026 Kosova Toplumuna Entegre Edilmesi Stratejisi’ni onaylamıştır. Bu Strateji çerçevesinde, Kosova Hükümeti çok etnikli bir toplum inşa etme ve her vatandaşının eşit haklara sahip olması konusunda çözümler üretmeyi amaçlamaktadır. AB Roman Entegrasyonu Çerçevesi temel alınarak bu Stratejide beş önemli eylem planı ele alınmıştır: eğitim, istihdam, sosyal refah, sağlık ve ayrımcılıkla mücadele. Kosova, 2019 yılında Batı Balkan ülkelerinin katılımıyla Polonya’da gerçekleşen zirveye katılarak ‘AB Genişleme Süreci Çerçevesinde Romanların Entegrasyonuna İlişkin Batı Balkan Ülkeleri Bildirgesi’ni imzalamış ve Romanların entegrasyonunu destekleme sözü vermiştir. Bu çalışma, Avrupa Birliği politikaları çerçevesinde Kosova’daki Roman topluluğuna yönelik geliştirilen stratejik uygulamaları analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

AB , Kosova , Romanlar , Dezavantajlı gruplar.

POLICIES IMPLEMENTED FOR ROMA IN KOSOVO WITHIN THE FRAMEWORK OF EU POLICIES

Öz

The Balkans is a region known for its rich historical and cultural heritage and has a geostrategic location. The Roma living in this region also make significant contributions to this cultural heritage. The Roma migrated to different parts of Europe in the Middle Ages and settled in this region as part of the migration wave. During this process, there was migration to Balkan countries such as Romania, Bulgaria, Serbia, Kosovo, North Macedonia and Greece. The Roma in Kosovo, as in the rest of the region, face socioeconomic disadvantages, structural inequalities and widespread discrimination. In order to overcome these problems, the Kosovo Government has established many mechanisms at the central and local levels, and in addition, the Communities Office was established within the Prime Ministry in 2008. The Communities Office established within the Kosovo Prime Ministry and especially the “Office for Good Governance, Human Rights, Equal Opportunities and Anti-Discrimination” operating within the scope of the strategies prepared by this structure undertake very important tasks. In Kosovo, strategies for combating discrimination, promoting human rights and ensuring equal opportunities are prepared by the relevant office and approved by the government. The Consultative Council of Communities, established in 2008 under the Presidency, aims to protect the constitutional rights of ethnic minorities, but does not have decision-making authority. In addition, the Government of Kosovo approved the third Strategy Plan, the ‘Strategy for the Integration of the Romani Ashkali and Egyptian Community into Kosovo Society 2022-2026’. Within the framework of this Strategy, the Government of Kosovo aims to develop solutions for building a multi-ethnic society and ensuring equal rights for all citizens. Based on the EU Roma Integration Framework, this Strategy addresses five important action plans: education, employment, social welfare, health and combating discrimination. Kosovo participated in the summit held in Poland in 2019 with the participation of the Western Balkan countries, signed the ‘Declaration of the Western Balkan Countries on the Integration of Roma in the Framework of the EU Enlargement Process’ and pledged to support the integration of Roma. This study analyzes the strategic practices developed for the Roma community in Kosovo within the framework of European Union policies.

Anahtar Kelimeler

EU , Kosovo , Roma , Disadvantaged groups.

Kaynakça

• Agjencia e Statistikave të Kosovës. Regjistrimin e Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave në Kosovë 2011. (2011). Popullsia sipas gjinisë etnicitetit dhe vendbanimit, Kosova.
• Agjencia e Statistikave të Kosovës (2024), Regjistrimi i Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave në Kosovë, Kosova.
• Akgül, F. (2022). Kimlik ve Güvenlik Bağlamında Avrupa’da ve Türkiye’de Romanlar. Akademik Hassasiyetler, 9(19), 123-142.
• Cengiz, H. A. (2023). XVI-XVII. Yüzyılda Filibe ve Hasköy Kazalarındaki Kıptîler (Romanlar). Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(4), 206-224.
• Gök, B., & Dirimeşe, E. (2023). Türkiye’de Romanlar Üzerine Yazılmış Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi. Kültür Araştırmaları Dergisi(16), 269-288. https://doi.org/10.46250/kulturder.1213281.
• Karan, U. (2012).Nefret İçerikli İfadeler, İfade Özgürlüğü ve Uluslararası Hukuk. Der. Yasemin İnceoğlu, Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 100-129.
• Karataş, E. (2023). 2015-2021 Tarihleri Arasında Avrupada Roman Çocukların Eğitimi Üzerine Yapılan Çalışmaların Analizi. Roman Dili Ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(1), 1-35. https://doi.org/10.59250/raedergisi.1091186.
• Kenar N. (2005). Bir Dönemin Perde Arkası Yugoslavya, Yugoslavya Sorununun Ulusal ve Uluslararası Boyutu. Palme Yayıncılık, Ankara.
• Kenar N. & Sadikay K. (2022). Kosova Hükümetinin Roman, Aşkali Ve Mısırlı Azınlıklara Yönelik Politikaları. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8/15, ss.169-194. DOI:10.31765/karen.1097617.
• Kushtetuta e Republikës së Kosovës. (2008). Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës, 15 qershor 2008. (Kosova Cumhuriyeti Anayasası). https://gzk.rks-gov.net/ActDocumentDetail.aspx?ActID=3702
• Kolukırık, S. (2008). Türkiye’de Rom, Dom ve Lom Gruplarının Görünümü. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)(8), 145-154.
• Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë – OSBE.(2011). Misioni në Kosovë. Zbatimi i Planit të veprimit dhe Strategjisë për integrimin e komunitetit rome, ashkali dhe egjiptian në Kosovë.
• Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë – OSBE. (2012).Misioni në Kosovë. Raport për vlerësimin e të drejtave të komunitetit. Botim i tretë. Korrik.
• Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë – OSBE.(2015). Misioni në Kosovë. Raporti i Vlerësimit të Drejtave të Komuniteteve. Edicioni i Katërt. Nëntor.
• Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë – OSBE. (2020). Misioni në Kosovë. Pasqyrë e Komunitetit Rom, Ashkali dhe Egjiptian të Kosovës. Janar.
• Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë - OSBE. (2021). Misioni në Kosovë. Raport për vlerësimin e të drejtave të komuniteteve. Botimi i pestë. Qershor.
• Organization for Security and Co-operation in Europe – OSCE. (2024). Mission in Kosovo. Kosovo Community Profiles 2024.
• Ömer Ulukaya, E.(2022). Kosova’da Yaşayan Etnik Toplulukların Avrupa Birliği Üyeliğine Yaklaşımı. Doğan, L., Yaş, S. Z., & Atakan, Ö. G. M.(eds). Balkanlarda siyasal, kültürel ve ekonomik gelişmeler. Trakya Üniversitesi Yayını. 121-134. ISBN: 978-975-374-347-1.
• Raporti i Shoqërisë Civile Për të Drejtat e Njerıut. Në Kosovë Në Vitin 2022. (2022) Prishtinë, Maj.
• Republika e Kosovës, Zyra e Kryeministrit , Zyra për Qeverisje të Mirë, “Strategy for the Advancement of the Rights of the Roma and Ashkali Communities in The Republic of Kosovo 2022- 2026 and the Action Plan 2022-2024”, July, 2022.
• Strategjia për Avancimin e të Drejtave të Komuniteteve Rom dhe Ashkali në Republikën e Kosovës 2022-2026 dhe Plani i Veprimit 2022-2024 – SADKRA.(2022). Republika e Kosovës. Zyra e Kryeministrit, Zyra për Qeverisje të Mirë. Korrik.
• Şimşek, S., Ukuş, K., & Öner, G. (2020). Türkiye’de romanların yaşadıkları problemlere romanlar, yerel idareciler ve yöneticiler perspektifinden bir bakış. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(50), 164-185. https://doi.org/10.48070/erusosbilder.705640.
• Yanıkdağ, T. (2021). Türkiye’de Romanlar ve Alt Kimlik Grupları: Etno-Dilsel Farklılıkların Kimliğe Yansımaları. Roman Dili ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2(1), 57-76.
• Yılmaz Sert, N., & Turhan, Ş. B. (2019). Türkiye’de Romanlara Yöneltilen Nefret Söyleminin Romanlar Tarafından Algılanma Biçimi: Roman Üniversite Öğrencileri Üzerine Nitel Bir Çalışma. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 535-559. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.610856.
• Yücel, G. Ş. (2012). Romanlar azınlığı ve Avrupa Birliği hukukunda serbest dolaşım hakları. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1), 365-378.
• Weber, A. (2009). Nefret söylemi el kitabı. Strazburg: Avrupa Konseyi. Çev: Metin Çulhaoğlu, Avrupa Konseyi Yayınları. ISBN 978-92-871-6614-2.