Psikolojik Danışmanların Bilişsel Esnekliklerinin Etkili Psikolojik Danışman Niteliklerine, Psikolojik Danışman Öz Yetkinliğine ve Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 2, 794 - 825, 28.10.2020

Arzu Buyruk Genç Fulya Yüksel-sahin

Öz

Araştırmada etkili psikolojik danışman niteliklerinin, psikolojik danışman öz yetkinliğinin cinsiyetin, kıdemin, öğrenim düzeyinin, üniversite eğitiminde yapılan bireysel ve grupla psikolojik danışma oturum sayısının ve bireysel ve grupla psikolojik danışma için süpervizyon almanın, psikolojik danışmanların bilişsel esnekliklerini anlamlı bir biçimde yordayıp yordamadığı incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini 521 psikolojik danışman oluşturmaktadır. Araştırmada gerekli verileri elde etmek için geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış olan “Etkili Psikolojik Danışman Niteliklerini Değerlendirme Ölçeği”, “Psikolojik Danışman Öz Yetkinlik Ölçeği”, “Bilişsel Esneklik Envanteri” ve “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde Doğrusal Regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, etkili psikolojik danışman niteliklerinin, psikolojik danışman öz yetkinliğinin, kıdemin, öğrenim düzeyinin, bireysel ve grupla psikolojik danışma oturum sayısının psikolojik danışmanların bilişsel esnekliklerini anlamlı düzeyde yordadığı bulunmuştur. Ancak, araştırmanın sonucunda, cinsiyetin, bireysel ve grupla psikolojik danışma için süpervizyon alıp almamanın psikolojik danışmanların bilişsel esnekliklerini anlamlı düzeyde yordamadığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Danışman, Bilişsel Esneklik, Etkili Psikolojik Danışman Nitelikleri, Psikolojik Danışman Öz Yetkinliği

Destekleyen Kurum

TUBİTAK

Proje Numarası

118K403

Teşekkür

Bu araştırma TUBİTAK 118K403 numaralı proje kapsamında gerçekleştirilmiştir. Desteklerinden dolayı TÜBİTAK’a çok teşekkür ediyoruz.

Examining Cognitive Flexibility of Counselors According to The Effective Counselor Characteristics, Counselor Self Efficacy and Some Variables

Öz

This study was investigated whether effective counselor characteristics, counselor self-efficacy, gender, seniority, educational level, number of individual and group counseling sessions in university education and supervision for individual and group counseling significantly predict cognitive flexibility of counselors. The sample of the study consisted of 521 counselors. Effective Counselor Characteristics Scale”, “Counselor Self-Efficacy Scale”, “Cognitive Flexibility Inventory” and “Personal Information Form” were employed to collect the study data. Linear Regression analysis was used to analyze the data. As a result of the research, it was found that effective counselor characteristics, counselor self-efficacy, seniority, educational level, number of individual and group counseling sessions significantly predicted the cognitive flexibility of counselors. However, as a result of the research, it was found that whether or not to take supervision for individual counseling and group counseling, and gender did not significantly predict the cognitive flexibility of counselors.

Anahtar Kelimeler

Counselor, Cognitive Flexibility, Effective Counselor Characteristics, Counselor Self Efficacy

Proje Numarası

118K403

Kaynakça

• ACA-The American Counseling Association. (31.01.2107). “What is Counseling?”. Erişim adresi https://www.counseling.org/about-us/about-aca.
• Ahn, A. J., Kim, B. S., & Park, Y. S. (2008). Asian cultural values gap, cognitive flexibility, coping strategies, and parent-child conflicts among Korean Americans. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 14(4), 353-363.
• Akçay-Özcan, D., & Kıran-Esen, B. (2016). Ergenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile özyeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Eurasian Education and Culture, 1(1):1-8.
• Aladağ, M. (2014). Psikolojik danışman eğitiminin farklı düzeylerinde bireyle psikolojik danışma uygulaması süpervizyonunda kritik olaylar. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 428-475.
• Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Asıcı, E., & İkiz, F. E. (2015). Mutluluğa giden bir yol: Bilişsel esneklik. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(35), 191-211.
• Atıcı, M., Özyürek, R., & Çam, S. (2005). Okul danışmanlığı uygulamalarının yetkinlik beklentisi algıları ve mesleki benlik saygısı üzerindeki etkilerinin boylamsal olarak incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(24), 7-26.
• Bai, Y. (2011). Studies on the relationship among cognitive flexibility, coping styles and mental health of the teachers in the middle occupational school. (Unpublished master’s thesis). Hebei University, China.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175-1184.
• Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52(1), 1-26.
• Bentley, D. P. (2007). Mindfulness and counseling self-efficacy: The mediating role of attention and empathy. (Unpublished doctoral desertation). The University of North Carolina. USA
• Bilgiç, R., & Bilgin, M. (2016). Ergenlerin cinsiyet ve öğrenim kademesi düzeylerine göre bilişsel esneklik düzeyleri ile karar stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 39-55.
• Bilgin, M. (2009). Bilişsel esnekliği yordayan bazı değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 142-157.
• Bilgin, M. (2016). Ergenin beş faktör kişilik, sosyal yetkinlik, bilişsel esneklik, bilişsel hatalar ve anne baba beş faktör kişilik ilişkisi. Journal of Current Researches and Social Sciences, 6(1), 1-24.
• Brewster, M.E. (2011). The roles of cognitive flexibility, bicultural self-efficacy, and minority stress in the mental health of bisexual individuals. (Unpublished doctoral dissertation). University of Florida, USA.
• Buyruk-Genç, A. (2019). Psikolojik danışmanların etkili psikolojik danışman nitelikleri ile kültüre duyarlı psikolojik danışma yeterlikleri arasındaki ilişkide kültürel zekânın ve bilişsel esnekliğin aracı rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Buyruk-Genç, A., & Yüksel-Şahin, F. (2018). Psikolojik danışmanların kültüre duyarlı psikolojik danışma yeterliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(85), 539-618.
• Büyükgöze-Kavas, A. (2011). Bireysel ve grupla psikolojik danışma uygulamalarına yönelik bir değerlendirme. Journal of Turkish Educational Sciences, 9(2), 411-432.
• Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri anilizi el kitabı: istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi.
• Canas, J., Fajardo, I., & Salmeron, L. (2006). Cognitive flexibility. International Encyclopedia of Ergonomics and Human Factors,1, 297-301.
• Canas, J., Quesada, J., Antolí, A., & Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482-501.
• Cashwell, T. H., & Dooley, K. (2001). The impact of supervision on counselor self-efficacy. The Clinical Supervisor, 20(1), 39-47.
• Charkuff, R. R. (2011). 21. yüzyılda yardım etme sanatı. (Çev. R. Karaca, F.E. İkiz). Ankara: Nobel Yayınevi Basım Dağıtım.
• Corey, G. 2008. Psikolojik danışma kuram ve uygulamaları. (Çev. T. Ergene). Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Cormier, W.H., & Cormier. S. H. (1991). Interviewing strategies for helpers (3th Ed). Pacific Grove, California: Brooks/Cole Publishing Company.
• Cormier, W. H., & Cormier. S. H. (1998). Fundemental skills and cognitive behavioral interventions (4th ed). Pacific Gorve CA: Brooks/Cole.
• Curry, R. J. (2007). An investigation of the relationship between counseling self efficacy and counselor wellness among counselor education students. (Unpublished doctoral dissertation). University of Central Florida, USA.
• Çelik, R. & Erar, A. (2013). Değişken dönüşümlerinin kelebek dağılan artıklar için değişen varyanslılığa etkileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13, 1-10.
• Çelikkaleli, Ö. (2014). The relation between cognitive flexibility and academic, social and emotional self-efficacy beliefs among adolescents. Eğitim ve Bilim, 39(176), 347-354.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Ankara: Pegem.
• Decety, J. (2007). A social cognitive neuroscience model of human empathy. P. Winkielman (Ed). Social neuroscience: ıntegrating biological and psychological explanations of social behavior in (246-270pp). New York: Guilford Press.
• Dağgeçen- Başsu, A. (2017). Öğretmenlerin bazı demografik özelliklerine göre bilişsel esneklik düzeyleri ile öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yükseklisans tezi), Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Demirel, Y. (2013). Psikolojik danışman öz-yetkinlik ölçeğinin hazırlanması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demirtaş, A.S. (2019). Cognitive control and cognitive flexibility in the context of stress: a scale adaptation. Studies in Psychology, 39 (2), 345-368.
• Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253.
• Dreisbach, G., & Goschke, T. (2004). How positive affect modulates cognitive control: reduced perseveration at the cost of increased distractibility. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 30(2), 343.
• Erkan, Z. (2011). Okul psikolojik danışmanı öz-yeterliğini yordamada eğitim yaşantılarına ilişkin memnuniyetin rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Eslinger, P. J. (1998). Neurological and neuropsychological bases of empathy. European Neurology, 39(4), 193-199.
• Gabrys, R. L., Tabri, N., Anisman, H. & Matheson, K. (2018). Cognitive control and flexibility in the context of stress and depressive symptoms: the cognitive control and flexibility questionnaire. Frontiers in Psychology, 9, 1-19.
• Gladding, S. T. 2013. Psikolojik danışma: kapsamlı bir meslek. (Çev. N. Voltan-Acar). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Grattan, L. M., Bloomer, R. H., Archambault, F. X., & Eslinger, P. J. (1994). Cognitive flexibility and empathy after frontal lobe lesion. Neuropsychiatry, Neuropsychology, & Behavioral Neurology, 7(4), 251–259.
• Hackney, H., & Cormier. S. (2008). Psikolojik danışma ilke ve teknikleri: Psikolojik yardım süreci el kitabı. (Çev.T. Ergene, S. Aydemir). Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Halsinki, K.H. (2009). Predicting beginning master’s level counselor efectiveness from personal characteristics and admissions data: an exploratory study. (Unpublished doctoral dissertation). University of North Texas, USA.
• Holcomb-McCoy, C., Harris, P., Hines, E. M., & Johnston, G. (2008). School counselors’ multicultural self-efficacy: A preliminary investigation. Professional School Counseling, 11(3), 166-178.
• İkiz, F. E., & Totan, T. (2014). Etkili psikolojik danışman niteliklerinin değerlendirilmesine ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(42), 269-279.
• Jang, Y. J. (2009). The influence of Korean counselors' personal wellness on client perceived Counseling effectiveness: The moderating effects of empathy. (Unpublished doctoral dissertation). The University of Lowa, USA.
• Jennings, L., & Skovholt, T. M. (1999). The cognitive, emotional, and relational characteristics of master therapists. Journal of Counseling Psychology, 46(1), 3-11.
• Johnson, B. T. (2016). The relationship between cognitive flexibility, coping and symptomatology in psychotherapy. (Unpublished master’s thesis). Marquette University, Wisconsin.
• Kıran-Esen, B., Özcan, H. D., & Sezgin. M. (2017). High school students’ cognitive flexibility is predicted by self–efficacy and achievement. European Journal of Education 3(2), 143-151.
• Kim, B. S., & Omizo, M. M. (2005). Asian and European American cultural values, collective self-esteem, acculturative stress, cognitive flexibility, and general self-efficacy among Asian American college students. Journal of Counseling Psychology, 52(3), 412-419.
• Kivlighan Jr, D. M., Clements, L., Blake, C., Arnzen, A., & Brady, L. (1993). Counselor sex role orientation, flexibility, and working alliance formation. Journal of Counseling & Development, 72(1), 95-100.
• Kocarek, C. H. (2001). Understanding the relationships among counseling self efficacy, anxiety, developmental level, coursework, experience, and counselor performance. (Unpublished doctoral dissertation), Western Michigan University, Kalamazoo, Michigan.
• Korkut Owen, F., Tuzgöl Dost, M., & Bugay, A. (2014). Psikolojik danışman eğitimcilerinin psikolojik danışman adaylarının mesleğe ilişkin kişisel eğilimleri hakkındaki görüşleri. International Journal of Human Sciences, 11(1), 1037-1055.
• Lawson, G., Venart, E., Hazler, R. J., & Kottler, J. A. (2007). Toward a culture of counselor wellness. The Journal of Humanistic Counseling, Education and Development, 46(1), 5-19.
• Leach, M. M., Stoltenberg, C. D., McNeill, B. W., & Eichenfield, G. A. (1997). Self‐efficacy and counselor development: Testing the integrated developmental model. Counselor Education and Supervision, 37(2), 115-124.
• Martin, M. M., & Anderson, C. M. (1998). The cognitive flexibility scale: Three validity studies. Communication Reports, 11(1), 1-9.
• Martin, M. M., & Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports, 76(2), 623-626.
• Meydan, B. (2014). Psikolojik danışma uygulamalarına yönelik bir süpervizyon modeli: Mikro beceri süpervizyon modeli. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 358-374.
• Nystul, M. S. (2015). Introduction to counseling: An art and science perspective. Sage Publications.
• Özgün, M. S. (2007). Okul psikolojik danışmanlarının kişilik özellikleri ile mesleki yetkinlik beklentileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Özyürek, R. (2016). Okullarda psikolojik danışma ve rehberlik uygulamaları ve öğrencilere sağlanan süpervizyon olanakları: Ulusal bir tarama çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(32), 54-63.
• Pope, V. T., & Kline, W. B. (1999). The personal characteristics of effective counselors: What 10 experts think. Psychological Reports, 84, 1339-1344.
• Sapmaz, F., & Doğan, T. (2013). Bilişsel esnekliğin değerlendirilmesi: Bilişsel Esneklik Envanteri Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46(1), 143-162.
• Sharpley, C. F., & Ridgway, I. R. (1993). An evaluation of the effectiveness of self-efficacy as a predictor of trainees' counselling skills performance. British Journal of Guidance & Counselling, 21(1), 73-81.
• Siviş- Çetinkaya, R. S., & Karaırmak, Ö. (2016). Psikolojik danışman eğitiminde süpervizyon. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 107-121.
• Stevens, A. D. (2009). Social problem-solving and cognitive flexibility: relations to social skills and problem behavior of at-risk young children. (Unpublished doctoral dissertation). Seattle Pacific University, USA.
• Sue, D.W., & Sue, D. (2016). Counseling the culturally diverse: Theory and practice (7. Ed). New York: John Wiley & Son.
• Taşdan, M. & Erdem, M. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş yaşamı kalitesi ile örgütsel değer algıları arasındaki ilişki düzeyi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (2), 92-113.
• Tang, M., Addison, K. D., LaSure‐Bryant, D., Norman, R., O'Connell, W., & Stewart‐Sicking, J. A. (2004). Factors that influence self‐efficacy of counseling students: An exploratory study. Counselor Education and Supervision, 44(1), 70-80.
• Uslu, M., & Arı, R. (2005). Psikolojik danışmanların danışma becerisi düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 509-519.
• Venart, E., Vassos, S., Pitcher-Heft. H. (2007). What ındividual counselors can do to sustain wellness. Journal of Humanistic Counseling, Education, and Development, 46(1), 50-65.
• Wampold, Bruce. E. 2011. Qualities and Actions of Effective Therapists. American Psychological Association. Retrieved from https://www.apa.org/education/ce/effective-therapists.pdf (Erişim Tarihi: 11.12.2018).
• Wei, M., Tsai, P. C., Lannin, D. G., Du, Y., & Tucker, J. R. (2015). Mindfulness, psychological flexibility, and counseling self-efficacy: Hindering self-focused attention as a mediator. The Counseling Psychologist, 43(1), 39-63.
• Woods, K. E. (2009). Self-efficacy as a mediator in the relationship between non counseling roles and wellness in school counselors. (Unpublished doctoral dissertation). Texas Tech University, USA.
• Yam, F. C. ve İlhan, T. (2016). Psikolojik danışma öz yeterliği: Kişilik özellikleri, durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ve geçmiş eğitim yaşantıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 42(9), 1304-1313.
• Yayla, E., & İkiz, F. E. (2017). Psikolojik danışmanların etkili nitelikleri ile danışma öz-yeterlik düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(48), 31-44.
• Yazar, M. S. & Şenyazar- Meterelliyoz, K. (2019). Examination of relationship between depressive symptoms, cognitive flexibility and hopelessness in non-clinic population. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 8(2),155-163.
• Yıldız-Akyol, E., & Boyacı, M. (2020). Cognitive flexibility and positivity as predictors of career future in university students. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 10(57), 297-320.
• Yu, Y., Yu, Y., & Lin, Y. (2020). Anxiety and depression aggravate impulsiveness: the mediating and moderating role of cognitive flexibility. Psychology, Health & Medicine, 25(1), 25-36.