Kur’an’da el-Cin Kavramının Medlulü Hakkındaki İhtilaflar

Yıl 2022, , 433 - 449, 15.06.2022

Bayram Demircigil

https://doi.org/10.18505/cuid.1076156

Öz

Kur’an’da çokanlamlı lafızların medlulünün tespitinde müfessirler arasında çeşitli görüşler ortaya çıkmıştır. Kur’an’da hangi anlama geldiği hususunda ihtilaf edilen çokanlamlı kelimelerden birisi de el-cin lafzıdır. Bu husustaki düşünce farklılığı kelimenin yalın olarak yer aldığı ayetlerde söz konusu olmuştur. Kelimenin eşdizimli kullanımları, bağlamını da açığa vurduğundan herhangi bir anlam ihtilafına mahal bırakmamıştır. Buna karşın yalın hâldeki kullanımlarda muhtelif bağlamsal yaklaşımlara müsait bir zeminin varlığı kelimeye müfessirlerce cinler, melekler, İblis ve şeytanlar gibi muhtelif anlamların yüklenmesine yol açmıştır. Bu konu cinler ve melekler arasında kategorik bir ayrımın yapılıp yapılamayacağı meselesini ve beraberinde meleklerin masum varlıklar olup olmadığı hususundaki kelâmî tartışmayı gündeme getirmiştir. Müfessirlerin çokanlamlı bu kelimeyi ele alırken az çok bağlamsal çizgide hareket ettikleri; siyak-sibak, ayetler arasındaki münasebet, tarihi ve kültürel bağlamla ilgili rivayetler gibi hususları dikkate aldıkları gözlenmektedir. Bu noktada kelimenin etimolojik kökeninin de anlam takdirinde tayin edici unsurlardan biri olduğu müşahede edilmektedir. Bu çalışmada öncelikle Câhiliye Arapları’nın cin ve melek algısından söz edilmiş, ardından klasik sözlüklerden yararlanılarak tefsirlerde bu husustaki yaklaşımların dayandığı dilsel zemine ve rivayetlere değinilmiştir. Konuyla ilgili müfessirlerin ilgili ayetler hakkında muhtelif bağlamsal yaklaşımları esas aldıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Çokanlamlı Lafızlar, el-Cin, Bağlam

Teşekkür

Teşekkürler. Dikkat etmeye çalıştım ancak gözümden kaçan hususlar varsa düzeltebilirim. Kolay gelsin.

Disagreements on the Meanings of the Notion al-Jin in the Qur’ān

Öz

Some controversies occurred among exegetes in determining the exact meaning of polysemic words, among which are the word al-jin in the Qur’ān. Disagreements in this regard occurred in some verses where the word al-jin or al-jinnat were placed without collocations, but there had not been any room for discussion when the use of this word was juxtaposed with the word al-ins or al-nās due to the reason that this situation unveiled the specific context of related phrases. But the use of this word without collocations includes different possibilities of contextual approaches, which resulted in ascribing different meanings like the jinn, angels, the Devil, and satans. This situation triggered the discussions about the issue of whether a distinction between the jinns and angels could be made or the angels are sinless and innocent. The majority of exegetes acted more or less following the context when they analyzed this polysemic word. They observed the phrases that precede and follow the word concerned as well as narratives related to the historical and cultural context. Also, it should be noted that the relevant meaning of the etymology is one of the essentials in specifying the exact meaning of the word. In this study, we firstly dealt with the perception of the jinn and angel among the Arabs of Jāhiliyyah. Then we mentioned related narratives and linguistic basis of the word depending on the classical Arabic dictionaries. Through this, we aimed for emphasizing that there was a correlation between the meaning of al-jinn in the semantics of the Qur’ān and the use of Arabs in the time of Jāhiliyyah. The only way to determine the specific meaning of this word is knowing the historical background. Thus, we analyzed in this article the approaches by exegetes about the related verses by making comparisons.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, The Qur’ān, Polysemic Words, al-Jinn, Context

Kaynakça

• Âlûsî, Şihâbuddîn Mahmud. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-sebʽi’l-mesânî. Thk. Ali Abdulbârî Atıyye. 16 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mesʽûd. Meâlimu’t-tenzîl. Thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
• Cevad, Ali. el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm. 20 cilt. b.y.: Dâru’s-Sâkî, 1422/2001.
• Çiftçi, Faruk. “Arap Geleneğinde Şair ve Cin İlişkisi”. EKEV Akademi Dergisi 6/13 (Güz 2002), 315-324.
• Çolak, Ali. Kur’an ve Hadislere göre Melek. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi, 2012.
• Ebû Hilâl, el-Hasen b. Abdullah el-Askerî. el-Vücûh ve’n-nezâir. Thk. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1428/2007.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît. Thk. Muhammed Sıdkî Cemîl. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Elik, Hasan - Muhammed Coşkun. Tevhit Mesajı-Özlü Kur’an Tefsiri.İstanbul: M.Ü. İFAV Yayınları, 2015.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyad. Meâni’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Yusuf en-Necâtî v.dğr. 3 cilt. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Güven, Şahin. Kur’an’ın Anlaşılması ve Yorumlanmasında Çokanlamlılık Sorunu. İstanbul: MÜ İFAV Yay., 2017.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdurrahman. Kitâbu’l-ayn. Thk. Abdülhamîd Hindâvî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Hâzin, Alaüdddin Ali b. Muhammed. Lübâbu’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl. Thk. Muhammed Ali Şahin. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atıyye, Abdulhak b. Gâlib. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001. İbn Dureyd, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasen. Cemheratu’l-luga. Thk. Remzi Münir Baʽlebekkî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs b. el-Münzir. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Thk. Esʻad Muhammed et-Tayyib. 10 cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
• İbn Ebî Zemenîn, Ebû Abdullah. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîz.Thk. Ebû Abdullah Hüseyn b. Ukkâşe. 5 cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 1423/2002.
• İbn Fûrek, Muhammed b. el-Hasen. Tefsîru İbn Fûrek. Thk. Allâl Abdülkâdir. 3 cilt. Suudi Arabistan: Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, 1430/2009.
• İbn Hanbel, Ahmed. Müsned. Thk. Şuayb el-Arnaût v.dğr. 45 cilt. b.y.: Müessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. Thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 cilt. b.y.: Dâru Taybe, 1420/1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim. Garîbu’l-Kur’ân.Thk. Ahmed Sakr. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1398/1978.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Seyyidih el-Mursî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-aʽzam. Thk. Abdülhamid Hindâvî. 11 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2000.
• İbnu’l-Arabî, Muhammed b. Abdillah Ebûbekir. Aḥkâmu’l-Ḳur’ân. Thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• İbnu’l-Cevzî, Cemâluddîn Ebu’l-Ferac Abdurrahman İbn Ali. Zâdu’l-mesîr fi ilmi’t-tefsîr. Thk. Abdurrazzak el-Mehdî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1422.
• İbn Yahya, Ahmed el-Murtezâ. Kitâbu’l-kalâid fî tashîhi’l-akâid. Thk. Albert Nasrî Nâdir. Beyrut: Dâru’l-Meşrık, 1985.
• Karataş, Şuayip. “Kur’an Öncesi Cahiliye Toplumunun Melek İnancı”. Mütefekkir-Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 6/11 (Haziran 2019), 101-122.
• Kelbî, Ebü’l-Münzir Hişâm b. Muhammed. Kitâbu’l-asnâm. Thk. Ahmed Zeki Paşa. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2000.
• Kirmânî, Muhammed b. Ebî Nasr. Şevâzzü’l-kırâât. Thk. Şemrân el-Acelî. Beyrut: Müessesetu’l-Belâğ, ts.
• Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2001.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʽ li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî, İbrahim İtfayyiş. 20 cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâturidî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. Thk. Mecdî Baslûm. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. en-Nüketu ve’l-uyûn. Thk. İbn Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Muhammad Ali, Maulana. English Translation of the Holy Quran. ed. Zahid Aziz. İngiltere: Ahmadiya Anjuman Lahore Publications, 2010.
• Mukâtil, İbn Süleyman. Tefsîr. Thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
• Mücahid b. Cebr, Ebu’l-Haccâc. Tefsîr. Thk. Muhammed Abdüsselam Ebu’n-Neyl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî el-Hadîse, 1410/1989.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebu’l-Ḥasen el-Ḳuşeyrî. el-Müsnedu’s-Sahîhu’l-Muhtasar bi nakli’l-adli ani’l-adli ilâ Rasūlillâh ṣallallâhu aleyhi ve sellem. Thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’-Arabî, ts.
• Ömer b. Süleyman, el-Eşkar. Âlemu’l-cinni ve’ş-şeyâtîn. Kuveyt: Mektebetu’l-Felâh, 1404/1984.
• Öztürk, Mustafa. “İblis’in Trajik Hikayesi –Allah, Şeytan, İnsan ve Kötülüğe Dair-”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (Ocak-Haziran 2005), 39-65.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali-Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Hüseyn b. Muhammed. Tefsîru’r-Râgıb el-İsfahânî. Thk. Muhammed Abdülaziz Besyûnî. Tanta: Külliyyetu’l-Âdâb, 1420/1999.
• Râzî, Fahruddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
• Saʽlebî, Ebû İshak Ahmed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Heyet. 33 cilt. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 1436/2015.
• Sanʽânî, Ebû Bekir Abdurrezzâk b. Hemmâm. Tefsîru Abdirrezzâk. Thk. Mahmud Muhammed Abduh. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• Semʽânî, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Muhammed. Tefsîru’l-Kur’ân. Thk. Yâsir b. İbrahim ve Abas b. Ganîm. 6 cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1418/1997.
• Taberî, Ebû Caʽfer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 cilt. Kahire: Hecr, 2001.
• Taftâzânî, Saʽduddîn. Şerhu’l-Makâsıd. Thk. Abdurrahman Umeyre. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1419/1998.
• Ukkâşe Abdulminhâl et-Tîbî. Hakikatu’l-cinni fî Zılâli’l-Kur’an. Kahire: Dâru’l-Fadîle, ts.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. et-Tefsîru’l-basît. 25 cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed, 1430.
• Yahya b. Sellâm, İbn Ebî Salebe. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. Thk. Hind Şelebî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. Thk. Ali Hilâlî. 41 cilt. Kuveyt: et-Türâsü’l-Arabî, 1421/2001.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâikı gavâmidı’t-tenzîl ve ʽuyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.