ÖRGÜT KÜLTÜRÜ VE KRİZ YÖNETİMİ ÇERÇEVESİNDE ATATÜRK’ÜN LİDERDİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 55, 336 - 358, 25.01.2025

Suudan Gökçe Gök , Fatih Doğruer

https://doi.org/10.35408/comuybd.1529152

Öz

Liderlik, tarihin her döneminde, özellikle krizin etkili bir şekilde yönetebilmesi gereken zamanlarda bir toplumun veya kurumun başarısı için kritik bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarihte özellikle kriz dönemlerinin yeni liderler ortaya çıkardığı, bu yeni liderlerin örgütlerin bozulmuş yapılarını değiştirerek iç ve dış koşullara karşı uyumlu hale getirmek için köklü yenilikler ve devrimler yaptığı görülmektedir. Ayrıca içerisinde bulunduğu örgütün değer ve kültüründen beslenerek ortaya çıkan liderler de bulunmaktadır. Bu anlamda örgüt kültürü ve kriz yönetimi, liderlik özelliklerinin temel unsurları arasında yer almaktadır. Bu unsurlar, liderlerin kriz durumlarında nasıl hareket ettikleri ve örgüt içinde nasıl bir kültür inşa ettikleri veya nasıl bir kültürden etkilendikleri üzerinde önemli etkiler yaratmaktadır. Bu kapsamda; Mustafa Kemal Atatürk örgüt kültürü ve kriz yönetimi bağlamında incelenmesi gereken önemli liderlerden birisidir. Bu çalışmada; örgüt kültürü ve kriz yönetiminin liderlik üzerine etkisi incelenmekte ve Mustafa Kemal Atatürk'ün liderlik özelliklerinin örgüt kültürü ve kriz yönetimi bağlamında nasıl şekillendiğinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Ayrıca Atatürk’ün içerisinde bulunduğu örgüt kültürünün kendisini nasıl etkilediği ve çeşitli devrim ve inkılaplar ile içerisinde bulunduğu örgüt kültürünü nasıl değiştirdiği incelenmektedir. Bu çalışma; örgüt kültürü ve kriz yönetimi ile liderlik kavramları arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını gösteren karşılaştırmalı bir analiz çalışmasını içermektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu olan Gazi Mustafa Kemal Atatürk; Osmanlı İmparatorluğunun eğitim kurumlarında yetişmiş, o coğrafya da büyümüş ve Osmanlı İmparatorluğunun örgüt kültüründen etkilenmiştir. Bunun yanı sıra içerisinde bulunduğu Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüyle başlayan krizi kararlı ve emin adımlarla yöneterek liderlik özelliklerinin de etkisiyle yeni Türk ulusunun inşasında büyük bir rol oynamıştır. Aynı zamanda içerisinde bulunduğu örgütün kültüründen etkilenmekle kalmamış, bu örgütün kültürünü; şapka ve kıyafet devrimleri, dil devrimi, saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin kurulması gibi köklü değişikliklerle yeniden inşa etmiş etkilemiş ve değiştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Liderlik Özellikleri, Örgüt Kültürü, Kriz Yönetimi.

Etik Beyan

Literatür çalışmasıdır. Anket, görüşme vs. yoktur.

A STUDY ON ATATÜRK'S LEADERSHIP CHARACTERISTICS WITHIN THE FRAMEWORK OF ORGANIZATIONAL CULTURE AND CRISIS MANAGEMENT

Öz

Leadership has always been a critical factor for the success of a society or institution, especially in times when crises need to be effectively managed. Historically, crisis periods have often given rise to new leaders, who implement radical innovations and revolutions to adapt the disrupted structures of organizations to internal and external conditions. In this sense, organizational culture and crisis management are fundamental elements of leadership characteristics. These factors significantly affect how leaders act in times of crisis, how they build a culture within the organization, or how they are influenced by the existing culture. In this context, Mustafa Kemal Atatürk is one of the key leaders to be examined in terms of organizational culture and crisis management. This study aims to analyze the influence of organizational culture and crisis management on leadership and to reveal how Atatürk's leadership characteristics were shaped within the framework of organizational culture and crisis management. This study also examines whether there is a meaningful relationship between the concepts of organizational culture, crisis management, and leadership. Atatürk was educated in the institutions of the Ottoman Empire, grew up in that geographical region, and was influenced by the organizational culture of the Ottoman Empire. In addition, Atatürk, who was also influenced by the French Revolution and other developments in the West surrounding the Ottoman Empire, managed the crisis that began with the collapse of the Ottoman Empire with determination and confident steps, playing a major role in the construction of the new Turkish nation through his leadership characteristics. At the same time, he was not only influenced by the culture of the organization he was part of but also reshaped and transformed that culture through radical changes, such as the Dress Reforms, the Language Reform, the abolition of the Sultanate, and the establishment of the Republic.

Anahtar Kelimeler

Leadership, Leadership Characteristics, Organizational Culture, Crisis Management

Kaynakça

• Aksu, A. (2009). Kriz Yönetimi ve Vizyoner Liderlik, Journal of Yasar University,4(15), 24-35
• Artantaş, E., ve Gürsoy, H. (2021). Genç Liderlerin Liderlik Davranışları ve Örgüt Kültürü Tutumlarının Belirlenmesi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 9(24), 71-99.
• Atatürk Ansiklopedisi (t,y) Atatürk Devrimleri. Erişim: 23 Ocak 2024. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-devrimleri/ Atatürk Ansiklopedisi (t,y) Atatürk Döneminde Meydana Gelen Ayaklanmalar (1924-1938). Erişim: 23 Ocak 2024. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-doneminde-meydana-gelen-ayaklanmalar-1924-1938/
• Baltaş, Z. (2002). Krizde Fırsatları Görmek: Yöneticiler İçin Krizde Yönetim El Kitabı, İstanbul: Remzi Kitapevi. Başbuğ, İ. (2012). 20. Yüzyılın En Büyük Lideri Atatürk, İstanbul: Remzi Yayınevi.
• Demir B., Uğurluoğlu, İ., ve Ürek, D. (2017). Liderlik ve Örgüt Kültürü Arasındaki İlişki: Bir Literatür İncelemesi. Journal of Strategic Research in Social Science (JoSReSS), 3(2), 175-196.
• Cho, S., Ahn, S. ve Lee, K. (2009), Relationship between Organizational Justice and Organizational Outcomes by Combining Transaction Cost Approach with Social Exchange Theory, Erişim: 25 Ocak 2024 http://www.allacademic.com/meta/p295238_index.html.
• Cinnioğlu, H. (2018). Etkileşimci Liderlik, Dönüşümcü Liderlik, Hizmetkâr Liderlik, İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi: Yiyecek İçecek İşletmelerinde Bir Araştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetinkaya, A. Ş., Rahman, N. R. ve Atsan, M. (2015). Stratejik Planlamanın Kriz Yönetimine Etkisi, Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 10, 24-33.
• Derin, N. (2019). Vizyoner Liderliğin Kavramsal Çerçevesi ve İşletmeler İçin Önemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 114-125.
• Dikmen, B. (2012). Liderlik Kuramları ve Dönüştürücü Liderlik Kuramının Çalışanların Örgütsel Bağlılık Algıları Üzerindeki Etkisine Yönelik Uygulamalı Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Düzgün, A. (2020). Kriz Yönetiminde Etkili Liderlik Tarzının Belirlenmesi: Erzurum İli Örneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 492-514.
• Eren, E. (2012). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, İstanbul: Beta Yayınları. Ergun, E. ve Yalçınkaya, K. (2018). Liderlik Davranışlarının Çalışanların Değişim Kapasitesine Etkileri: Bir Araştırma Çalışması. Business and Economics Research Journal, 9(3), 681-696.
• Gençer, Y. (2020). Mustafa Kemal Atatürk'ün Sözsüz İletişim Yönetimi. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi, (6), 39-69.
• Gökgiray, A. K. (2013). Atatürk'ün Liderlik Sırları, İstanbul: Kum Saati Yayınevi.
• Güney, S. (2007). Liderlik Yönetim ve Organizasyon, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Gürcan, N. (2021). Yönetimde Karizmatik Liderlik Tarzı ve Atatürk. New Era International Journal of Interdisciplinary Social Researches, 10(2), 123-140.
• Irani, Z., Beskese, A., ve Love, P. E. D. (2004). Total quality management and corporate culture: constructs of organisational excellence. Technovation, 24(8), 643-650.
• İbrahinoğlu, N. (2011). İşletmelerde Liderlik ve Kriz Yönetimi İlişkisi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 10(2). 731-747.
• İnce M. ve Gül H. (2005), Yönetimde Yeni Bir Paradigma: Örgütsel Baglılık, Çizgi Kitabevi.
• İşçan, Ö. F. (2006), Dönüştürücü/Etkileşimci Liderlik Algısı ve Örgütsel Özdeşleşme İişkisinde Bireysel Farklılıkların Rolü. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11, 160-177.
• Kırdar, Y. ve Demir, F. O. (2007). Kriz İletişimi Aracı Olarak İnternet: Kuş Gribi Krizi Örneği. İletişim Fakültesi Dergisi, (29), 93-106
• Kürü, A. (2020). Kriz Yönetimi ve Liderlik, Ankara: Nobel Yayınları.
• Mertel, K., Bozkurt, S. ve Demirhan, A. (2020). Dönüşümcü Liderlik Tarzının Bilgi Paylaşımına Etkisinde Destekleyici Örgüt İkliminin Aracı Rolünü Yönelik Bir Araştırma. Journal Social Sciences, 15(6), 3073-3087.
• Mohammed, T., ve Baş, D. P. (2020). Dönüşümcü Liderlik Stilinin Örgüt Kültürü ve İşletmenin Yenilikçiliğine Etkisi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 98-122.
• Okumuş, F. (2003). İşletmelerde Kriz Yönetimi ve Krizlerin İşletmeler Üzerine Olası Etkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1-2), 203-212.
• Oral, M. (2018). Türk Kurtuluş Savaşı’nın Tarihsel Konumu. Tarih ve Günce. 1(2), 3-16.
• Özgentürk, N. (2010). Gazi’nin Son Tanıkları Anlatıyor; O Daima Şıktı, İstanbul: Bir Yudum İnsan Yayınevi.
• Papatya, G., ve Uygur, M. N. (2019). Stratejik Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler: Uluslararası Taşımacılık Sektörü İşletmelerinde Bir Araştırma. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19). 338-358.
• Polat, M., ve Meyda, C. H. (2011). Örgüt Kültürü Bağlamında Güç Eğilimi ve Örgütsel Bağlılık İlişkisinde Örgütsel Özdeşleşmenin Aracılık Rolü. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(1), 153-170.
• Satya, S. (2017). Leadership A Tool for Achieving Success. GITAM University Dergisi, 3(3).
• Sönmez, S. (2006). Millî Bir Lider Olarak Motivasyon Dehası Atatürk. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 12(31), 23-72.
• Şimşek, A. (2014). Örgüt Kültürü: Kuramsal Bir Bakış. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 27-35.
• Taş, S. (2009). Atatürk’ün Dönüşümcü Liderliği. Uluslararası Teknolojik Bilimler Dergisi, 1(2), 1-9.
• Taşdemir, E. ve Akdağ, M. (2006). Krizden Çıkmanın Yolları: Etkin Bir Kriz İletişimi, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(2), 141-157.
• Tuğcu, Ş. T. (2004). Kriz Yönetiminde Liderlik Kavramının Önemi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 3(2), 16-22.
• Tulgar, K. (2007). Mustafa Kemal Şirket Yönetseydi, İstanbul: Alfa Yayınevi. Tutar. H.(2000). Kriz ve Stres Ortamında Yönetim, İstanbul: Hayat Yayıncılık İletişim Eğitim Hizmetleri. Ulusoy, Z. K. (2020). Okul Müdürlerinin Kriz Yönetimi Becerilerinin Liderlik Stilleri Açısından İncelenmesi: İzmir Örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.