Güçlendirme ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri İkileminde Kadın Girişimciliği

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 73, 1043 - 1074, 15.03.2022

Aslıcan Kalfa Topateş Hakan Topateş Erkan Kıdak

https://doi.org/10.54752/ct.1061145

Cited By: 2

Öz

1970’li yıllardan itibaren sosyal refah devleti uygulamalarının terk edilmesi ve işçi-işveren-devlet arasındaki konsensüsün ekonomi-politik olarak dönüşmesiyle birlikte yoksulluk ve işsizlik oranlarında ciddi artışlar yaşanmıştır. Akışkan küresel sermayeye ucuz işgücü sağlayan neoliberal politikalar, emeğin feminizasyonuna ve kadın yoksulluğunun derinleşmesine yol açmıştır. Bu kaotik çerçevede kadınların karşı karşıya kaldıkları ekonomik ve sosyal sorunlara yönelik farklı kalkınma yaklaşımları ortaya çıkmıştır. Kadınların girişimci statüsünde istihdama dâhil olmasına yönelik geliştirilen ulusal ve uluslararası düzeydeki programlarda güçlendirme yaklaşımı ön planda yer almaya başlamıştır. Bu noktada güçlendirme yaklaşımı ile girişimcilik olgusu arasında bir kesişimsellik oluşmuştur. Öte yandan ataerkil kapitalist sisteme içkin olan toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde eril bir anlam atfedilen girişimcilik, kadın yoksulluğunun önlenmesinde bir sosyal politika aracı olarak görülmüştür. Ancak kadınların piyasalardan kaynaklanan risklere karşı sorumluluk alarak kendi hesabına çalışmaları veya işveren olabilmeleri, bütünsel ve kapsayıcı bir sosyal politika uygulamasından ziyade bireysel/geçici/tikel bir çözüm niteliğinde görülebilir. Güçlendirme olgusu bağlamında bu çözümler kadınları bireysel düzeyde özgürleştirebilse de ataerkil kapitalizmin yapısal koşullarının yeniden üretiminin engellenmesi mümkün görünmemektedir. Oysakikadınların toplumsal özgürleşmesi, sosyal refah devleti uygulamalarıyla toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinin bütünleşeceği bir sosyal politika yaklaşımı üzerinden gerçekleştirilebilir. Bu çalışmanın amacı da, emek sürecinde toplumsal cinsiyet, güçlendirme ve girişimcilik ilişkiselliğini ilgili literatürden hareketle kesişimsel bir perspektifle analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler

Kadın yoksulluğu, güçlendirme yaklaşımı, toplumsal cinsiyet, kadın girişimciliği, kalkınma

Kaynakça

• Aalito, L. (2008) “Entrepreneurship in Organization: Gender and Social Capital”, Kyrö, P. ve Sundin, E. (ed.) in Women Entrepreneurship and Social Capital: A Dialogue and Construction, Koge, Portland, Abingdon: Copenhagen Business School Press, 23-39.
• Adorno, T. ve Horkheimer, M. (2013) Teori ve Pratik Üzerine Bir Tartışma (çev. O. Kılıç), İstanbul: Metis Yayınları.
• Ahl, H. (2006) “Why Research on Women Entrepreneurs Needs New Directions”, Entrepreneurship Theory and Practice, 30(5), 595-621.
• Akder, H. (2003) “Rural Women and Poverty”, in Bridging the Gender Gap in Turkey: A Milestone Towards Faster Socio-economic Development and Poverty Reduction, Poverty Reduction and Economic Management Unit Europe and Central Asia Region, 119-141.
• Akyüz, D. ve Kılınç Savrul, B. (2016) “Türkiye Ekonomisinde Kadın Girişimcilerin Mevcut Durumu ve Geliştirilmesine Yönelik Çözüm Önerileri”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 11(1), 1361-1377.
• Arendt, H. (2014) Totalitarizm (çev. İ. Serin), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arrighi, G. (2016) Uzun Yirminci Yüzyıl: Para, Güç ve Çağımızın Kökenleri (çev. R. Boztemur), Ankara: İmge Kitabevi.
• Arruzza, C., Bhattacharya, T. ve Fraser, N. (2019) %99 için Feminizm: Bir Manifesto (çev. U. Özmakas), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bauman, Z. (1999) Çalışma, Tüketicilik ve Yeni Yoksullar (çev. Ü. Öktem), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Beck, U. (1992) Risk Society: Towards a New Modernity, London: SAGE Publications.
• Beneria, L. (2003) “Paid and Unpaid Labour: Meanings and Debates”, Beneria, L. (ed.) in Gender, Development and Globalization, New York, London: Routledge, 131-160.
• Bliss, R. T. and Garratt, N. L. (2001) “Supporting Women Entrepreneurs in Transitioning Economies”, Journal of Small Business Management, 39(4), 336-344.
• Braudel, F. (2015) Kapitalizmin Kısa Tarihi (çev. İ. Yerguz), İstanbul: Say Yayınları.
• Bruni, A., Gherardi, S. and Poggio, B. (2005) Gender and Entrepreneurship: An Ethnographical Approach, New York: Routledge.
• Butler, J. E. (2005) “New Perspectives on Women Entrepreneurs: An Introduction”, Butler, J. E. (ed.) in New Perspectives on Women Entrepreneurs, Greenwich: Information Age Publishing, 11-15.
• Chossudovsky, M. (1999) Yoksulluğun Küreselleşmesi (çev. N. Domaniç), İstanbul: Çivi Yazıları.
• Coughelin, J. H. and Thomas, A. T. (2002) The Rise of Women Enterepreneurs: People, Processes and Global Trends, Westford, Connecticut, London: Quorum Books.
• De Bruin, A., Brush, C. G. and Welter, F. (2006) “Introduction to the Special Issue: Towards Building Cumulative Knowledge on Women’s Entrepreneurship”, Entrepreneurship Theory and Practice, September, 585-593.
• De Vita, L., Mari, M., and Poggesi, S. (2014) “Women Entrepreneurs in and from Developing Countries: Evidences from the Literature”, European Management Journal, 32(3), 451-460.
• Derin Yoksulluk Ağı (2020) Pandemi Döneminde Derin Yoksulluk ve Haklara Erişim Araştırması-Yerel Yönetimlere Kriz Dönemi Sosyal Destek Programları İçin Öneriler, https://derinyoksullukagi.org/raporlar/pandemi-doneminde-derin-yoksulluk-ve-haklara-erisim-arastirmasi-yerel-yonetimlere-kriz-donemi-sosyal-destek-programlari-icin-oneriler/ (06.07.2021).
• Dutta, N. and Mallick, S. (2018) “Enabling Women Entrepreneurs: Exploring Factors that Mitigate the Negative Impact of Fertility Rates on Female Entrepreneurship”, Kyklos, 71(3), 402-432.
• Ecevit, Y. (2007) Türkiye’de Kadın Girişimciliğine Eleştirel Bir Yaklaşım, Ankara: Uluslararası Çalışma Ofisi.
• Ekiz Gökmen, Ç. ve Gökovalı, U. (2016) “Hane İçine Gizlenen Kadın Yoksulluğu: Muğla-Mardin Örneği”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 43(1), 157-190.
• European Commission (2021) COSME-Europe’s Programme for Small and Medium-sized Enterprises, https://ec.europa.eu/growth/smes/cosme/supporting-entrepreneurs_en, (07.06.2021).
• EUROSTAT (2020) Percentage of Self-employed by Sex, Age Groups and Household Composition, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/lfst_hhsety/default/table?lang=en, (06.06.2021).
• Fairclough, N. C. (2012) “How do Social Welfare and Support Systems Influence the Attitudes of Female Entrepreneurs Towards Risk and Options?”, Hughes, K. and Jennings, J. (eds.) in Global Women’s Entrepreneurship Research: Diverse Settings, Questions and Approaches, Northampton: Edward Elgar Publishing, 95-144.
• Fernando, J. L. (1997) “Nongovernmental Organizations, Micro-Credit, and Empowerment of Women,” The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 554, 150-177.
• Gökovalı, U. ve Danışman, A. (2010) “Feminization of Poverty: Does it Really Exist in Turkey?”, New Perspectives on Turkey, 42, 179-201.
• Greer, M. J. and Grene, P. G. (2003) “Feminist Theory and Entrepreneurship”, Butler, J. E. (ed.) in New Perspectives on Women Entrepreneurs, Greenwich: Information Age Publishing, 1-24.
• Gurnani, P. S. (2016) Women Entrepreneurship: Emerging Dimension of Entrepreneurship in India, New Delhi: Educreation Publishing.
• Habermas, J. (2019) İletişimsel Eylem Kuramı (çev. M. Tüzel), İstanbul: Alfa Yayınları.
• ILO (2019) A Quantum Leap for Gender Equality: For a Better Future of Work for All, Geneva: International Labour Office.
• ILO (2018) Çalışma Yaşamında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitim Rehberi, Kadınlar İçin Daha Çok ve Daha İyi İşler: Türkiye’de İnsana Yakışır İş İçin Kadınların Güçlendirilmesi Projesi, Ankara: ILO, http://esitizberaberiz.org/wp-content/uploads/2018/08/%C3%87al%C4%B1%C5%9Fma-Ya%C5%9Fam%C4%B1nda-Toplumsal-Cinsiyet-E%C5%9Fitli%C4%9Fi-E%C4%9Fitim-Rehberi.pdf (11.12.2021).
• ILOSTAT (2019) Employment by Sex and Status in Employment, ILO Modelled Estimates, https://www.ilo.org/shinyapps/bulkexplorer32/?lang=en&segment=indicator&id=EAP_2WAP_SEX_AGE_RT_A (15.05.2021).
• ILOSTAT (2020a) Employment by Sex and Status in Employment, ILO Modelled Estimates, https://www.ilo.org/shinyapps/bulkexplorer32/?lang=en&segment=indicator&id=EAP_2WAP_SEX_AGE_RT_A (03.05.2021).
• ILOSTAT (2020b) Labour Force Participation Rate by Sex and Age, https://www.ilo.org/shinyapps/bulkexplorer51/?lang=en&segment=indicator&id=EAP_2WAP_SEX_AGE_RT_A, (05.06.2021).
• ILOSTAT (2021) Employment by Sex and Status in Employment, ILO Modelled Estimates, https://www.ilo.org/shinyapps/bulkexplorer32/?lang=en&segment=indicator&id=EAP_2WAP_SEX_AGE_RT_A (05.06.2021).
• İŞKUR (2019) İstatistik Yıllıkları 2019 Yıllık Tabloları, https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/ (17.05.2021).
• Jerinabi, U. (2007) “Empowerment of Women Through Micro Entrepreneurship”, Tiwari, S. and Tiwari A. (eds.) in Women Entrepreneurship and Economic Development, New Delhi: Sarup & Sons, 45-51.
• Kandiyoti D. (1988) “Bargaining with Patriarchy”, Gender & Society, 2(3), 274-290.
• Karadeniz, E. E. (2019) Türkiye'de Girişimcilik ve Uluslararası Karşılaştırma, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
• Kirzner, I. M. (1985) Discovery and the Capitalist Process, Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Mackintosh, M. (1981) “Gender and Economics: The Sexual Division of Labour and the Subordination of Women”, Young, K., Wolkowitz, K. C. and McCullagh, R. (eds.) in Of Marriage and the Market, London: CSE Books, 3-17.
• Makombe, I. A. M. (2006) Women Entrepreneurship Development and Empowerment in Tanzania: The Case of SIDO-UNIDO-Supported Women Microentrepreneurs in the Food Processing Sector, Development Studies at the University of South Africa. Manolova, T. S., Brush, C. G., and Edelman, L. F. (2008) “What Do Women Entrepreneurs Want?”, Strategic Change, 17(3‐4), 69-82.
• McAdam, M. (2013) Female Entrepreneurship, London and New York: Routledge.
• Moser, C. (1993) Gender Planning and Development: Theory, Practice and Training, London and New York: Routledge.
• Munck, R. (1995) Uluslararası Emek Çalışmaları (çev. C. Aygün), Ankara: Öteki Yayınevi.
• Nusbaum, M. (1999) “Women and Equality: The Capabilities Approach”, International Labour Review, 138(3), 227-245. Okpara, J. O., Halkias, D., Nwajiuba, C., Harkiolakis, N., and Caracatsanis, S. M. (2011) “Challenges Facing Women Entrepreneurs in Nigeria”, Management Research Review, 32(2), 221-235.
• Ostergaard, L. (1992) “Gender”, Ostergaard, L. (ed.) Gender and Development: A Practical Guide, London: Routledge, 1-10.
• Pearce, D. (1978) “The Feminization of Poverty: Women, Work and Welfare”, Urban & Social Change Review, 11(1), 28-36.
• Petras, J. ve Veltmeyer, H. (2006) Maskesi Düşürülen Küreselleşme (çev. Ö. Akpınar), İstanbul: Mephisto.
• Rani, D. L. (1996) Women Entrepreneurs, New Delhi: A.P.H. Publishing Corporation.
• Sallan Gül, S. (2005) “Türkiye’de Yoksulluğun Kadınsılaşması”, Amme İdaresi Dergisi, 38(1), 25-45.
• Sallan Gül, S. ve Altındal, Y. (2016) “Türkiye’de Kadın Girişimciliğinin Serüveni: Başarı Mümkün Mü?”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1361-1377.
• Sarfaraz, L. (2017) Women’s Entrepreneurship in Iran: Role Models of Growth-Oriented Iranian Women Entrepreneurs, Cham: Springer Publishing.
• Schumpeter, J.A. (1934) The Theory of Economic Development, Cambridge MA: Harvard University Press.
• Sen, A. (2003) “Development as Capability Expansion”, Fukuda-Parr, S. ve Shiva Kumar, A. K. (eds.) in Readings in Human Development, New Delhi and New York: Oxford University Press, 41-58.
• Sennett, R. (2015) Yeni Kapitalizmin Kültürü (çev. A. Onocak), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Shukla, M. B. (2007) “Contemporary Issues in Entrepreneurship with regard to Reconstruction of Social Structure in India: A Futuristic Approach”, Tiwari, S. and Tiwari A. (eds.) Women Entrepreneurship and Economic Development, New Delhi: Sarup & Sons, 1-12.
• Soysal, A. (2010) “Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller ve Fırsatlar Bağlamında Bir Değerlendirme”, SBF Dergisi, 65(1), 83-114.
• Still, L. V. (2005) “The Constraints Facing Women Entering Small Business Ownership”, Fielden, S. L. and Davidson, M. C. (eds.) in International Handbook of Women and Small Business Entrepreneurship, Cheltenham, Northampton: Edward Elgar Publishing, 55-66.
• Şenses, F. (2004) “Neoliberal Küreselleşme Kalkınma için Bir Fırsat mı, Engel mi?”, ERC Working Paper in Economic 04/09, Ankara: Middle East Technical University Research Center.
• Thinker, I. (1990) “The Making of a Field: Advocates, Practitioners, and Scholars”, Thinker, I. (ed.) in Persistent Inequalities: Women and World Development, New York: Oxford University Press, 27-53.
• Toksöz, G. (2007) Türkiye’de Kadın İstihdamının Durumu, Ankara: Uluslararası Çalışma Örgütü.
• Toksöz, G. (2011) Kalkınmada Kadın Emeği, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Toksöz, G., Özkazanç, A. ve Poyraz, B. (2001) Kadınlar, Kalkınma ve Sosyal Adalet, Ankara: A.Ü. Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Yıldırak, N., Gülçubuk, B., Gün, S., Olhan, E. ve Kılıç, E. (2003) Türkiye’de Gezici ve Geçici Kadın Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşulları ve Sorunları, Ankara: Tarım-İş Sendikası.
• Wallerstein, I. (2014) Dünya Sistemleri Analizi-Bir Giriş (çev. E. Abadoğlu), İstanbul: Bgst Yayınları.
• Wallerstein, I. (2016) Tarihsel Kapitalizm ve Kapitalist Uygarlık (çev. N. Alpay), İstanbul: Metis Yayınları.
• Weber, M. (2017) Sosyoloji Yazıları (çev. T. Parla), İstanbul: Deniz Yayınları.
• Whitehead A. and Bloom H. (1992) “Agriculture”, Ostergaard, L. (ed.) Gender and Development: A Practical Guide, London: Routledge, 41-55.
• Women’s World Banking (1996) A Report, https://www.gdrc.org/icm/wind/wwb-report.html (11.12.2021). Wood, E. M. (2018) Sınıftan Kaçış: Yeni ‘Hakiki’ Sosyalizm (çev. Ş. Alpagut), İstanbul: Yordam Yayınları. Yetim, N. (2002) “Sosyal Sermaye Olarak Kadın Girişimciler: Mersin Örneği”, Ege Akademik Bakış, (2/2), 79-92.
• Yunus, M. (1999) Yoksulluğun Bulunmadığı Bir Dünyaya Doğru (çev. G. Şen), İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• https://ec.europa.eu/growth/smes/cosme/supporting-entrepreneurs_en (07.06.2021).
• http://esitizberaberiz.org/ (15.05.2021).
• https://www.kagider.org/kurumsal/kagider-hakkinda (07.06.2021).
• https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/sustainable-development-goals.html (10.04.2021).