Türkiye’deki Büyükşehirlerin Sürdürülebilirlik Kriterleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 30, 253 - 273, 20.04.2018

Murat Gök Sema Yiğit

Öz

Günümüzde birçok şehir hızlı kentleşmenin getirdiği sorunlarla yüz yüzedir. Kentleşme oranının artmasında ekonomik, sosyal, siyasi ve teknolojik nedenlere dayalı birçok faktör etkili olmaktadır. Artan kentleşme, şehirlerin sürdürülebilirliğini göz önüne alınması gereken önemli bir konu haline getirmiştir. Birleşmiş Milletler 1987 Brundtland raporunda; sürdürülebilirliği sosyal, ekonomik ve çevresel eksende ele almıştır. Şehir sürdürülebilirliği de bu bağlamda mevcut vatandaşlar için sosyal, ekonomik ve çevresel faktörleri göz önüne alırken gelecekte o şehirlerde yaşayacakları da göz önüne almakla ilgilidir.Bu çalışmanın amacı en çok nüfus barındıran dolayısıyla da en çok kaynak tüketen büyük şehirleri sürdürülebilirlik kriterleri açısından inceleyerek gelecekte yapılacak şehir planlamalarının sürdürülebilirlik boyutuna dair yol gösterici bilgiler sunmaktır. Bu amaçla Türkiye’deki 30 büyük şehir, şehir sürdürülebilirliği kavramının ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarını açıklayan temel göstergeleri yardımıyla çok kriterli karar verme (ÇKKV) problemi olarak modellenmiştir. Bu karar problemi TOPSIS yöntemi ile analiz edilmiştir. Bunun yanı sıra stratejik planları incelenmiş ve illerin stratejik amaçları ile sürdürülebilirlik boyutları ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda ortaya çıkan sıralamalar ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarda ayrı ayrı ve genel olarak yorumlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Şehir Sürdürülebilirliği, Çok Kriterli Karar Verme, TOPSIS, Büyükşehirler, Stratejik Plan

The Evaluation of the Metropolitan Cities in Turkey According to the Sustainability Criteria

Öz

city sustainability is related to considering social, economic and environmental factors for existing residents while considering the interest of people who will live there in the future. The aim of this study is to analyze large cities that have the most population and therefore consume the most resources according to sustainability criteria and pre- senting guiding suggestions for future urban planning in terms of sustainability. According to this aim 30 large cities in the Turkey are modeled as a Multi Criteria Decision Making (MCDM) problem with major indicators which explain econo- mic, social and environmental dimensions of city sustainability. The decision prob- lem analyzed by TOPSIS method. Also, the strategic plans of the metropolitans were analyzed and it was tried to relate strategic goals with sustainability dimen- sions. In conclusion, rankings was evaluated separately in economic, social and environmental dimensions and generally

Anahtar Kelimeler

City Sustainability, Multi Criteria Decision Making, TOPSIS, Metropolitans, Strategic Plans

Kaynakça

• Aschkenazi, K., Dekker, S., Jacob, J., Klassen, E., Miller, H., Thielen, S., & Wu, W. (2012), In- dicators for Sustainability. Vancouver: Canadian International Development Agency.
• Basiago, A. D. (1999), Economic, Social, and Environmental Sustainability in Development
• Theory and Urban Planning Practice, The Environmentalist, 19:145-161. Circles of Sustainability, (2016, Ağustos 9). Profile Circles, Circles of Sustainability: http:// www.circlesofsustainability.org/about/about-our-approach/ adresinden 08.02.2017 ta- rihinde alındı.
• Colantonio, A., & Dixon, T. (2011), Urban Regeneration & Social Sustainability. Chichester:
• Blackwell Publishing. Delgado, A. and Romero, I., (2016), Environmental Conflict Analysis Using an Integrated
• Grey Clustering and Entropy-Weight Method: A Case Study of Mining Project in Peru, Environmental Modelling & Software, 77, 108-121. European Commission (2015), Indicators for Sustainable Cities, European Union, http:// ec.europa.eu/environment/integration/research/newsalert/pdf/indicators_for_sustai- nable_cities_IR12_en.pdf adresinden 02.03.2017 tarihinde alındı.
• European Union (2009), Promoting Sustainable Urban Development in Europe. Belgium:
• Directorate-General for Regional Policy, http://www.preventionweb.net/files/12640_6
• PromotingSustainableUrbanD.pdf adresinden 01.02.2017 tarihinde alındı.
• Ferrarini, A., Bodini, A. and Becchi, M., (2001), Environmental Quality and Sustainability in The Province of Reggio Emilia (Italy): Using Multi-Criteria Analysis to Assess and Compare Municipal Performance, Journal of Environmental Management”, 63, 117
• IESE (2015), IESE Cities in Motion Index, New York: IESE:The Improvement and Efficiency Social Enterprise.
• Karahalios, H., (2017), The Application of The Ahp-Topsis For Evaluating Ballast Water
• Treatment Systems By Ship Operators, Transportation Research Part D, 52, 172-184. Khalili, N. R. (2011), Theory and Concept of Sustainability and Sustainable Development,
• N. R. Khalili içinde, Practical Sustainability: From Grounded Theory to Emerging Stra- tegies (s. 1-22), New York: Palgrave Macmillan. KPMG (2016), The Future of Cities: Measuring Sustainability, https://assets.kpmg.com/ content/dam/kpmg/pdf/2016/04/the-future-of-cities-measuring-sustainability.pdf ad- resinden alındı.
• Kuo, T., (2017), A Modified TOPSIS with A Different Ranking Index, European Journal of
• Operational Research, 260, 152-160. Lapresta, J. I., Panero, M. M. and Meneses, L.C., (2009), Defining the Borda Count in a Lin- guistic Decision Making Context, Information Sciences, 179, 2309-2316.
• Mega, V., & Pedersen, J. (1998), Urban Sustainability Indicators, Dublin: European Foun- dation.
• Minx, J., Creutzig, F., Medinger, V., Ziegler, T., Owen, A., & Baiocchi, G. (2010), Developing a Pragmatic Approach to Assess Urban Metabolism in Europe. Stockholm: Stockholm
• Environment Institute. Morelli, J. (2011), Environmental Sustainability: A Definition for Environmental Professio- nals, Journal of Environmental Sustainability, 1:19-27.
• Mori, K., Fujii, T., Yamashita, T., Mimura, Y., Uchiyama, Y., & Hayashi, K. (2015), Visua- lization of a City Sustainability Index (CSI): Towards Transdisciplinary Approaches
• Involving Multiple Stakeholders. Sustainability, 7:12402-12424.
• Nasab, S. H. M. and Anvari, A. S., (2017), A Comprehensive MCDM-Based Approach
• Using Topsis, Copras and Dea as an Auxiliary Tool for Material Selection Problems, Materials and Design, 121, 237-253. Polese, M., & Stren, R. (2000), The Social Sustainability Of Cities: Diversity and The Mana- gement Of Change, Toronto: University of Toronto Press.
• Qiu, Z., Dosskey, M. G. and Kang, Y. (2016), Choosing Between Alternative Placement Stra- tegies For Conservation Buffers Using Borda Count, Landscape and Urban Planning, , 66-73.
• Salem, A. A., Anderson, R., & Dana, L. P. (2012), Entrepreneurship and Sustainability. C.
• N. Madu, & C.-H. Kuei içinde, Handbook of Sustainability Management (s. 291-312). Singapore: World Scientific. BIBLIOGRAPHY \l 1055 TBMM (2003), Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu. Kanun No. 5018, https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5018.html adresinden alındı.
• TÜİK (2015), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. https://biruni.tuik.gov.tr/ medas/?kn=95&locale=tr adresinden 10.01.2015 tarihinde alındı.
• BIBLIOGRAPHY \l 1055 Urban China Initiative (2010), Urban Sustainability Index (USI). http://www.urbanchinainitiative.org/en/research/usi.html adresiden alındı.
• Wang, E., Alp, N., Shi, J., Wang, C., Zhang, X., & Chen, H. (2017), Multi-Criteria Building
• Energy Performance Benchmarking Through Variable Clustering Based Compromise TOPSIS With Objective Entropy Weighting”, Energy, 125, 197-210. Watson, J. (2009), European Green City Index. München: Siemens AG.
• World Bank (2015), What Makes a Sustainable City? Washington: Global Practice on Social,
• Urban, Rural and Resilience. World Commission on Environment and Development (1987), Our Common Future, Ox- ford: Oxford University Press. http://www.un-documents.net/our-common-future. pdf adresinden 01.02.2017 tarihinde alındı.
• Wu, J., Sun, J., Liang, L., & Zha, Y. (2011), Determination of Weights For Ultimate Cross
• Efficiency Using Shannon Entropy, Expert Systems with Applications, 38, 5162-5165.
• Yedla, S. (2015), Cities and the Sustainability Dimensions. S. Mahendra Dev, & Sudha- kar Yedla içinde, Cities and Sustainability: Issues and Strategic Pathways (s. 1-22), In- dia: Springer Proceedings in Business and Economics.
• Zhou, K., Lin, Y., Deng, H., & Liu, C. (2016), Prediction of Rock Burst Classification Using
• Cloud Model with Entropy Weight, Transactions of Nonferrous Metals Society of Chi- na, 26, 1995-2002. Ek A da Fay , M al iy et Ağ ırlık İll er /Gö er Ad an a An kar a An tal ya Ayd Ba lık es ir Bu rs a De niz li Di yar Erz uru Esk G az ian te p Hat İs ta nb ul İz mi r Kah O rd u Sak Sam Şa nl ıu rf a Te ki rd ağ Tr ab zo n Van