Covid-19 Pandemisi ve Sinema Sektöründe Kriz: Yapısal Sorunlarla Yüzleşme Fırsatı

Yıl 2021, Sayı: 60, 91 - 125, 16.07.2021

Hakan Erkılıç Senem A. Duruel Erkılıç Süleyman Değirmen

Öz

Bu çalışmada Covid-19 pandemisinin sinema sektöründe yarattığı kriz ve bu krize yönelik destek paketlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Krize ve destek mekanizmalarına yönelik görüşmelerden elde edilen veriler, sinema salonları, sinema çalışanları ve yapım grubu başlıkları altında toplanarak incelenmiş ve betimsel olarak analiz edilmiştir. Sinema sektöründe Covid-19 pandemisinin yarattığı kriz, sektörün yapısal sorunlarından (örgütlenme, güvencesiz ve ağır çalışma koşulları, telif hakları, dağıtım ve işletmecilikte tekelleşme, yeterli sermaye birikiminin olmaması gibi) bağımsız olmayıp birbirleriyle ilişkili bu alanlardaki krizi daha da derinleştiren bir seyir izlemiştir. Çalışmada sinema sektörüne yönelik farklı destek paketleri oluşturulması gerektiği ortaya konmakta ve sektörün desteklenme yöntemleri tartışılmaktadır. Destek paketleri kısa vadede Covid-19’un ortaya çıkardığı problemleri gidermeye, uzun vadede sektörün yapısal sorunlarını çözmeye yönelik olmalıdır. Sektör temsilcileri ile yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme tekniği başta olmak üzere nitel yöntem kullanılmıştır. Pandemi, sinema sektörünün var olan yapısal sorunlarını çözmek için katalizör işlevi görebilir. Sinema, gerek ulusal kültürün temsilcisi olma niteliğinden ötürü, gerekse kültür ekonomisi içinde yüksek katma değer yaratma potansiyeline sahip olması nedeniyle kriz zamanlarının da ötesinde desteklenmek zorundadır. Yirmi birinci yüzyılın pandemi gibi krizlerle geçeceğine dair genel bir kanıdan hareketle bu çalışma, destek mekanizmalarının kalıcı olması için yasal düzenlemeler yapılarak, “Sinema-Televizyon Kriz Destek Fonu” oluşturulmasını önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, Covid-19 pandemisi, kriz, Covid-19 önlemleri, destek politikaları

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 1001

Proje Numarası

120K625

Teşekkür

Bu makale 120K625 nolu TÜBİTAK-SOBAG 1001 COVID-19 ve TOPLUM konulu proje kapsamında desteklenmektedir. Bu makale 120K625 nolu COVID-19 Pandemisi ve Sinema Sektöründe Kriz başlıklı projeden elde edilmiştir. Yazarlar araştırma desteği için TÜBİTAK’a teşekkür ederler.

Covid-19 Pandemic And Crisis In The Film Sector: Opportunity To Confront Structural Problems

Öz

This study aimed to examine the crisis in the film industry as a result of the Covid-19 pandemic and its corresponding support packages for behind-the-camera employees, movie theaters and film productions. Since the crisis is dependent on the structural problems of the sector (i.e., organization, unsafe and poor working conditions, copyright issues, monopolization in distribution and management, insufficient capital accumulation, and piracy), it deepens  the current crisis in these interrelated areas. Thus, various support packages specific to the cinema sector should be created. To explore potential support packages, the study conducted semi-structured in-depth interviews with representatives of the sector. The pandemic can be a catalyst for solving the existing structural problems of the film industry, which exhibits different dimensions in this process. Cinema should be supported even beyond crisis because it is an important representation of national culture and holds the potential to create high value in the cultural economy. Based on the general assumption that crises, such as pandemics, in the 21st century will come to pass, this study proposes a permanent support mechanism called the Cinema-Television Crisis Support Fund through legal arrangements.

Anahtar Kelimeler

Turkish cinema, Covid-19 pandemic, crisis, Covid-19 safety guidance, support policies

Proje Numarası

120K625

Kaynakça

• Abisel, N. (1994). Türk sineması üzerine yazılar. Ankara, Turkey: İmge.
• Ağırdır, B. (2020). Önsöz: Salgın sonrası neler olacak?. In. D. Bayındır (Ed.), Salgın: Tükeniş çağında dünyayı yeniden düşünmek (pp.7-14). İstanbul, Turkey: Tellekt.
• Ankara Büyükşehir Belediyesi. (2020). Mansur Yavaş iyilik hareketinde ikinci dalgayı başlattı. Retrieved from https://www.ankara.bel.tr/haberler/mansur-yavas-iyilik-hareketinde-2-dalgayi-baslatti/
• Arslan, S. (2011). Cinema in Turkey: A new critical history. Oxford, UK: Oxford University Press.
• Atalay Mazlum, A., & Mazlum, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yönteminin belirlenmesi. Route Educational and Social Science Journal, 4(4),1-21.
• Aydemir, Ş. (2019, February 2). Sinema kavgasında ilk dalga çekilirken. Gazete Duvar. Retrieved from https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2019/01/18/sinema-kavgasinda-ilk-dalga-cekilirken
• Aydemir, Ş. (2018, January 1). Perdede sezon finali: Tekeller kapışıyor ya da hepiniz oradaydınız! Gazete Duvar. Retrieved from https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2018/12/28/perdede-sezon-finali-tekeller-kapisiyor-ya-da-hepiniz-oradaydiniz
• Aytemiz, M. (2020). Covid-19 sonrası Türk sinema endüstrisi üzerine bir inceleme. Turkish Studies, 15(4), 69-93.Avrupa Görsel İşitsel Gözlemevi (2020). Covid-19 audiovisual sector measures, data-tracking project. Retrieved from https://www.obs.coe.int/en/web/observatoire/covid-19-audiovisual-sector-measures
• Avrupa Görsel İşitsel Gözlemevi Webinarı, (2020, July 5). The audiovisual sector in the time of covid-19 [Video dosyası]. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=RtKv25TjwwA&t=258s
• Bauman, Z., & Bordoni, C. (2018). Kriz hali ve devlet, (Y. Aloğan, Trans.). İstanbul, Turkey: İthaki.
• BECTU (2020, December 26). Half of creative freelancers borrowing money to survive covid-19 crisis. Retrieved from https://bectu.org.uk/news/half-of-creative-freelancers-borrowing-money-to-survive-covid-19-crisis/
• Beyoğlu Sineması (2020, October 21). Beyoğlu Sineması’nın desteğinize ihtiyacı var / sayenizde. Retrieved from https://fongogo.com/Project/Sub/x-22#Story.
• Box Office Türkiye (2020a). Türk filmleri son on yıl. Retrieved from https://boxofficeturkiye.com/turk-filmleri/
• Box Office Türkiye (2020b). Sinemada normalleşme süreci 6 aydan uzun sürebilir. Retrieved from https://boxofficeturkiye.com/haber/box-office-turkiye-sinemada-normallesme-sureci-6-aydan-uzun-surebilir--2568
• Brody, R. (2020, April). Lessons for the movie industry from the 1918 Influenza Pandemic. New Yorker. Retrieved from https://www.newyorker.com/culture/the-front-row/lessons-for-the-movie-industry-from-the-1918-influenza-pandemic
• Coronavirus Global Box Office (2020, December 5). Estimated impact of the coronavirus on box office revenue worldwide from 2020 to 2025. Retrieved from https://www.statista.com/statistics/1170721/impact-coronavirus-global-box-office-revenue/
• Sinema TV Sendikası (2021). Retrieved from https://www.sinematvsendikasi.org/covid-19/sts-covid-19-acil-destegi/
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri – beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün & S. B. Demir, Trans.). Ankara, Turkey: Siyasal Kitabevi.
• Çakar Bikiç, N. (2020). Pandemi etkisi: Kısa film festivalleri ve yaşanan dönüşüm üzerine bir değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 8(2), 1234-1261.
• Deloitte (2020). Covid-19 outlook for the US media and entertainment industry. Retrieved from https://www2.deloitte.com/us/en/pages/technology-media-and-telecommunications/articles/covid-19-outlook-on-media-industry.html
• Dinçer, N. N. (2020). Covid-19 Krizinin dünya ekonomisi üzerine etkileri. In. Ö. F. Çolak (Ed.), Salgın ekonomisi (pp. 113-128). Ankara, Turkey: Elif Yayınevi.
• Elgin, C., & Yalaman, A. (2020). Covid-19 salgınının yol açtığı ekonomik krize karşı açıklanan ekonomik teşvik paketleri. In. Ö. F. Çolak (Ed.), Salgın ekonomisi (pp. 393-414). Ankara, Turkey: Elif Yayınevi.
• Erem, O. (2019, January 23). Sinema yasası: Neden tartışılıyor, yeni yasa çözüm olacak mı? BBC News. Retrieved from https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-46925169
• Erkılıç, H. (2003). Türk sinemasının ekonomik yapısı ve bu yapının sinemamıza etkileri, (Proficiency in Art Thesis). Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Erkılıç, H. (2008). Sinema politikaları çerçevesinde filmlere sağlanan devlet desteği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (33) 57-71.
• Erkılıç, H. (2014). Başlangıçtan günümüze Türkiye sinemasının ekonomik yapısı. In A. Çelik (Ed.), Sinemada bir asır(pp. 216-229). Antalya, Turkey: ANSET.
• Erkılıç, H., Duruel Erkılıç, S., & Değirmen, S. (2020). Covid-19 pandemisi ve sinema sektöründe kriz (Proje No. SOBAG 120K625).
• Evren, B. (1997). Değişim dönemecinde Türk sineması. İstanbul, Turkey: Antrakt.
• İçişleri Bakanlığı (2020). Koronavirüs ek tedbirleri genelgesi. Retrieved from https://www.icisleri.gov.tr/koronavirus-ek-tedbirleri-genelgesi
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2020). Vergi usul kanunu genel tebliği (Sıra no: 518). Retrieved from https://www.gib.gov.tr/vergi-usul-kanunu-genel-tebligi-sira-no-518
• Global Box Office (2020). Retrieved from https://www.comscore.com/Insights/Press-Releases/2021/1/ Comscore-Announces-Global-Box-Office-Totals-For-2020.
• Golding, P., & Murdock, G. (1991). Culture, communications and political economy. Mass Media and Society. 2(1). 15-32.
• Kadıköy Sineması (2020). [Tweet] Retrieved from https://twitter.com/kadikoysinemasi/status/12917512974740 07041
• Kalemci, R. A., & Özen, Ş. (2011). Institutional change in the Turkish film industry (1950-2006): The “social exclusion” impact of globalization. TODAİE’s Review of Public Administration5(1) 69-120.
• Kanzler, M. (2014). The Turkish film industry key developments 2004 to 2013. European Audiovisual Observatory, Strasbourg.
• Kanzler, M., & Simone, P. (2020). Focus 2020 world film market trends tendances du marché mondial du film, European Audivisual Observator.
• Katsarova, I. (2020). Coronavirus and the European film industry. Retrieved from https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2020/649406/EPRS_BRI(2020)649406_EN.pdf.
• Kostovska, I., Raats, T., & Donders, K. (2020). The rise of the ‘Netflix tax’ and what it means for sustaining European audiovisual markets. Innovation: The European Journal of Social Science Research, 423-441. https://doi.org/10.1080/13511610.2020.1774354
• Keyman, F. (2020). Post-corona dünya, Türkiye ve sivil toplum. In D. Bayındır (Ed.), Salgın: Tükeniş çağında dünyayı yeniden düşünmek (pp. 221-245). İstanbul, Turkey: Tellekt.
• Kim, In Kyung (2020). The impact of social distancing on box-office revenue: Evidence from the Covid-19 pandemic. Quantitative Marketing and Economics, 19(1), 93-125. https://doi.org/10.1007/s11129-020-09230-x
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2016). Program hakkında. Retrieved from https://cedturkiye.ktb.gov.tr/TR-152130/program-hakkinda.html
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2020a). Kültür ve sanat tesislerinde kontrollü normalleşme süreci genelgesi. Retrieved from https://www.ktb.gov.tr/Eklenti/73194,kultur-genelge-12pdf.pdf?0,
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2020b). Sinema salonlarına 159 milyonluk bakanlık desteği. Retrieved from https://basin.ktb.gov.tr/TR-281512/sinema-salonlarina-159-milyonluk-bakanlik-destegi.html
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma. (S. Turan, Trans.). Ankara, Turkey: Nobel.
• Parc, J., & Messerlin, P. (2020). When protectionism does not protect you anymore! How to enhance the European film industry. Innovation: The European Journal of Social Science Research, 33(4), 387–392.
• Rousso, H. (2021). Şimdiki zamanın tarihini yazmak. İstanbul, Turkey: İletişim
• OECD (2020a). Coronavirus (Covid-19) and cultural and creative sectors: Impact, policy responses and opportunities to rebound after the crisis webinar [Video dosyası].
• OECD (2020b, September 7). Culture shock: Covid-19 and the cultural and creative sectors, Retrieved from https://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/culture-shock-covid-19-and-the-cultural-and-creative-sectors-08da9e0e/,
• Özlediysek Sebebi Var (2020). Retrieved from https://www.cinemaximum.com.tr/kampanyalar/tekrar-kavusmamiz-elbette-buyuk-olacakti
• Özön, N. (1985). Sinema uygulayımı, sanatı tarihi. İstanbul, Turkey: Hil Yayın.
• Resmi Gazete (2019). Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191022-8.htm.
• Resmi Gazete (2020). Yeni koronavirüs (covid-19) salgınının ekonomik ve sosyal hayata etkilerinin azaltılması hakkında kanun ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun. Retrieved from http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/04/20200417-2.htm
• Sandberg, B. E. (2020). Netflix nicreases virus relief fund by 50 percent to $150 million. Hollywood Reporter. Retrieved from https://www.hollywoodreporter.com/news/netflix-increases-virus-relief-fund-by-50-percent-150-million-1290718
• Scognamillo, G. (2003). Türk sinema tarihi. İstanbul, Turkey: Kabalcı Yayınevi.
• Sinema TV Sendikası (2021). Retrieved from https://www.instagram.com/sinematvsendikasi/?hl=tr
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2020). Sıkça sorulan sorular. Retrieved from http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/sikca_sorulan_sorular/ek6
• Şener, E. (1970). Yeşilçam ve Türk sineması. İstanbul, Turkey: Kamera Yayınları.
• Taner, G. (2020). Toplumun geleceği sanatla kurulacak. In D. Bayındır (Ed.), Salgın: Tükeniş çağında dünyayı yeniden düşünmek (pp. 397-400). İstanbul, Turkey: Tellekt.
• Tanrıöver, H. (2010). Türkiye’de film endüstrisinin konumu ve hedefleri. İstanbul, Turkey: İTO
• Teksoy, R. (2008).Turkish cinema.İstanbul, Turkey: Oğlak.
• TÜİK (2019). Sinema ve tiyatro istatistikleri. Retrieved from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sinema-ve-Tiyatro-Istatistikleri-2019-33622Turner, G. (1999). Film as social practice. London, UK: Routledge.
• UNESCO (2020). Culture in crisis: Policy guide for a resilient creative sector. Retrieved from https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374631
• UNIC (2020). International union of cinemas. Retrieved from https://www.unic-cinemas.org/
• Wasco, J. (2004). The political economy of film. In T. Miller & R. Stam (Eds.), A companion to film theory (pp. 221-233). Oxford, UK: Blackwell.
• Whiting, K. (2020). This is how coronavirus has changed the film and TV industry, World Economic Forum. Retrieved from https://www.weforum.org/agenda/2020/05/covid-19-coronavirus-tv-film-industry/
• World Economic Forum (2020, July 19). The media, entertainment and culture industry’s response and role in a society in crisis. Retrieved from https://www.weforum.org/whitepapers/the-media-entertainment-and-culture-industry-s-response-and-role-in-a-society-in-crisis
• Yavuz, D. (2020). 2020 yılında, sayılarla Türkiye sinema vizyonu, Antrakt Sinema, Retrieved from https://www.antraktsinema.com/makale.php?id=811
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8th ed.). Ankara, Turkey: Seçkin.