KAMU YÖNETİMİNDE ÜÇÜNCÜ DİKOTOMİYE DOĞRU: BÜROKRASİDE YAPAY ZEKÂ KULLANIMININ ONTOLOJİK TEMELLERİNİN ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı: Endüstri 4.0 ve Dijitalleşmenin Sosyal Bilimlerde Yansımaları, 1569 - 1584, 30.09.2024

Burak Hergüner

https://doi.org/10.35408/comuybd.1516742

Öz

Kamu yönetiminde başlangıcından günümüze kadar disiplini şekillendiren iki temel kırılma noktası yaşanmıştır. Bu kırılma noktalarının ilki 1887 yılındaki siyaset-yönetim dikotomisi olmuştur. Ayrıca, II. Dünya savaşına kadar klasik (ortodoks) kamu yönetimi anlayışı bu temel dikotomi çerçevesinde şekillenmiştir. Özellikle II. Dünya savası sürecinde ve hemen sonrasında örgütsel psikoloji üzerine yürütülen çalışmalar ve bulgular, kamu yönetimi disiplinini de etkilemiş ve kamu yönetimi akademisyenlerini yeni arayışlara itmiştir. Bu çerçevede, klasik kamu yönetiminin öğretilerine de alternatif bulma çabaları yoğunlaşmıştır. Buna paralel olarak, kamu yönetimini şekillendiren ikinci temel dikotomi ise Herbert Simon’ın ortaya koyduğu olgu-değer dikotomisi olmuştur. Epistemolojik anlamda bu dikotomi ve sonrasında yaşanan ilgili tartışmalar kamu yönetiminin kabuk değiştirmesine önayak olmuştur. Öte yandan son yıllarda gelişen bilgi teknolojileri kamu yönetimini de derinden etkilemiş, kamu hizmetlerinde etkinlik ve verimliliği artırmaya yönelik başta e-devlet olmak üzere önemli değişiklikler getirmiştir. Ancak bilgi teknolojilerinde yaşanan hızlı değişimler, kamu yönetimindeki değişimin sınırlarını daha da zorlamaktadır. Özellikle son yıllarca tüm dünyada önemli değişiklikler ve tartışmalara neden olan yapay zekânın kullanımı kamu yönetimi alanında da özellikle bürokraside yapay zekâ kullanımına yönelik tartışmaları artırmıştır. Ancak yapay zekâ kullanımına dair çekinceler disiplinin tarihinde üçüncü büyük kırılma ve değişim noktası olabilecek bir dikotominin habercisi olarak görünmektedir. Çünkü artık kamu yönetiminin temel amacını insanın varlık sebebi üzerinden sorgulama zamanı gelmiştir. Kamu yönetiminde ve kamu hizmetlerinde temel amaç salt insan mutluluğu sağlamak mı yoksa insanın devamlı gelişimini sağlamak mıdır? İşte bu sorunun cevabı bürokraside yapay zekanın ne şekilde kullanılması gerektiğinin cevabını verecektir. Dolayısıyla bu çalışma kamu yönetimi literatürüne dayalı olarak, kamu yönetiminde yapay zekâ tartışmaları çerçevesinde durgun mutluluk- tam insani gelişme dikotomisini ortaya koyup detaylandıracaktır ve kamu yönetimi öğrencilerine aktarılması hususunda önerilerde bulunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Olgu-değer dikotomisi, Siyaset-yönetim dikotomisi, Yapay zekâ

Etik Beyan

Bu çalışma KAYFOR24 'de (24. Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu) özet bildiri olarak sunulmuş "Kamu Yönetiminde Üçüncü Dikotomiye Doğru: Bürokraside Yapay Zeka Kullanımının Ontolojik Temelleri" başlıklı çalışmanın geliştirilmiş halidir.

Destekleyen Kurum

Çalışma Tübitak 2224-B Yurt İçi Bilimsel Etkinliklere Katılımı Destekleme Programı çerçevesinde desteklenmiştir

Kaynakça

• Avaner, T., & Çelik, M. (2021). Türkiye’de Dijital Dönüşüm Ofisi ve Yapay Zekâ Yönetimi: Büyük Veri ve Yapay Zekâ Daire Başkanlığı’nın Geleceği Üzerine. Journal of Civilization Studies, 6(2), 1-18.
• Cruise, P. L. (1997). Are proverbs really so bad? Herbert Simon and the logical positivist perspective in American public administration. Journal of Management History, 3(4), 342-359.
• Dunn, T. M., & Cherup, S. (2023). Storytelling and success: How storytelling can be used to promote diversity, cross-cultural understanding, and confidence in the classroom. Journal of Education, 203(3), 690-699. https://doi.org/10.1177/0022057421 adresinden alındı.
• Efe, A. (2022). Yapay Zekâ Ortamındaki Dijital Kamu Yönetiminin Yol Haritası. Kaytek Dergisi, 4(1), 99-130.
• Efe, A., & Özdemir, G. (2021). Yapay Zekâ Ortamında Kamu Yönetiminin Geleceği Üzerinde Bir Değerlendirme. Kaytek Dergisi, 3(1), 34-60.
• Ercan, H. (2022). Kamu Mali Yönetiminde Dijitalleşme. M. İnce, & A. A. Şen (Eds.) Dijitalleşme ve Yönetim içinde, (s. 23-44). Konya: NEÜ.
• Gezici, H. S. (2023). Kamu Yönetiminde Yapay Zekâ: Avrupa Birliği. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 6(2), 111-128.
• Goodnow, F. J. (1900). Politics and administration. J. M. Shafritz & A. C. Hyde (Eds.), Classics of public administration içinde, (s. 27-29). Fort Worth, TX: Harcourt Brace.
• Harari, Y. N. (2014). Sapiens: A Brief History of Humankind. London: Vintage.
• Harari, Y. N. (2023). Harari: Yapay zeka, insan zekasından milyonlarca kat hızlı evrimleşecek. Erişim: 13 Temmuz 2024, https://www.diken.com.tr/harari-yapay-zeka-insan-zekasindan-milyonlarca-kat-hizli-evrimlesecek/
• Hergüner, B. (2015). Kamu Yönetiminde "Yeni" Kavramı ve Kamusal Tartışmalarla İlgisi Üzerine bir Çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(14), 73-84.
• Hergüner, B. (2017). Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar. Ankara: Seçkin.
• IMDb (2024). IMDb Charts. Erişim: 15 Haziran 2024, https://www.imdb.com/chart/top/?ref_=nv_mv_250
• IMDb (2024). IMDb Statistics. Erişim: 15 Haziran 2024, https://www.imdb.com/pressroom/stats/
• Kalantari, B. (2010). Herbert A. Simon on making decisions: enduring insights and bounded rationality. Journal of management History, 16(4), 509-520.
• Özkan, D. (2019). "Arrival” Filminde Dil, Zaman ve Özgürlük Problemleri: Özgürlük Arayışı ve İnsan. Taras Shevchenko, 4th International Congress on Social Sciences Proceeding Book, (s. 609-614). İzmir.
• Reyes, D. (1993). Tensions in the Troubled Bureaucracy: Reform Initiatives in Public Organizations and Service Delivery Systems. Philippine Journal of Public Administration, 37(3), 239-264.
• Schmager, S., Grøder, C. H., Parmiggiani, E., Pappas, I., & Vassilakopoulou, P. (2024). Exploring citizens’ stances on AI in public services: A social contract perspective. Data & Policy, 6: e19. doi:https://doi.org/10.1017/dap.2024.13
• Stout, M. (2012). Competing Ontologies: A Primer for Public Administration. Public Administration Review, 72(3), 388-398. doi: https://doi.org/10.1111/j.1540-6210.2011.02530.x
• Tamer, H. Y., & Övgün, B. (2020). Yapay Zeka Bağlamında Dijital Dönüşüm Ofisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(2), 775 – 803.
• Wilson, W. (1887/1997). The Study of Administration. Reprinted and abridged. J. M. Shafritz & A. C. Hyde (Eds.). Classics of Public Adminitration (4th ed.) içinde, (s. 14-26). Fort Worth, Texas: Harcourt Brace and Co.