A Model Proposal Focused on Recycling, Circular Economy and Zero Waste: Türkiye Waste Banks

Yıl 2025, Sayı: 7, 106 - 144, 30.06.2025

Muhammed Yunus Bilgili

Öz

Solid waste generated in urban areas must be managed effectively and efficiently, without compromising human and environmental health or placing undue pressure on natural resources. To achieve effectiveness and efficiency in solid waste management, practices such as recycling, circular economy, and zero waste have become increasingly important. The success of these practices depends directly on encouraging active citizen participation in the process. To facilitate the transition to a circular economy and achieve the zero waste target by motivating societal involvement in municipal solid waste management, it is crucial to implement a system known as waste banking. This study proposes a holistic waste banking system tailored to Türkiye, aimed at increasing recycling rates, accelerating the transition to a circular economy, and achieving the zero waste target. In designing the system, referred to as Türkiye Waste Banks, a conceptual framework model was used to propose new policies, theories, and practices based on both theoretical and applied research. The study concludes that the waste banking system, as presented theoretically for Türkiye, can contribute to achieving objectives such as improving environmental quality, optimizing the use of natural resources, encouraging social participation, promoting sustainable behavior patterns, creating employment and income opportunities, and supporting local development.

Anahtar Kelimeler

Recycling , Circular Economy , Zero Waste , Waste Banking , Türkiye Waste Banks

GERİ DÖNÜŞÜM, DÖNGÜSEL EKONOMİ VE SIFIR ATIK ODAKLI BİR MODEL ÖNERİSİ: TÜRKİYE ATIK BANKALARI

Öz

Kentsel alanlarda ortaya çıkan katı atıkların insan ve çevre sağlığını riske atmadan
ve doğal kaynaklar üzerinde baskı kurmadan etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesi
gerekmektedir. Kentsel katı atık yönetiminde etkinliğin ve verimliliğin sağlanabilmesi
adına, geri dönüşüm, döngüsel ekonomi ve sıfır atık uygulamaları ön plana çıkmaktadır.
Söz konusu uygulamaların başarılı olabilmesi, vatandaşların aktif bir şekilde sürece
katılımlarının teşvik edilmesi ile doğru orantılıdır. Toplumun kentsel katı atık yönetimine
katılımını ekonomik motivasyonla teşvik ederek döngüsel ekonomiye geçişi
ve sıfır atık hedefine ulaşmayı sağlayabilmek adına, atık bankacılığı olarak nitelenen
sistemin uygulamaya geçirilmesi önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, katı atıkların
geri dönüşüm oranlarını artırabilmek, döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırabilmek
ve sıfır atık hedefine ulaşabilmek için Türkiye’ye özgü bütüncül bir atık bankacılığı
sisteminin ortaya koyulabilmesidir. Türkiye Atık Bankaları olarak nitelendirilen sistemin
tasarlanmasında, teorik veya uygulamalı çalışmalardan yararlanarak yeni politika,
teori ve uygulama önermeye imkân sunan kavramsal çerçeve oluşturma tekniğinden
faydalanılmıştır. Ayrıca Türkiye genelinde uygulanan belediye temelli sıfır atık teşvik
projeleri analiz edilmiş, Türkiye Atık Bankaları sisteminin bu projelere göre yapısal
farkları ortaya koyulmuştur. Modelin ulusal ölçekte uygulanabilirliğini değerlendirmek
amacıyla 2022 yılı atık verileri üzerinden üç ayrı senaryo oluşturulmuş ve ekonomik
faydaları hesaplanmıştır. Önerilen modelin uygulanmasıyla ortaya çıkabilecek zorluklar
ve çözüm önerileri değerlendirilmiştir. Sonuç olarak önerilen atık bankacılığı sisteminin
hem mevcut uygulamalara göre yapısal ve işlevsel üstünlükler sunduğu, hem de
çevresel sürdürülebilirlik, toplumsal katılım ve ekonomik fayda boyutlarında bütüncül
bir katkı sağladığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Geri Dönüşüm , Döngüsel Ekonomi , Sıfır Atık , Atık Bankacılığı , Türkiye Atık Bankaları

Etik Beyan

Makale literatür araştırmasına dayanan kavramsal bir model oluşturduğu için etik kurul iznine gerek bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Ajay, S. V., & Prathish, K. P. (2024). Dioxins emissions from bio-medical waste incineration: A systematic review on emission factors, inventories, trends and health risk studies. Journal of Hazardous Materials, 465, 133384. https://doi.org/10.1016/j. jhazmat.2023.133384
• Awogbemi, O., Kallon, D. V. V., & Bello, K. A. (2022). Resource recycling with the aim of achieving zero-waste manufacturing. Sustainability, 14(8), 4503. https://doi. org/10.3390/su14084503
• Ay Türkmen, M., & Kılıç, F. (2020). Sürdürülebilir kalkınma anlayışına yönelik döngüsel ekonomi modeli. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(4), 2538-2556. https:// doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.11.1452
• Ayçin, E., & Kayapinar Kaya, S. (2021). Towards the circular economy: Analysis of barriers to implementation of Turkey’s zero waste management using the fuzzy DEMATEL method. Waste Management & Research: The Journal for a Sustainable Circular Economy, 39(8), 1078-1089. https://doi.org/10.1177/0734242X20988781 136 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi
• Baba-Nalikant, M., Syed-Mohamad, S. M., Husin, M. H., Abdullah, N. A., Mohamad Saleh, M. S., & Abdul Rahim, A. (2023). A zero-waste campus framework: perceptions and practices of university campus community in Malaysia. Recycling, 8(1), 21. https:// doi.org/10.3390/recycling8010021
• Bal, B. C., & Narlıoğlu, N. (2025). Geri dönüştürülmüş plastik ve cam tozu ile üretilen kompozit malzemenin seçili özellikleri üzerine dolgu oranının etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 15(1), 64-74. https://doi.org/10.17714/ gumusfenbil.1551941
• Balbay, Ş., Sarıhan, A., & Avşar, E. (2021). Dünyada ve Türkiye’de “döngüsel ekonomi/ endüstriyel sürdürülebilirlik” yaklaşımı. European Journal of Science and Technology, 27, 557-569. https://doi.org/10.31590/ejosat.971172
• Barreiro‐Gen, M., & Lozano, R. (2020). How circular is the circular economy? Analysing the implementation of circular economy in organisations. Business Strategy and the Environment, 29(8), 3484-3494. https://doi.org/10.1002/bse.2590
• Bhattacharjee, S., Girigoswami, A., Nag, M., Rubab, T., & Girigoswami, K. (2024). Role of nanotechnology as a zero waste tool. Environmental Quality Management, 33(4), 193-209. https://doi.org/10.1002/tqem.22046
• Bilgili, M. Y. (2021). Sıfır atık yaklaşımının kökenleri ve günümüzdeki anlamı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(40), 683-703. https://doi.org/10.46928/ iticusbe.787711
• Bilgili, M. Y. (2023). Sıfır atık yönetiminin çevre etiği yaklaşımları açısından incelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 64, 21-28. https://doi. org/10.18070/erciyesiibd.1173752
• Biniş, M. (2023). Türkiye’de çevresel sürdürülebilirliğe yönelik mali teşvikler: Geri dönüşüm örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 77, 31-52. https:// doi.org/10.51290/dpusbe.1246296
• Bolayır, S., & Eroğlu, İ. (2025). Doğrusaldan döngüsel ekonomiye geçişte bazı ülke örnekleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 83, 221-231. https://doi. org/10.51290/dpusbe.1577953
• Buczyńska-Pizoń, N. (2020). The promotion of the zero-waste concept by influencers in social media. Zarządzanie Publiczne (Public Governance), 2(52), 63-74. https://doi. org/10.15678/ZP.2020.52.2.06
• Budiyarto, A., Clarke, B., & Ross, K. (2025). Overview of waste bank application in Indonesian regencies. Waste Management & Research: The Journal for a Sustainable Circular Economy, 43(3), 306-321. https://doi.org/10.1177/0734242X241242697
• Challcharoenwattana, A., & Pharino, C. (2015). Co-benefits of household waste recycling for local community’s sustainable waste management in Thailand. Sustainability, 7(6), 7417-7437. https://doi.org/10.3390/su7067417
• Chenavaz, R. Y., & Dimitrov, S. (2024). From waste to wealth: Policies to promote the circular economy. Journal of Cleaner Production, 443, 141086. https://doi.org/10.1016/j. jclepro.2024.141086
• Cudjoe, D., Wang, H., & Zhu, B. (2021). Assessment of the potential energy and environmental benefits of solid waste recycling in China. Journal of Environmental Management, 295, 113072. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.113072
• Curran, T., & Williams, I. D. (2012). A zero waste vision for industrial networks in Europe. Journal of Hazardous Materials, 207-208, 3-7. https://doi.org/10.1016/j. jhazmat.2011.07.122
• Çimen, Ö. (2021). Construction and built environment in circular economy: A comprehensive literature review. Journal of Cleaner Production, 305, 127180. https:// doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.127180
• D’Adamo, I., Favari, D., Gastaldi, M., & Kirchherr, J. (2024). Towards circular economy indicators: Evidence from the European Union. Waste Management & Research: The Journal for a Sustainable Circular Economy, 42(8), 670-680. https://doi. org/10.1177/0734242X241237171
• David, L. O., Aigbavboa, C., Adepoju, O., & Nnamdi, N. (2025). Applying circular economy strategies in mitigating the perfect storm: The built environment context. Sustainable Futures, 9, 100444. https://doi.org/10.1016/j.sftr.2025.100444
• De Oliveira Vieira, B., & Guarnieri, P. (2025). Towards the circular economy from the perspective of new institutional theory: A systematic analysis of the literature with InOrdinatio protocol. Management Research: Journal of the Iberoamerican Academy of Management, 23(1), 65-89. https://doi.org/10.1108/MRJIAM-01-2024-1503
• Ellen MacArthur Foundation. (2013). Towards the circular economy: Economic and business rationale for an accelerated transition. https://www.ellenmacarthurfoundation. org/towards-the-circular-economy-vol-1-an-economic-and-business-rationale-for-an (11/04/2025).
• Erten, S., & Köseoğlu, P. (2022). Ortaokul fen bilimleri kitaplarında “sıfır atık projesi”. Milli Eğitim Dergisi, 51(234), 1085-1110. https://doi.org/10.37669/milliegitim.837265
• Eyo, N. A. (2025). Re-conceptualizing public relations practices in Nigeria: A framework to address systemic challenges. Journal of Communication and Public Relations, 4(1), 76–101. https://doi.org/10.37535/105004120255
• Fatmawati, F., Mustari, N., Haerana, H., Niswaty, R., & Abdillah, A. (2022). Waste bank policy implementation through collaborative approach: Comparative study- Makassar and Bantaeng, Indonesia. Sustainability, 14(13), 7974. https://doi.org/10.3390/ su14137974
• Feldman, J., Seligmann, H., King, S., Flynn, M., Shelley, T., Helwig, A., & Burey, P. (2024). Circular economy barriers in Australia: How to translate theory into practice? Sustainable Production and Consumption, 45, 582-597. https://doi.org/10.1016/j. spc.2024.02.001
• Firmansyah, F., Park, I., Corona, M., Aphale, O., Ahuja, A., Johnston, M., Thyberg, K. L., Hewitt, E., & Tonjes, D. J. (2024). Variation in municipal solid waste generation and management across time and space. Resources, Conservation and Recycling, 204, 107472. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2024.107472
• Fofou, R. F., Jiang, Z., & Wang, Y. (2021). A Review on the lifecycle strategies enhancing remanufacturing. Applied Sciences, 11(13), 5937. https://doi.org/10.3390/app11135937
• Geisendorf, S., & Pietrulla, F. (2018). The circular economy and circular economic concepts-A literature analysis and redefinition. Thunderbird International Business Review, 60(5), 771-782. https://doi.org/10.1002/tie.21924
• Gilson, L. L., & Goldberg, C. B. (2015). Editors’ comment: So, what is a conceptual paper? Group & Organization Management, 40(2), 127-130. https://doi. org/10.1177/1059601115576425
• Grafström, J., & Aasma, S. (2021). Breaking circular economy barriers. Journal of Cleaner Production, 292, 126002. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126002
• Grassel, J. T., Escobedo, A. R., & Buch, R. (2025). Predicting the composition of solid waste at the county scale. Waste Management, 193, 293-306. https://doi.org/10.1016/j. wasman.2024.12.002
• Guo, W., Xi, B., Huang, C., Li, J., Tang, Z., Li, W., Ma, C., & Wu, W. (2021). Solid waste management in China: Policy and driving factors in 2004-2019. Resources, Conservation and Recycling, 173, 105727. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2021.105727
• Gül, M., & Yaman, K. (2021). Türkiye’de atık yönetimi ve sıfır atık projesinin değerlendirilmesi: Ankara örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1267-1296. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.870434
• Güllü, G. (2022). Kentsel dönüşümde sıfır atık yönetimi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(2), 112-120. https://doi.org/10.47769/ izufbed.1131056
• Hannon, J., Zaman, A., Rittl, G., Rossi, R., Meireles, S. & Palandi, F. E. D. (2019). Moving toward zero waste cities: A nexus for international zero waste academic collaboration (NIZAC). W. L. Filho ve U. Bardi (Eds.). Sustainability on university campuses: Learning, skills building and best practices içinde (s. 379-414). Cham: Springer.
• Hartley, K., Baldassarre, B., & Kirchherr, J. (2024). Circular economy as crisis response: A primer. Journal of Cleaner Production, 434, 140140. https://doi.org/10.1016/j. jclepro.2023.140140