PROBLEM ÇÖZME BECERİSİ ÖLÇEĞİ (PÇBÖ) GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2015, Cilt: 44 Sayı: 1, 105 - 122, 29.12.2014

Vuslat Oguz , Aysel Koksal Akyol

Öz

Bu araştırmada, “Problem Çözme Becerisi Ölçeği (PÇBÖ)”nin geliştirilmesi amaçlanmıştır. PÇBÖ’nin geçerlik güvenirlik çalışmalarının evrenini, Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı resmi ilköğretim okullarının anasınıflarına devam eden çocuklar oluşturmaktadır. Geçerlik güvenirlik çalışmalarının örneklemini, Malatya il merkezinde bulunan ilköğretim okullarının anasınıflarına devam eden 101 kız, 103 erkek olmak üzere toplam 204 çocuk oluşturmuştur. PÇBÖ on sekiz problem durumuna ait çizimlerden ve değerlendirme formundan oluşmaktadır. PÇBÖ beşli likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin geçerlik çalışması için Kapsam Geçerlik İndeksi (KGİ) ve Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA); güvenirlik çalışması için Cronbach Alfa İç Tutarlılık Anlamında Güvenirlik Katsayısı ve Test – Tekrar Test Kararlılık Anlamında Güvenirlik Katsayısına bakılmıştır. Kapsam geçerliği indeksi değerlerinin hesaplanması sonucunda, maddelerin uygunluk düzeyi için kapsam geçerliği indeksi 0.99; maddelerin çizimlere uygunluk düzeyi için ise kapsam geçerliği indeksi 0.96 olarak hesaplanmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda ölçeğin tek faktörlü olduğu sonucuna varılmıştır. Bu faktör, ölçeğe ilişkin toplam varyansın % 30.68’ini açıklamaktadır. Cronbach Alfa Güvenirlik katsayısı .86, test tekrar test sonrası korelasyon katsayısı .60 olarak bulunmuştur. Bu katsayı .05 düzeyinde anlamlı ve orta düzeydedir. PÇBÖ’den elde edilen ilk uygulama ve ikinci uygulama puanlarının istatistiksel anlamda farklılaşmadığı bulunmuştur [t(39)=1.63, p>0.05]. Geçerlik-güvenirlik çalışmaları sonucunda, 60-72 aylık çocuklar için “Problem Çözme Becerisi Ölçeği”nin uygun bir ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

 

Anahtar Kelimeler: Problem çözme becerisi, güvenirlik, geçerlik, okul öncesi dönem

Anahtar Kelimeler

Problem çözme becerisi, Geçerlik, Güvenirlik, Anasınıfı

Kaynakça

• Adair, J. (2000). Karar verme ve problem çözme. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akkaya, S. (2006). Okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanan fen ve doğa etkinliklerinin çocukların problem çözme becerilerine etkisi konusunda öğretmen görüşleri. Unpublished master’s thesis,Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Aksu, M. (1998). Problem çözme becerilerinin geliştirilmesi. Problem çözme yöntemleri el kitabı. Ankara: ODTÜ.
• Aksoy, B. (2003). Problem çözme yönteminin çevre eğitiminde uygulanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(14), 83-98.
• Altun, M. (2000). İlköğretimde problem çözme öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, 147. Retrieved July 7, 2011 from http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/147/altun.htm.
• Altun, M., Dönmez, N., İnan, H., Taner, M. & Özdilek, Z. (2001). Altı yaş grubu çocukların problem çözme stratejileri ve bunlarla ilgili öğretmen ve müfettiş algıları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 211-230.
• Anlıak Ş. & Dinçer, Ç. (2005a). Okul öncesi dönemde kişiler arası bilişsel problem çözme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim Araştırmaları, 20, 122-134.
• Anlıak, Ş. & Dinçer, Ç. (2005b). Farklı eğitim yaklaşımları uygulayan okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların kişiler arası problem çözme becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38(1), 149-166.
• Arenofsky, J. (2001). Developing your problem solving skills. Career World, 29(4), 18-21.
• Aydoğan, Y. & Ömeroğlu, E. (2004). Erken çocukluk döneminde genel problem çözme becerilerinin kazandırılması. OMEP 2003 Dünya Konsey Toplantısı ve Konferansı Bildiri Kitabı 2, s. 458-468, Kuşadası.
• Başol, G., Çakan, M., Kan, A., Özbek, Ö.Y., Özdmir, D. & Yaşar, M. (2008). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Bedoyere, Q. (1997). Sorun çözme teknikleri. İstanbul: Rota Yayınları.
• Bingham, A. (1983). Çocuklarda problem çözme yeteneklerinin geliştirilmesi. F. Oğuzkan (Çev.), 4. Baskı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. 11. Baskı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Can Akbaş, S. (2005). Okul öncesi eğitime devam eden altı yaş grubu çocukların sosyal problem çözme becerilerinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis,Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Child, D. (2006). The essentials of factor analysis. Third edition. London: Continuum.
• Çepni, S., Bayrakçeken, S., Yılmaz, A., Yücel, C., Semerci, Ç., Köse, E., Sezgin, F., Demircioğlu, G. & Gündoğdu, K. (2009). Ölçme ve değerlendirme. 3. Baskı. E. Karip (Ed), Ankara: Pegem Akademi.
• Çetinkale, E. (2006). 11. sınıf öğrencilerinin denetim odakları, problem çözme becerileri ve algılanan ana baba tutumları arasındaki ilişkinin cinsiyet ve akademik alan değişkenleri açısından incelenmesi. Unpublished master’s thesis,Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. SPSS ve LISREL uygulamaları. 1. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Dağlı, A. (2004). Problem çözme ve karar verme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(7), 41-49.
• Davenport, B.R., Hegland, S. & Melby, J.N. (2008). Parent behaviors in free-play and problem-solving interactions in relation to problem behaviors in preschool boys. Early Child Development and Care, 178(6), 589–607.
• Dereli, E. (2008). Çocuklar için sosyal beceri eğitim programının 6 yaş çocukların sosyal problem çözme becerilerine etkisi. Unpublished doctorate dissertation, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Dinçer, F.Ç. (1995). Anaokuluna devam eden 5 yaş grubu çocuklarına kişiler arası problem çözme becerilerinin kazandırılmasında eğitimin etkisinin incelenmesi. Unpublished doctorate dissertation, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dinçer, Ç. & Güneysu, S. (1997). Examining the effects of problem solving training on the acquisition of interpersonal problem solving skills by 5-year-old children in Turkey. International Journal of Early Years Education, 5(1), 37-46.
• Dinçer, Ç. & Güneysu, S. (2001). Examining the permanence of problem–solving training given for the acquisition of interpersonal problem solving skills. International Journal of EarlyYears Education, 9(3), 207-219.
• Dinçer, Ç., Anlıak, Ş., Şahin, D. & Karaman, G. (2009). Kişiler arası bilişsel problem çözme programının okul öncesi eğitim kurumlarında yaygınlaştırılması projesi. Uluslararası Katılımlı II. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi-Sağlık, Gelişim ve Eğitimde Çocuk Bildiri Özet Kitabı, s. 78, Ankara.
• Duman, B. (2009). Neden beyin temelli öğrenme. 2. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Erden, M. (1986). İlkokulların birinci devresine devam eden öğrencilerin dört işleme dayalı problemleri çözerken gösterdikleri davranışlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 105-113.
• Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS. 2 nd ed. London: Sage.
• Freund, L. S. (1990). Maternal regulation of children's problem-solving behavior and its impact on children's performance. Child Development, 61(1), 113-126.
• Gelbal, S. (1991). Problem çözme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, 167-173.
• Goffin, S. G. & Tull, C. Q. (1993). Problem solving: Encouraging active learning. Young Children, 40(3), 28- 32.
• Huilt, W. G. (1992). Problem solving and decision making: Consideration of individual differences using the myers-briggs type indicator. Journal of Psychological Type, 24, 33-44.
• Jeong, J. (2004). Analysis of the factors and the roles of hrd in organizational learning styles as identified by key informants at selected corporations in the republic of Korea. Unpublished doctorate dissertation, A&M University, Amerika: Texas.
• Johnson, J. L. (2000). Preventing conduct problems and increasing social competence in high-risk preschoolers. Unpublished doctorate dissertation, Regent Uiversity, Virgina.
• Kalaycı, N. (2006). Problem çözme. In F. Dilek Gözütok (Ed), Öğretim ilke ve yöntemleri. s. 151-160. Ankara: Ekinoks.
• Karaca, E., Yurdabakan, İ., Çetin, B., Nartgün, Z., Bıçak, B. & Gömleksiz, M. (2008). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kargı, E. (2009). Bilişsel yaklaşıma dayalı kişiler arası sorun çözme becerileri kazandırma (BSÇ) programının etkililiği: Okul öncesi dönem çocukları üzerinde bir araştırma. Unpublished doctorate dissertation, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Klahr, D. & Robinson, M. (1981). Formal assessment of problem solving and planning processes in preschool children. Cognitive Psychology, 13, 113-148.
• Kneeland, S. (2001). Problem çözme. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Konan, N. (2013). Relationship between locus of control and problem-solving skills of high school administrators. International Journal of Social Sciences and Education, 3(3), 786-794.
• Korkut, F. (2002). Lise öğrencilerinin problem çözme becerileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 177-184.
• Leerkes, E. M., Blankson, A. N., Q’Brien, M., Calkins, S. D. & Marcovitch, S. (2011). The relation of maternal emotional and cognitive support during problem solving to pre-academic skills in preschoolers. Infant and Child Development, 20, 353-370.
• Mills, C. M., Danovitch, J. H., Grant, M. G. & Elashi, F. (2012). Little pitchers use their big ears: Preschoolers solve problems by listening to others ask questions. Child Development, 83(2), 568-580.
• Mountrose, P. (2000). Eğitim. 6 ile 18 yaş çocuklarıyla sorunları çözmede 5 aşama. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Nellis, L. M. & Gridley, B. E. (2000). Sociocultural problem-solving skills in preschoolers of high intellectual ability. Gifted Child Quarterly, 44(1), 33-44.
• Ntoumanis, N. (2001). Step-by-step guide to SPSS for Sport and exercise studies. USA: Routledge.
• Ocak Anlıak, Ş. (2004). Farklı eğitim yaklaşımları uygulayan okul öncesi eğitim kurumlarında kişiler arası bilişsel problem çözme becerisi programının etkisinin incelenmesi. Unpublished doctorate dissertation, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Ocak Anlıak, Ş. & Dinçer, Ç. (2009). Çocukların kişiler arası bilişsel problem çözme becerileri zaman içerisinde nasıl bir değişim gösteriyor. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 37, 71-90. Retrieved January 5, 2010 from http://www.ejer.com.tr/ pdfler/tr/276739108.pdf.
• Oğuz, V. (2012). Proje yaklaşımının anasınıfına devam eden çocukların problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. Unpublished doctorate dissertation, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Oğuz, V. & Köksal Akyol, A. (2012). Çocuklarda problem çözme becerisi. In N. Aral (Ed), Aile ve çocuk. s. 217-237. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Öğülmüş, S. (2006). Kişilerarası sorun çözme becerileri ve eğitimi. 3. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş. & Aydoğan, Y. (2011). Okul öncesi ve ilköğretim 1-5. Sınıf düzeyindeki çocuklar için Problem Çözme Becerileri Ölçeğinin geliştirilmesi ve Türkiye norm çalışması. Proje No. 108K144, Ankara: TÜBİTAK.
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş., Aydoğan, Y. & Özyürek, A. (2009). Determining the views of preschool and primary school teachers over the support of problem solving skills at children. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 1969-1974.
• Özdil, G. (2008). Kişiler arası problem çözme becerileri eğitimi programının okul öncesi kurumlara devam eden çocukların kişiler arası problem çözme becerilerine etkisi. Unpublished master’s thesis,Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Özgüven, İ. E. (2007). Psikolojik testler. Ankara: PDREM Yayınları.
• Sardoğan, M. E., Karahan, T. F. & Kaygusuz, C. (2006). Üniversite öğrencilerinin kullandıkları kararsızlık stratejilerinin problem çözme becerisi, cinsiyet, sınıf düzeyi ve fakülte türüne göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 78-97.
• Shure, M.B. (1990) (Revised from 1992). Preschool Interpersonal Problem Solving. The PIPS Test Manual. A cognitive measure of interpersonal problem solving ability for four to six year old children. 2nd. Edition. Philadelphia: Department of Psychology, Drexel University.
• Shure, M. B. & Spivack, G. (1982). Interpersonal problem solving in young children: A cognitive approach to prevention. American Journal of Community Psychology, 10(3), 341-356.
• Sönmez, V. (2008). Öğretim ilke ve yöntemleri. 2. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Stevens, M. (1998). Daha iyi nasıl… Sorun çözümleme. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Şahin, F. & Yıldırım, M. (2006). Okul öncesinde örnek olaya dayalı problem çözme ile ilgili bir araştırma. I. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, 30 Haziran-3 Temmuz 2004, Bildiri Kitabı 1, s. 201-210, İstanbul.
• Şahin, D. (2011). Pre-schoolers, pre-school teachers, and interpersonal problem-solving skills: A comparative study in Turkey and Belgium, education 3-13. International Journal of Primary, Elementary and Early Years Education, 39(3), 305-316.
• Şanlı, N. (2005). Çocukların problem çözme becerisini geliştirmek için. Çoluk Çocuk Aylık Anne Baba Eğitim Dergisi, 52, 20-22.
• Şeker, H. & Gençdoğan, B. (2006). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Fourth edition. Boston: Allyn and Bacon.
• Tavlı, B. (2007). 6 yaş grubu anasınıfı öğrencilerinin problem çözme becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Unpublished master’s thesis,Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Tekindal, S. (2009). Duyuşsal özelliklerin ölçülmesi için araç oluşturma. Ankara: Pegem Akademi.
• Terzi, Ş. (2003). Altıncı sınıf öğrencilerinin kişiler arası problem çözme beceri algıları. Türk Eğitim Bilimleri, 1(2), 221-232.
• Tezbaşaran, A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. 2. Baskı. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Thornton, S. (1999). Creating the conditions for cognitive change: The interaction between task structures and specific strategies. Child Development, 70(3), 588-603.
• Türköz, Y. (2007). Okul öncesi çocuklarda bağlanma örüntüsünün kişiler arası problem çözme ve açık bellek süreçlerine etkisi. Unpublished doctorate dissertation, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Walker, S., Irving, K. & Berthelsen, D. (2002). Gender influences on preschool children’s social problem- solving strategies. The Journal of Genetic Psychology, 163(2), 197–209.
• Yıldırım, C. (1999). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. 4. Baskı. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. Pamukkale Üniversitesi, XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Denizli.
• Zembat, R. & Unutkan, Ö. P. (2005). Problem çözme becerilerinin gelişimi. In M. Sevinç (Yayıma haz.), Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar. 1. Cilt, s. 221-229. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.