Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Sosyobilimsel Konulardaki Argümanlarının İnsan Hak ve Özgürlükler Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 2, 624 - 651, 29.08.2024

Canan Tunç Şahin , Buket Çağla Kaya

https://doi.org/10.14812/cuefd.1312792

Öz

Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyobilimsel konulardaki argümanlarını insan hak ve özgürlükler açısından değerlendirmektir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Batı Karadeniz Bölgesindeki bir devlet üniversitesinde eğitim gören 50 sosyal bilgiler öğretmen adayı, araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Araştırma, Bilim Teknoloji Toplum dersi kapsamında haftada 2 ders saati olmak üzere, toplamda 4 hafta boyunca çevrim içi olarak gerçekleştirilmiş ve her sosyobilimsel konu için bir hafta süre ayrılmıştır. Araştırmanın verileri, yazılı argümantasyon formu kullanılarak toplanmış ve daha sonra içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonunda, öğretmen adaylarının sosyobilimsel konulara yönelik argümanları kişisel haklar, eşitlik hakları ve dayanışma hakları ile ilişkilendirilmiştir. Araştırma sonuçları, sosyobilimsel konularda ders veren öğretmenlere ve öğretmen adaylarına uygulanabilecek bir model olarak önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyobilimsel Konular, Argüman, İnsan Hakları ve Özgürlükler, Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayları

Evaluation of Social Studies Pre-service Teachers' Arguments on Socio-scientific Issues in Terms of Human Rights and Freedoms

Öz

The aim of this study was to evaluate the arguments of social studies pre-service teachers on sociological issues in terms of human rights and freedoms. The study group consisted of 50 social studies pre-service teachers from a public university in the Western Black Sea region. The case study design, one of the qualitative research methods, was used in the study. The study was carried out online for a total of 4 weeks, 2 hours per week, within the Science Technology Society course, and a week was allocated for each socio-scientific issue. The study data were collected with a written argumentation form and analyzed with content analysis. At the end of the study, participants' arguments on socio-scientific issues were associated with personal rights, equality rights and solidarity rights. The results of this study can be recommended to teachers and pre-service teachers as a model that they can apply in their lessons on socio-scientific issues.

Anahtar Kelimeler

Socio-scientific Issues, Argument, Human Rights and Freedoms, Social Studies Pre-Service Teachers

Kaynakça

• Adıgüzel, O. C. ve Tatar, Ş. (2019). Türkiye’de tartışmalı ve sosyobilimsel konular üzerine yapılan lisansüstü tezlerin eğitim bilimleri açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel sayı), 305-325.
• Akkan, M. ve Akhan, N. E. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının güncel olayları argümantasyon tekniğiyle değerlendirmesi. Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi, 8(21), 118-139.
• Akpınar, M. ve Kaymakçı, S. (2012). Ülkemizde sosyal bilgiler öğretiminin genel amaçlarına karşılaştırmalı bir bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 605-626.
• Aktamış, H. ve Atmaca, A. C. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının argümantasyon tabanlı öğrenme yaklaşımına yönelik görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 936-947.
• Aktamış, H. ve Hiğde, E. (2015). Fen eğitiminde kullanılan argümantasyon modellerinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 136-172.
• Akyüz, E. (2015). Çevre sorunları ve insan hakları ilişkisi. The Journal of Academic Social Sciences, 3(15), 427-436.
• Antiliou, A. (2012). The effect of an argumentation diagram on the self-evaluation of a creative solution. (Doctorate Dissertation), Pennsylvania State University, USA.
• Atalay, N. ve Çaycı, B. (2017). Sınıf öğretmenleri adaylarının sosyobilimsel konular hakkındaki görüş ve tutumlarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Estüdam Eğitim Dergisi, 2(2), 35-45.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi [AİHS]. (2010). https://www.yargitay.gov.tr/documents/AIHM.pdf Erişim Tarihi: 07.08.2022.
• Aydın, Ö. ve Kaptan, F. (2014). Fen-teknoloji öğretmen adaylarının eğitiminde argümantasyonun biliş üstü ve mantıksal düşünme becerilerine etkisi ve argümantasyona ilişkin görüşler. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 163-188.
• Baygül, S. (2020). Küreselleşme ve teknoloji üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(13), 395-411.
• Benz, E. (2013). Lessons from Fukushima: Strengthening the international regulation of nuclear energy. William & Mary Environmental Law and Policy Review, 37(3), 845-883.
• Bilgiç Kaşıkçı, C., Uçak, E. ve Savran Gencer, A. (2023). Fen bilimleri öğretmen adaylarının sosyobilimsel konulara yönelik farkındalıkları ve sosyobilimsel konuların öğretimine yönelik duyuşsal eğilimleri. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 14(51), 210-227.
• Birleşmiş Milletler Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu. (1991). Ortak geleceğimiz.(B. Çırakçı,Çev.) Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Brander, P., Gomes, R., Keen, E., Lemineur, M.L., Oliverira, B., Ondrackova, J., et al. (2008). Gençlere insan hakları eğitimi klavuzu: Pusula. (B. Yeşiladalı, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Yayınları.
• Chang-Rundgren, S. N. ve Rundgren, C. J. (2010). SEE-SEP: From a separate to a holistic view of socioscientific issues. Asia Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 11(1), 1-24.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: choosing among five approaches (2nd ed.).Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çepni, Z. ve Geçit, Y. (2020). Social studies teacher candidates' attitudes and views regarding socio-scientific issues. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 133-154.
• Çolakoğlu, E. (2010). Haklar söyleminde çevre eğitiminin yeri ve Türkiye’de çevre eğitiminin anayasal dayanakları. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 88, 151-171.
• Davies, K., Adelman, S., Grear, A., Magallanes, C. L., Kerns, T. ve Rajan, S. R. (2017). The declaration on human rights and climate change: A new legal tool for global policy change. Journal of Human Rights and the Environment, 8(2), 217-253.
• Dawson, V. M. ve Venville, G. (2010). Teaching strategies for developing students' argumentation skills about socioscientific issues in high school genetics. Research in Science Education, 40(2), 133-148.
• Demir, F. B. ve Oğuz Haçat, S. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının hak ve sorumluluk konusundaki sözlü argümantasyon durumlarının incelenmesi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 67-82.
• Demirdelen, Ö. ve Odman M. T. (2017). Küresel ısınmanın yol açtığı sorunlardan biri: İklim mültecilerinin hukuki statüsü. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13), 470-497.
• Doğan, İ. (2004). Toplum ve bilim. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2004). Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleriyle sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgilerin doğasına ilişkin yaklaşımlarının değerlendirilmesi. I.Sosyal Bilimler Eğitimleri Kongresi, 15-17 Mayıs 2003, Ankara: MEB Yayınları.
• Dolan, T. J., Nichols, B. H. ve Zeidler, D. L. (2009). Using socioscientific issues in primary classrooms. Journal of Elementary Science Education, 21(3), 1-12.
• Driver, R., Newton, P. ve Osborne, J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84(3), 287-312.
• Duschl, R. ve Osborne, J. (2002). Supporting and promoting argumentation discourse in science education. Studies in Science Education, 38(1), 39-72.
• Evren-Yapicioglu, A. (2018). Advantages and disadvantages of socioscientific issue-based instruction in science classrooms. International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 5(2), 361-374.
• Flowers, N., Brederode-Santos, M. E., Claeys, J., Fazah, R., Schneider, A. ve Szelényi, Z. (2009). Compass: Manual on human rights education for children. Budapeste: Council of Europe. http://www.eycb.coe.int/compasito/pdf/Compasito%20EN.pdf Erişim Tarihi: 02.05.2021.
• Gedik, S. ve Öztürk Demirbaş, Ç. (2018). Sosyal bilgiler dersinde (Sosyobilimsel bir konu olarak) küresel ısınma hakkında öğrenci görüşleri, Social Science Studies, 6(3), 340-363.
• Gürdoğan-Bayır, Ö., Göz, N. L. ve Bozkurt, M. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarına göre sosyal bilgiler dersinde küresel vatandaşlık. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi,4(2) 145-162.
• Hasta Hakları Yönetmeliği (1998). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4847&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden erişildi.
• Hofstein, A., Eilks, I. ve Bybee, R. (2011). Societal issues and their importance for contemporary science education - A pedagogical justification and the state-of-the-art in Israel, Germany, and the USA. International Journal of Science and Mathematics Education, 9, 1459-1483.
• Irmak, M. (2021). Lisans öğrencilerinin sosyobilimsel konularla ilgili muhakeme yeterliklerinin ve tutumlarının geliştirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(3), 1801-1838.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi [İHEB]. (1948). https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9a3bfe74-cdc4-4ae4-b876-8cb1d7eeae05.pdf adresinden erişildi.
• Kaymakçı, S. (2010). Yeni sosyal bilgiler programı ve ders kitaplarının bilim ve teknolojiye yaklaşımı. B. Ata (Ed.), Bilim teknoloji ve sosyal değişme (ss.13-38). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (2016). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6698.pdf adresinden erişildi.
• Kolstø, S. D. (2001). Scientific literacy for citizenship: Tools for dealing with the science dimension of controversial socioscientific issues. Science Education, 85(3), 291-310.
• Kolsto, S. D., Bungum, B., Arnesen, E., Isnes, A., Kristensen, T., Mathiassen, K., et al. (2006). Science students critial examination of scientific information related to socioscientific issues. Science Education, 90(4), 632-655.
• Korkmaz, A. (2014). İnsan hakları bağlamında özel hayatın gizliliği ve korunması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(Özel sayı I), 99-103.
• Köroğlu, C. Z. ve Köroğlu A. M. (2016). Bilim kavramının gelişimi ve günümüz sosyal bilimler üzerine. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 1-15.
• Kutluca, A. Y. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel argüman kaliteleri ile bilimin doğası anlayışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi.Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Lee, H., Yoo, J., Choi, K., Kim, S., Krajcik, J., Herman, B. ve Zeidler, D.L. (2013). Socioscientific issues as a vehicle for promoting character and values for global citizens. International Journal of Science Education, 35(12), 2079-2113.
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E. A. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage.
• Lynch, J. (1993). Education for citizenship in a multicultural society. London-USA: Cassel.
• Namdar, B. ve Tuskan, İ. B. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının argümantasyona yönelik görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 1-22.
• Nussbaum, E. M. (2011). Argumentation, dialogue theory, and probability modeling: Alternative frameworks for argumentation research in education. Educational Psychologist, 46(2), 84-106.
• Oğuşgil, A. (2009). İnsan hakları eğitimine disiplinlerarası yaklaşım. Anadolu Bil Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 16, 65-76.
• Oh, S. (2004). The effects of constraint based argumentation scafflolding and epistemological beliefs on ill structured diagnosis- solution problem solving. (Doctorate Dissertation). University of Missoouri, Colombia.
• Öztürk, A. (2013). Sosyo-bilimsel konularla argümantasyon becerisi ve insan haklarına karşı tutum geliştirmeye yönelik bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Öztürk, A. ve Doğanay, A. (2019) Sınıf öğretmeni adaylarının genetik temelli sosyobilimsel tartışmalara ilişkin karar süreçlerinin insan hakları bağlamında incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 9(2), 335-362.
• Patton, M. Q. (1999). Enhancing the quality and credibility of qualitative analysis. Health Services Research, 34(5 P 2), 1189-1208.
• Sadler, T. D. (2004). Informal reasoning regarding socioscientific issues: A critical review of research. Journal of Research in ScienceTeaching, 41(5), 513-536.
• Sadler, T. D. ve Zeidler, D. L. (2005). The significance of content knowledge for informal reasoning regarding socioscientific issues: Applying genetics knowledge to genetic engineering issues. Science Education, 89(1), 71-93.
• Şahin, İ. (2013). Öğretmen adaylarının nasıl yetiştirildiklerine dair görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1). 241-258.
• Shamos, M. (1995). The myth of scientific literacy. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
• Soydemir Bor, S. ve Alkış Küçükaydın, M. (2021). Yapay zekâ temalı sosyobilimsel konu öğretiminin ilkokul öğrencilerinin problem çözme ve yaratıcı yazma becerilerine etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 432-446.
• Swartz, R. J. (2008). Teaching students how to analyze and evaluate arguments in history. The Social Studies, 99(5), 208-216.
• Topaloğlu, M. Y. (2016).Sosyobilimsel konulara dayalı okul dışı öğrenme ortamlarının öğrencilerin kavramsal anlamalarına ve karar verme becerilerine etkisi. (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Topçu, M. S. (2015). Sosyobilimsel konular ve öğretimi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Topçu, M. S., Muğaloğlu, Z. E. ve Güven, D. (2014). Fen eğitiminde sosyobilimsel konular: Türkiye örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(6), 1-22.
• Torun, F. (2015). Sosyal bilgiler dersinde argümantasyon temelli öğretim ve karar verme becerisi arasındaki ilişki düzeyi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Torun, F. ve Açıkgül Fırat, E. (2020). Öğretmen adaylarının argümantasyon düzeylerinin ve argüman oluşturma sürecinde yaptıkları hataların belirlenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1),119-135.
• Toulmin, S. E. (2003). The uses of argument. Cambridge: Cambridge University Press. htpp://johnnywalters.weebly.com/ uploads/ 1/3/ 3/5/13358288/toulmin-the-uses-of-argument_1.pdf Erişim Tarihi: 14.01.2022.
• Turhan, A. (2013). İnsan hakları kuşakları arasındaki tamamlayıcılık ilkesi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2). 357-378.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf adresinden erişildi.
• Türksever, F., Karışan, D. ve Yenilmez-Türkoğlu, A. (2020). Öğretmen adaylarının sosyobilimsel konular hakkındaki görüş ve tutumları ile dünya vatandaşlığına dair değer yargılarının incelenmesi. Başkent University Journal of Education, 7(2), 339-354.
• Uçak, E., Savran Gencer, A., Seviş, A. ve Usta, S. (2022). Sosyobilimsel bir konu olan GDO konusunda öğrenci gözüyle diyalojik öğretim . Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 293-323.
• UNEP compendium on human rights and the environment: Selected international legal materials and cases. (2014). https://www.ciel.org/wpcontent/uploads/2015/03/UNEP_Compendium_HRE_Mar2014.pdf Erişim Tarihi: 02.05.2021.
• Yackel, E. (2001). Explanation, justification and argumentation in mathematics classrooms. Proceedings of the Conference of the International Group for the Psychology of Mathematics Education, Institue of Education Science,1(4), 1-18.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. : Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods (3rd ed.). California: Sage.
• Yore, L. D., Hand, B. M. ve Prain, V. (2002). Scientists as writers. Science Education, 86(5), 672-692.
• Zeidler, D. L., Walker, K. A., Ackett, W. A. ve Simmons, M. L. (2002). Tangled up in views: Beliefs in the nature of science and responses to socioscientific dilemmas. Science Education, 86(3), 343-367., (18), 2, 702-737.