İlköğretim Sınıf Öğretmenliği Eğitiminde İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi Dersinin Eylem Araştırması Yoluyla Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 1, 659 - 687, 27.04.2022

Hatice Leblebici , Banu Yücel-toy

https://doi.org/10.14812/cuefd.941629

Öz

Bu çalışmada sınıf öğretmeni adaylarına yönelik tasarlanan İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi (İHDE) dersinin uygulama süreç ve sonuçlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu ders, ihtiyaçlar dikkate alınarak hem kuramsal hem de İHDE öğretim bilgi ve becerilerini içerecek şekilde uygulamalı olarak tasarlanmıştır. Çalışma, eylem araştırmasına dayalı olarak yürütülmüştür. Tasarlanan programın uygulanmasında eylem araştırmasından yararlanılmış, programda karşılaşılan sorunlara yönelik eylem kararları alınmıştır. Süreç değerlendirme için, dersi seçmeli olarak alan 19 öğretmen adayının yansıtma günlükleri, ürünleri ve araştırmacı gözlem notlarıdeğerlendirilmiştir. Uygulama sonucunda ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen altı öğretmen adayıyla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Sonuç değerlendirme için aynı zamanda öğretmen adaylarından alınan son yansıtma günlükleri de dikkate alınmıştır. Aktif öğretim ile işlenen ve öğretim bilgi ve becerilerine yönelik uygulamalı olarak gerçekleştirilen İHDE’nin, öğretmen adaylarının mesleki bilgi ve becerinin gelişimine, insan hakları ve demokrasi kavramlarına ilişkin bilgi ve farkındalık ve öğretim öz yeterliği kazanmalarına katkı sağladığı yönünde görüşler ortaya çıkmıştır. 

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi, Sınıf Öğretmeni Eğitimi, Öğretmen Adayları, Değerlendirme, Eylem Araştırması.

Evaluation of the Human Rights and Democracy Education Course in Elementary Teacher Education Through Action Research

Öz

In this study, it is aimed to evaluate the effectiveness of the Human Rights and Democracy Education (HRDE) course designed for elementary teachers through formative and summative evaluation. While preparing this course, theory and practice were prioritized to ensure pedagogical knowledge and teaching HRDE. Action research was conducted, and actions were taken for the problems encountered during the course implementation. For formative evaluation, reflection notes were written by 19 teacher candidates who took the course as elective. Their products and researcher field notes were evaluated. At the end of the period, in-depth interviews were administered to six teacher candidates selected by the criterion sampling method. For summative evaluation, teacher candidates' final reflection notes were also taken into account together with interviews. It was revealed that this practice-based course taught with active learning methods was influential in attaining pedagogical knowledge and skills in HRDE, in learning effectively, and in developing attitudes, awareness, and self-efficacy.

Anahtar Kelimeler

Human Rights and Democracy Education, Elementary Teacher Education, Teacher Candidates, Evaluation, Action Research.

Kaynakça

• Akyüz, E. (2018). Çocuk hukuku, çocuk hakları ve korunması (6th ed.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aslantürk, H. (2018). İlkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Balbağ, N. L., Gürdoğan Bayır Ö., and Ersoy A. F. (2017). How do teachers and students perceive human rights, citizenship, and democracy course?Sakarya University Journal of Education,7(1), 223-241. https://doi.org/10.19126/suje.292757
• Berg, B. L., & Lune H. (2012). Qualitative research methods for the social sciences (8th ed.). Boston, MA: Pearson Education.
• Bilir Seyhan, G. and Arslan Cansever, B. (2017). Öğretmen adaylarının çocuk haklarına ilişkin algılarının materyal tasarımları ve görüşleri çerçevesinde incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (41), 98-119. https://doi.org/10.21764/efd.40550.
• Carter, C., & Osler A. (2000). Human rights, identities and conflict management: A study of school culture as experienced through classroom relationships.Cambridge Journal of Education, 30(3), 335-356. https://doi.org/10.1080/03057640020004496
• Cengiz, C., & Karataş F. Ö. (2014). Developing reflective thinking: Effects of keeping reflective journals with pre-service science teachers. Journal of Research in Education and Teaching,3(4), 120-129. Erişim adresi http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/12.cengiz.pdf
• Corbin, J. M., & Strauss A. (1990). Grounded theory research: Procedures, canons, and evaluative criteria. Qualitative Sociology,13, 3- 21. https://doi.org/10.1007/BF00988593
• Çarıkçı, S., & Er K. O. (2010). Attitudes of the prospective teachers about human rights education at Balıkesir University Necatibey Education Faculty. Balıkesir University the Journal of Social Sciences Institute, 13(24), 54-69. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/25067
• Çayır, K. (2003). İnsan hakları ve demokrasi kültürünün geliştirilmesi: Ders kitaplarının yazımı. İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yayınları.
• Dolanbay, H. (2011). İlköğretim sosyal bilgiler öğretmenliği programında öğrenim gören öğretmen adaylarının insan hakları ve demokrasi dersinin işlenişine ilişkin görüşleri[Yayınlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Duruhan, K. (2004). In Turkey, the negati̇ve effects of human education by tradi̇ti̇onal mentali̇ty and methods in school. Paper presented at XIII. National Educational Sciences Congress, Malatya, Turkey, 6-9 July 2004.
• Elkatmış, M. (2014). İlköğretim programlarının yurttaş profili. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(36), 1-14. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/en/pub/pauefd/issue/32869/374772
• Elkatmış, M. (2007).İngiltere ve Türkiye’deki ilköğretim 1. kademe insan hakları eğitimlerinin karşılaştırılması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Er, H., Ünal F., & Özmen C. (2013). A research on the views related to applying for the citizenship and democracy education course in fourth class.The Journal of Academic Social Science Studies, 6(8), 179–196. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1961
• Fitzpatrick, J. L., Sanders J. R., & Worthen B. R. (2004). Educational evaluation: Alternative approaches and practical guidelines.New York: Allyn & Bacon Publishers Inc.
• Gay, L., Mills G., & Airasian P. (2009). Educational research: Competencies for analysis and applications(9th ed.). New Jersey: Prentice-Hall.
• Gemalmaz, M. S. (2003). Ders kitaplarında i̇nsan hakları. İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yayınları.
• Genç, S. Z., & Güner F. (2012). The views of primary school teachers about democracy education and school council project.Kastamonu Education Journal, 20(3), 747-766. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/48698/619563
• Gömleksiz, M. N., & Çetintaş S. (2011). Democratic attitudes of prospective teachers (case of Fırat, Dicle, 7 Aralık, Cumhuriyet and Erzincan Universities)Dicle University Journal of Ziya Gökalp Faculty of Education, 17, 1-14. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47948/606647
• Gültekin Akduman, G., & Türkoğlu, D. (2013). Üniversitelerin okul öncesi eğitim programları çocuk hakları dersi ve öğrenci görüşlerinin incelenmesi, Uluslararası Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi, 1 (2), 56-68. https://www.guvenplus.com.tr/imagesbuyuk/ACED-2.pdf
• Güneş, F. (2007). Yapılandırıcı yaklaşımla sınıf yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Johnson, A. P. (2012). A short guide to action research. (4th. ed.). Boston, MA: Allyn and Bacon.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2006). A study of the effectiveness of human rights education in Turkey.Journal of Peace Education,2(1), 53–68. https://doi.org/10.1080/1740020042000334091
• Karasar, N. (2010.) Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kesici, A., Pesen, A., & Oral, B. (2017). Examining teachers' democratic behaviors in the classroom according to various variables. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(60), 34-45. https://doi.org/10.17755/esosder.289649
• Kop, Y., & Tuncel G. (2010). Children's rights perceptions of social studies teachers. Journal of Theory and Practice in Education,6(1), 106-124. https://doi.org/10.37669/milliegitim.824838
• Leblebici, H., Yücel-Toy, B. (2019). A needs analysis of curriculum design of the human rights, citizenship, democracy and child rights course for teacher candidates. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi,9(1), 105-144. https://doi.org/10.31704/ijocis.2019.006.
• Leung, Y. W., Yuen T. W., & Chong Y. K. (2011). School‐based human rights education: case studies in Hong Kong secondary schools. Intercultural Education,22, 145-162. https://doi.org/10.1080/14675986.2011.567072
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). 2001-2018 yıllarında planlanan öğretmenlerin hizmetiçi eğitim planları. Erişim adresi http://oygm.meb.gov.tr/www/hizmetici-egitim-planlari/icerik/28
• Moyles, J. (2002). What shall we do today? Planning for learning-children's and teachers'! Beginning teaching: Beginning learning in primary education. Philadelphia: Open University Press.
• Özdemir, S. M. (2008). An investigation of prospective primary teachers' self-efficacy beliefs regarding certain variables' teaching process. Educational Administration: Theory and Practice,54(54), 277-306. Erişim adresi https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/9899-20110603103235-06.-ozdemir.pdf
• Özdemir Uluç, F. (2008). İlköğretim programlarında çocuk hakları [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özen, B. (2012). Devlet ilköğretim okullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin insan haklarına ilişkin tutumlarının çok boyutlu incelenmesi (İstanbul ili Anadolu Yakası örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, A. (2019). Development of children's rights education curriculum for prospective preschool teachers.Journal of Theoretical Educational Science, 12(4), 1257-1283. https://doi.org/10.30831/akukeg.471086
• Şentürk, M., Şimşek, U., Tıkman, F., & Yıldırım, E. (2017). The views of pre-service social studies teachers and pre-service classroom teachers about citizenship education: A qualitative study. Dicle University Journal of Ziya Gökalp Faculty of Education, 32, 913-925. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.1871
• Tibbitts F. (2014). Human rights education here and now: U.S. practices and international processes. Journal of International Social Studies,2(4), 129-134. Erişim adresi https://www.iajiss.org/index.php/iajiss/article/view/165
• Üste, R. (2007) Human rights education and importance in schools. Ege Academic Review,7(1), 295-310. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/eab/issue/39840/472431
• Yeşil, R. (2004). The method for human rights and democracy education. Kırşehir Faculty of Education Journal,5(1), 35-41. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/57231/808451
• Yin, R. K. (2011). Qualitative research from start to finish.London: The Guilford Press.
• Yüksek Öğretim Kurumu. (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları. Erişim adresi https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari