İş Hukukunda Eşitlik İlkesinin İki Bileşeni:İşverenin Dar Anlamda Eşit Davranma Borcu ve Ayrım Yasağı

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 69, 859 - 898, 01.01.2021

Deniz Ugan Çatalkaya

Öz

Eşitlik ve ayrımcılık hukuksal düzlemde her zaman başvurulan kavramlar olarak karşımıza çıkar. Buna karşın günlük dilde bu iki kavram kimi zaman birbiriyle örtüşür biçimde kullanılır, çoğunlukla da birbiriyle karıştırılır. Bunun nedeni, tüm insanların eşit değerde olduğu yönünde ifade edilebilecek ve daha çok ayrım yasakları ile ortaya çıkan temel ilkenin, zaman içinde adalet düşüncesini içinde barındıran ve eşit davranma ilkesi biçiminde ifade edilen ikinci bir boyut daha kazanmış olmasıdır. Eşitlik ilkesinin iki bileşenin var olduğunun kabul edilmesi, ilkenin iş hukukuna iz düşümünde, işverenin eşit davranma borcunun da iki bileşeni olduğu tespitinin yapılmasını gerekli kılmaktadır. İşte bu çalışmanın amacı, işverenin eşit davranma borcunun, birbirini tamamlayan, aynı amaca yönelik olmakla birlikte hukuki nitelikleri, sonuçları, tespit edilme biçimleri ve yaptırıma ilişkin hükümleri birbirinden ayrılan iki farklı boyutunun irdelenmesidir

Anahtar Kelimeler

Eşitlik, Ayrım Yasağı, Eşit Davranma Borcu

Two dimensions of principle of equality in Labor law: Employer’s obligation of equal treatment and prohibition of discrimination

Öz

Equality and discrimination are the concepts always used in legal practice. However, in daily language, these two concepts are sometimes used overlapping and often confused with each other. The reason for this can be explained as follows: The fundamental principle that can be expressed as all people are equal, emerged first with the prohibition of discrimination and subsequently gained a second dimension, which included the idea of justice and expressed as the principle of equal treatment. The recognition that the principle of equality has two dimensions as specified requires to determine as a result of the projection of the principle to the labor law that the employer’s obligation of equal treatment has also two dimensions. The aim of this study is to examine these two dimensions of the employer’s obligation of equal treatment, which are complementary but differing from each other regarding legal character, results, way of determination and provisions about sanction that they are subject to

Anahtar Kelimeler

Equality, Prohibition of discrimination, Obligation of equal treatment

Kaynakça

• Akı, E. (2009) “İşten Çıkarılan Direnişçi İşçilerin Kısmen İşe Alınmaları – İşyerine İşçi Alımında İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu”, Sicil, S. 14, 134-141.
• Akyol, Ş. (2006) Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı, İstanbul: Vedat.
• Alp, Mustafa (1999) “Ölçülülük İlkesinin Özel Hukuk ve İş Hukukunda Özellikle de Hizmet Akdinin Feshinde Uygulanması -Alman Hukukuna Göre-”, Yasa Hukuk Dergisi, C.17, S.205, Ocak 1999/12, 1519-1535.
• Aristote (2008) Sur la Justice Éthique à Nicomaque, Paris: Flammarion.
• Aubert-Monpeyssen, T. (2010) “Vous avez dit ‘Laurent’?”, RDT, 2010.169.
• Auzero, G., Baugard, D. ve Dockès, E. (2019) Droit du travail, Paris: Dalloz.
• Aykaç, H. B. (2016) “Fesih Hakkının Eşit Davranma Borcu ile Sınırlanması”, Centel, T. (ed.), İş Hukukunda Genç Yaklaşımlar II içinde, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 47-133.
• Bakırcı, K. (2007) “İstihdamda Cinsiyetler Arası Eşitlik ve Mevzuatta ve Kamusal Politikalarda Yapılması Gereken Değişiklikler”, Sicil, S.8, 22-40.
• Baysal, U. (2010) “İşverenin Eşit Davranma Borcu ve İş Sözleşmesinin Feshinde Uygulanması”, Legal İHSGHD, S. 25, 59-99.
• Birben, E. (2006) İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshinde Ölçülülük İlkesi, yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi SBE.
• Caniklioğlu, N. (2006) “Sosyal Hukukta Ayrımcılık Olarak Değerlendirilebilecek Düzenlemeler ve Mağduriyetin Giderilmesi için Başvurulabilecek Yollar”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 30. Yıl Armağanı içinde, Ankara: TŞOF Plaka Matbaacılık, 643-700.
• Centel, T. (1992) İş Hukuku Cilt I Bireysel İş Hukuku, İstanbul: Kazancı.
• Centel, T. (2020) İş Güvencesi, İstanbul: Legal.
• Cesaro, J.-F. (2016) “Égalité”, Teyssié, B. (der.), Notions et normes en droit du travail içinde, Paris: Éditions Panthéon-Assas, 35-44.
• Champaux, F. (2000) “La protection du salarié dans sa sphère privée: L’exemple des moeurs”, La rupture du contrat de travail en droit français et allemand içinde, Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 159-178.
• Çelik, N. (2000) İş Hukuku Dersleri, İstanbul: Beta.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N. ve Canbolat, T. (2020) İş Hukuku Dersleri, İstanbul: Beta.
• Demir, F. (2014) “İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu ve Ayrım Yasağı Tazminatının Diğer Tazminatlarla İlişkisi”, Legal İHSGHD, S. 41, 15-26.
• Dockès, E. (2002) “Equality in Labor Law: An economically efficient human right? Reflections from a French Law perspective”, The International Journal of Comparative Labour Law and Industrial Relations, Issue 2, 187- 196.
• Doğan, S. (2012) “Türk İş Hukukunda Eşitlik İlkesinin Anlamı”, TAAD, Yıl:3, Sayı:9, 177-207.
• Doğan Yenisey, K. (2007) İş Hukukunda İşyeri ve İşletme, Alman ve Fransız Hukuklarıyla Karışılaştırmalı Bir İnceleme, İstanbul: Legal.
• Doğan Yenisey, K. (2006a) “İş Kanununda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, Çalışma ve Toplum, 2006/4, 63-82.
• Doğan Yenisey, K. (2006b) “İşverenin Sözleşmenin Feshinde Eşit Davranma Borcuna İlişkin İki Yargıtay Kararının Düşündürdükleri”, Sicil, S.2, 60-65.
• Doğan Yenisey, K. (2005) “Eşit Davranma İlkesinin Uygulanmasında Metodoloji ve Orantılılık İlkesi”, Legal İHSGHD, S.7, 974-1003.
• Ekmekçi, Ö. ve Yiğit, E. (2019) Bireysel İş Hukuku Dersleri, İstanbul: onikilevha.
• Engin, E. M. (2003) İş Sözleşmesinin İşletme Gerekleri ile Feshi, İstanbul: Beta.
• Engin, E. M. (1993) Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda İşveren, İstanbul: BASİSEN yayını.
• Eren, F. (2019) Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Yetkin yayınları.
• Ertürk, Ş. (2002) İş İlişkisinde Temel Haklar, Ankara: Seçkin.
• Ertürk, Ş. ve Gürsel, İ. (2011) “İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan Cilt I içinde, İstanbul: Beta, 425-458.
• Eyrenci, Ö. (1991) “İşe Girişte Personel Seçimi ile İlgili Hukuki Sorunlar”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 15. Yıl Armağanı içinde, İstanbul:Bayrak Matbaacılık, 239-262.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, S., Ulucan, D. ve Baskan, E. (2020) İş Hukuku, İstanbul: Beta.
• Fabre, A. (2010) Le régime du pouvoir de l’employeur, Paris: LGDJ.
• Favennec-Héry, F. ve Verkindt, P.-Y. (2014) Droit du travail, Paris: LGDJ.
• Favoreu, L., Gaïa, P., Ghevontian, R., Mélin-Soucramanien, F., Pena, A., Pfersman, O., Pini, J., Roux, A., Scoffoni, G. ve Tremeau, J. (2002) Droits des libertés fondamentales, Paris: Dalloz.
• Géniaut, B. (2009) La proportionnalité dans les relations du travail, Paris: Dalloz.
• Guyon, C. (2016) L’influence des normes supranationales sur le droit français du travail, Paris: LexisNexis.
• Gülmez, M. (2009) İnsan Hakları ve Avrupa Birliği Hukukunda Ayrımcılığın Kaldırılması ve Türkiye, Ankara: Belediye-İş Sendikası AB’ye Sosyal Uyum Dizisi.
• Gülmez, M. (2010) “İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı Düşünceler”, Çalışma ve Toplum, 2010/2, 217-265.
• Güzel, A. (2016) “İş Hukukunda Yetki ve Sözleşme”, Legal İHSGHD, Özel Sayı Prof. Dr. Fevzi Demir’e Armağan, 151-201.
• Güzel, A. ve Ugan Çatalkaya, D. (2014) “İş Sözleşmesinin Uygulanması ve İşverenin Yönetim Yetkisinin Sınırlanmasında Dürüstlük (Objektif İyiniyet) Kuralının İşlevi Üzerine”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, C.20, S.1, Özel Sayı, 17-66.
• Hennette-Vauchez, S. ve Roman, D. (2013) Droits de l’Homme et libertés fondamentales, Paris: Dalloz.
• Hennion, S., Le Barbier-Le Bris, M. ve Del Sol, M. (2010) Droit social européen et international, Paris: PUF.
• Hernu, R. (2003) Principe d’égalité et Principe de non-discrimination dans la jurisprudence de la Cour de Justice des Communautés Européennes, Paris: LGDJ.
• Jacquelet, C. (2008) La vie privée du salarié à l’épreuve des relations de travail, Paris: PUAM.
• Jeammaud, A. (2004) “Du principe d’égalité de traitement des salariés”, Dr. soc., No 7-8 Juillet-Août 2004, 694-705.
• Kandemir, M. (2007) “Grev Hakkının Kötüye Kullanılması”, Legal İHSGHD, S. 15, 981-1011.
• Kılıçoğlu, M. (2012) “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarına Hakim Olan İlkeler ve Ayrımcılık Yasağı”, Legal İHSGHD, S. 36, 37-58.
• Lanquetin, M-T. (2020) Discrimination: Répertoire de droit du travail, (dalloz.fr).
• Lanquetin, M-T. (2007) “L’égalité de traitement entre les hommes et les femmes en matière d’emploi et de travail”, Dr. soc., No 7-8, 861-878.
• Laulom, S. (2009) “Une opposition largement infondée au droit communautaire des discriminations”, RDT, Janvier 2009, 12-13.
• Lyon-Caen, A. (1996) “De l’égalité de traitement en matière salariale”, Dr. soc. 1996.1013.
• Lyon-Caen, G. (1992) Les libertés publiques et l’emploi, Rapport au ministère du Travail, de l’Emploi et de la Formation professionnelle, Paris: La documentation française.
• Manigot, V. (2012) Le traitement juridique de la discrimination dans l’entreprise, Réflexions sur un risque, Neuilly: Lexis Nexis.
• Martin, D. (2008) “Approche comparative du droit de la non-discrimination”, RDT, Décembre 2008, 760-763.
• Mekki, M. (2004) L’intérêt général et le contrat, Contribution à une étude de la hiérarchie des intérêts en droit privé, Paris: LGDJ.
• Miné, M. (2008a) “Discriminations: une transposition laborieuse...”, RDT, Septembre 2008, 532-534.
• Miné, M. (2008b) “Discriminations: une transposition laborieuse... (suite)”, RDT, Décembre 2008, 741-744.
• Mollamahmutoğlu, H., Astarlı, M. ve Baysal, U. (2019) İş Hukuku Ders Kitabı, Ankara: Lykeion.
• Narmanlıoğlu, Ü. (2014) İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, İstanbul: Beta.
• Nomer, H. N. (2020) Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul: Beta.
• Oğuzman, M. K. ve Barlas, N. (2016) Medeni Hukuk Giriş Kaynaklar Temel Kavramlar, İstanbul: Vedat.
• Öden, M. (2003) Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Ankara: Yetkin.
• Özkaraca, E. (2013) “6356 sayılı Kanunda Sendikal Güvenceler”, Çalışma ve Toplum, S. 38, 173-215.
• Özkaraca, E. (2012) “İş Güvencesi Sistemine Eleştirel Bakış”, İstanbul Barosu – Galatasaray Üniversitesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2011 Yılı Toplantıları içinde, İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, 92-136.
• Perelman, C. (2012) Ethique et droit, Bruxelles: Éditions de l’Université de Bruxelles.
• Peskine, E. ve Wolmark, C. (2019) Droit du travail, Paris: Dalloz.
• Porta, J. (2013) “Non-discrimination, égalité et égalité de traitement – À propos des sens de l’égalité”, Borenfreund, G. ve Vacarie, I. (der.), Le droit social, l’égalité et les discriminations içinde, Paris: Dalloz, 9-38.
• Porta, J. (2011) “Discrimination, égalité et égalité de traitement, À propos des sens de l’égalité dans le droit de la non-discrimination (1ère partie)”: RDT, 2011.290.
• Radé, C. (2010) “Discrimination. Preuve. Appréciation. Faits pertinents. Harcèlement. Preuve. Indices Pertinents, obs. sous Cass. soc. 10 nov. 2009, no 07-42.849”, Dr. soc. 2010.111.
• Ray, J.-E. (2011) “À travail inégal, salaire inégal”, Dr. soc., No 1 Janvier 2011, 42- 51.
• Senyen Kaplan, E. T. (2019) Bireysel İş Hukuku, Ankara:Gazi Kitabevi.
• Senyen Kaplan, E. T. (2017) “İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Cinsiyet Ayrımcılığı”, TBB Dergisi, özel sayı, 225-268.
• Servais, J.-M. (2011) Droit social de l’Union européenne, Bruxelles: Bruylant.
• Sümer, H. H. (1991) İş Hukuku, Konya: Mimoza.
• Süzek, S. (2020) İş Hukuku, İstanbul: Beta.
• Süzek, S. (2008) “İşverenin Eşit Davranma Borcu”, Sicil, S.12, 24-38.
• Süzek, S. (1998) “İşverenin Yönetim Hakkı ve Sınırları”, Prof. Dr. Metin Kutal’a Armağan içinde, Ankara: Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayını, 225-232.
• Süzek, S. (2002) İş Hukuku, İstanbul: Beta.
• Süzek, S. (1976) İş Akdini Fesih Hakkının Kötüye Kullanılması, Ankara: Kazancı Yayınları.
• Sweeney, M. (2013) “La diversité des sources de l’exigence d’égalité”, Borenfreund, G. ve Vacarie, I. (éd.), Le droit social, l’égalité et les discriminations içinde, Paris: Dalloz, 39-50.
• Sweeney, M. (2010) L’égalité en droit social, Au prisme de la diversité et du dialogue des juges, Paris: Thèse de Doctorat Mention Droit privé, Université Paris Ouest Nanterre La Défense.
• Şahlanan, F. (2011) “İş Sözleşmesinin Ayırt Edici Unsuru – Bağımlılık İlişkisi”, Tekstil İşveren Hukuk Eki 65, S. 380, 2-6.
• Taşkent, S. (1981) İşverenin Yönetim Hakkı, İstanbul: Met-er Matbaası.
• Tercier, P., Pichonnaz, P. ve Develioğlu, M. (2016) Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul: Onikilevha.
• Tuncay, A. C. (2011) “Çalışma İlişkilerinde Irk ve Etnik Kökene Dayalı Ayrımcılık”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan içinde, İstanbul: Beta, 725- 770.
• Tuncay, A. C. (1982) İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Tunçomağ, K. (1984) İş Hukuku Cilt I Genel Kavramlar-Hizmet Sözleşmesi, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Tunçomağ, K. ve Centel, T. (2016) İş Hukukunun Esasları, 8. Baskı, İstanbul: Beta.
• Ugan Çatalkaya, D. (2019) İş Hukukunda Ölçülülük İlkesi, İstanbul: Beta.
• Ulucan, D. (2013) “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık”, DEÜHFD, C. 15, Özel sayı, Prof. Dr. M. Polat Soyer’e Armağan, 369-383.
• Ulucan, D. (2000) “Yeniden Yapılanma Sürecinde İş Hukuku Açısından Eşitlik İlkesi ve Uygulaması”, Kamu-İş, C.5, S.3, 191-202.
• Ünal, C. (2018) İş Hukukunda Yaş Ayrımcılığı, İstanbul: XII Levha.
• Villey, M. (2001) Philosophie du droit, Définitions et fins du droit - Les moyens du droit, Paris: Dalloz.
• Viottolo-Ludman, A. (2004) Égalité, Liberté et Relation contractuelle de travail, Aix-en-Provence: PUAM.
• Yıldız, G. B. (2008) İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Dictionnaire de la culture juridique (2003), Alland, D. ve Rials, S. (sous la dir.), Paris: Lamy Puf.