DİJİTAL HİZMETLERİN VERGİLENDİRİLMESİNDE DENETİM SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı: Endüstri 4.0 ve Dijitalleşmenin Sosyal Bilimlerde Yansımaları, 1523 - 1543, 30.09.2024

Gizem Ersoy

https://doi.org/10.35408/comuybd.1516617

Öz

Endüstri 4.0 ile başlayan bilgi ve iletim teknolojilerindeki değişim ve dönüşümler, hem ülkesel hem de küresel düzeyde ekonomik ve sosyal hayatta değişimlere yol açmıştır. Dijital dünyada yaşanan değişimler; dijital ekonomi, dijital vergiler gibi kavramların hayatımıza dâhil olmasına neden olmuştur. Küresel ekonomilerde gelişen değişimlere uyum sağlamak ülkeler için önem arz etmektedir. Yaşanan dijital gelişmeler sonucunda olumlu gelişmeler kadar olumsuz gelişmeler de yaşanmaktadır. Dijital ekonomilerin önemli sorunlarının başında vergilendirme sorunu gelmektedir. Ulusal vergi sistemleri bu yeni döneme uyum sağlayamazsa dijital mal ve hizmet sunumlarından elde edilen kazançların eksik vergilendirilmesi, vergi kayıplarının yaşanması, haksız kazanç elde edilmesi, uluslararası vergilendirme sorunlarına neden olabilmektedir. Bu anlamda dijital ekonomide vergi denetimi önemli bir kavram olarak ortaya çıkmaktadır.
Çalışmada öncelikle, endüstri 4.0 ile başlayan dijital dönüşüm süreci açıklanmaya çalışılmıştır. Daha sonra dijital ekonominin vergilendirilmesi kavramı ve dijital ekonominin denetim sorunları incelenmektedir. Çalışmanın amacı; dijital vergilerin nasıl uygulandığının Türkiye açısından incelenmesi, denetim sorunlarının tespit edilmesi ve çözüm önerilerinin belirlenmesidir. Denetim sorunlarının tespit edilmesi ve çözüm önerileri vergi kayıplarının en aza indirilmesi açısından önemlidir. Çalışmada seçilmiş bazı ülkelerde uygulanan dijital hizmet vergisi uygulaması da ele alınmıştır. Dünyada bazı ülkelerde dijital hizmet vergisi uygulamalarının yapıldığı fakat küresel çapta etkin dijital hizmet vergisi için uluslararası bir vergi uygulamasının önerildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Dnüşüm, Dijital Hizmet Vergisi, Vergi Denetimi

Etik Beyan

Çalışma özgün bir çalışma olup, çalışmanın hazırlık veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarında, bilimsel etik, ilke ve kurallara uygun davrandığımı; çalışma kapsamındaki tüm veri ve bilgiler için kaynak kullandığımı ve gösterdiğimi ve kaynakçada yer verdiğimi; çalışmanın tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

YÖK 100/2000 ÖNCELİKLİ ALANLAR DOKTORA PROJESİ

Kaynakça

• Akın, B. (2001), Yeni Ekonomi, Strateji, Rekabet, Teknoloji Yönetimi, 1. Baskı, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Barışık, S. ve Yirmibeşçik, O. (2006). Türkiye’de Yeni Ekonominin Oluşum Sürecini Hızlandırmaya Yönelik Uyum Çabaları, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4), 39-62.
• Birinci, N. (2019). Dijitalleşmenin Vergi Matrahına Etkisi ve Tek Taraflı Önlemler, Maliye Dergisi, 0 (176), 505-527.
• Biyan, Ö. ve Güneş, Y. (2018). A Taxation Problem Caused by Digital Economy: Definition of Virtual Establishment. S. İpek ve A. Gerçek (Ed.), Current Perspectives in Public Finance Berlin, (s. 11-42), Berlin: Peter Lang.
• Bozkurt, P. (2013). Denetim Kavramı ve Denetim Anlayışındaki Gelişmeler, Denetişim, 12, 56-62.
• Budak, T. (2018). Dijital Ekonominin Vergilendirilmesi, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Çelikkaya, A. (2021). Avrupa Komisyonunun Dijital Hizmet Vergisi Önerisinin Ekonomik Analizi, International Journal of Public Finance, 6 (2), 176-192.
• Gerger, G. Ç. ve Gerçek, A. (2016). Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesi Açısından Katma Değer Vergisinin Uygulama Sorunlarının Değerlendirilmesi. International Journal of Public Finance, 1(1), 61-74.
• Çetinkaya, G. ve Akar, S. (2018). Robotlar Vergi Vermeli Mi? Türkiye Açısından Değerlendirme. S. M. Akar ve D. Ş. Eser (Ed.), Current Debates In Public Finance & Public Administration, (s. 45-56). London: Ijopec Publication.
• Doğan, K. C. (2015). Yönetimin Bir Fonksiyonu Olarak Denetim ve Kamu Yönetimindeki Yeri, Ombusman Akademik Dergisi, 3, 107-141.
• Ekinci, E. ve Pala, O. (2020). Dijital Ekonomideki Gelişmelerin Vergilendirmeye Yansımaları Yurt Dışında Mukim Dijital şirketler Nezdinde Gerçekleştirilen Vergi incelemelerinin Değerlendirilmesi, Vergi Dünyası Dergisi, 39 (462), 113-130.
• Eroğlu, O. ve Aksu, H. (2019). Dijital Ekonominin Vergilendirme Sorunlarının Değerlendirilmesi: Kurumlar Vergisi, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7 (4), 59-78.
• European Commission. (2018)., On the Common System of a Digital Services Tax On Revenues Resulting From the Provision of Certain Digital Services, (s. 4-17) Erişim: 5 Haziran 2024, proposal_common_system_digital_services_tax_21032018_en.pdf (europa.eu)
• Fauska, P. ve Kryvinska, N. ve Strauss, C. (2013). E-Commerce and B2B Services Enterprises. The First İnternational Workshops on Collaborative Enterprise Systems, in conjuction with the 27th IEEE International Conference on Advanced Information Networking and Applications, 23-25 March 2013, Barcelona, Spain, 1 (13), 1141-1146.
• Gölçek, A. (2023). Dijital Ekonomide Vergi Planlaması: Vergilemede Zorluklar ve Fırsatlar, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2), 543-573.
• Güvendi, S. A. (2020). Dijital Ekonominin Vergilendirilmesinde Karşılaşılan Sorunlara Çözüm Yolu Olarak Dijital Hizmet Vergisi ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Vergi Dünyası Dergisi, 1 (463), 50-61.
• Kagerman, H. ve Wolfgang W. (2013). A. Hellinger ve V. Stumpf (Ed.), Recommendations for implementing the strategic initiative INDUSTRIE 4.0, (15-17). Germany: National Academy od Science And Engineering.
• Karabulut, Ş. (2020). Dijital Çağın Mali Yansımaları: Dijital Hizmet Vergisi, Maliye Dergisi, 0 (178), 263-288.
• Memiş, M. ve Çürük, T. ve Ünal, Y. (2019). Elektronik Uygulamaların Vergi Denetimi Üzerine Etkisi: Denetimin Tarafları Üzerine Bir Araştırma, Maliye Dergisi, 0 (176), 474-504.
• Murphy, R. (2017). The Tax Haven World. P. Reuter (Ed.). Dirty Secrets: How Tax Havens Destroy the Economy. (1-225). London: Verso.
• OECD (2013). Action Plan on Eroision and Profit Shifting, (s. 13-16) Erişim: 10 Haziran 2024, Action Plan on Base Erosion and Profit Shifting (oecd.org)
• OECD (2014). Cloud Computing: The Concept, Impacts And the Role of Government Policy, (s. 126-127), Erişim: 5 Haziran 2024, 5jxzf4lcc7f5-en.pdf (oecd-ilibrary.org)
• OECD. (2015). Addressing the Tax Challenges of the Digital Economy, Action 1-2015 Final Report, (s. 11-120), Erişim: 30 Haziran 2024, Dijital Ekonominin Vergisel Zorluklarının Ele Alınması, Eylem 1 - 2015 Sonuç Raporu | OECD
• OECD (2020). Tax Challenges Arising from Digitalisation Report on Pillar Two Blueprint: Inclusive Framework on BEPS, OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project, OECD Publishing, (s. 12-13), Erişim: 10 Haziran 2024, abb4c3d1-en.pdf (oecd.org)
• Oktay, C. (2020). Dijital Ekonominin Boyutu, Vergilendirilmesine Yönelik OECD Çalışmaları, Önerileri, Örnek Ülke Uygulamaları ve Türkiye’de Yapılan Düzenlemeler ve Dijital Hizmet Vergisi. Vergi Sorunları Dergisi, 0 (376), 95-116.
• Özcan, P. M. (2016). Dijital Ekonominin Vergilendirilmesinde Karşılaşılan Sorunlar: Beps 1 No’lu Eylem Planı Kapsamında Bir Değerlendirme, Electronic Journal of Vocational Colleges, 6 (2), 73-82.
• Resmi Gazete, Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 7194 sayılı Kanun, Kabul Tarihi; 05.12.2019, (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191207-1.htm).
• Saruç, N. T. Ve Uğur, C. Y. (2024). Dijitalleşmenin Vergi Kaçırma Üzerindeki Etkisinde Şeffaflığın Aracılık Rolü, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 59 (1), 307-322.
• Taytak, M. ve Dalkıran, T. A. (2019). Vergi Denetim Algısına Sahip Vergi Mükelleflerinin Vergi Adaleti ve Vergi Affı uygulamalarına Bakışı, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6 (1), 109-132.
• Thornton, G. (2018). Taxing The Digital Economy, Grant Thornton International Ltd. (s. 1-8). Erişim: 30 Haziran 2024, Taxing the digital economy (grantthornton.global)
• Turunç, S. (2013). Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımı BEPS. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Yayını, (s. 1-15) Erişim: 17 Haziran 2024, Microsoft Word - Matrah Aşındırma ve Kar Kaydırma _BEPS_ (dt-audit.com)
• Ubay, B. (2020). Dijital Ekonominin Dijital Vergi Cennetlerinin Gelişimine Etkisi, Kocatepe İİBF Dergisi, 22 (1), 28-44.
• Yavaşlar, F. B. (2021). Dijital Hizmet Vergisi, Vergi Sorunları Dergisi, 43 (377), 9‐20.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ekonomik Göstergeler, IV. Kamu Maliyesi Gerçekleşmeleri, (Ekonomik Göstergeler - T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (hmb.gov.tr)) Erişim 09 Eylül 2024.
• TÜRMOB (Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği), (s. 12), Erişim 7 Haziran 2024, vergiharcamalarilistesi-2022.pdf (turmob.org.tr)