Plotinos: Gnostiklere Reddiye

Yıl 2022, , 1053 - 1069, 15.12.2022

Hüseyin Aydoğan

https://doi.org/10.18505/cuid.1139202

Cited By: 1

Öz

Enneadlar, Plotinos’un felsefi mimarisini anlayabilmemiz için temel kaynak görevi görmektedir. Bu eserinde filozof, kendi felsefi öğretisini tekmilen açıklamaya çalışmıştır. Lakin söz konusu eserde, felsefi mimarinin adeta dışında kalıyormuş izlenimi veren bir risale bulunmaktadır. Gnostiklere Reddiye başlıklı bu risale, araştırmacılar için iki farklı görev görmektedir. Birincisi bu risale üzerinden filozofun kendi öğretisini doğrulama imkânı buluruz. İkincisi ise Plotinos’un Gnostiklere reddiyesi üzerinden o dönemin hararetli tartışmalarına tanık oluruz. Bu tartışma esnasında Gnostiklere dair de bir filozofun adesesinden bilgi edinme imkânı elde ederiz. Plotinos bu risalesinde, Gnostiklere doğrudan cephe alarak ayrıntılı bir reddiye geliştirmektedir. Ana hatlarıyla bunlar: Evrenin kötü bir yaratıcının ürünü olduğu ve bundan ötürü bütünüyle kötü olduğu; dünyevi yaşama dair istikrahla yüz çevirme ve onu takbih etme; maddi âlemden kurtuluşun ancak seçkin bir zümreye lütuf yoluyla verildiği gibi öğretilerdir. Plotinos bunlara hem bir reddiye geliştirmiştir hem de mezkûr bahislerin nasıl anlaşılması gerektiğine dair çözümler sunmuştur. Bu makalede ben, metin esaslı olarak bu reddiye üzerine bir inceleme yapmayı planlıyorum.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Plotinos, Gnostikler, Demiurgos, Evren

Plotinus: Against The Gnostics

Öz

The Enneads are our main source for understanding Plotinus' philosophical architecture. In this work, the philosopher attempted to fully explain his own philosophical doctrine. However, there is a treatise in this work that gives the impression of being outside the philosophical architecture. This treatise, entitled Against the Gnostics, serves two different purposes for researchers. First, we have the opportunity to confirm the philosopher's own teaching through this treatise. Second, through Plotinos' objections to the Gnostics, we witness the heated debates of the time. Also, during this discussion we will have the opportunity to get to know the Gnostics from a philosopher's point of view. In this treatise, Plotinus develops a detailed counter-position to the Gnostics and directly refutes them. These are the main lines: The universe is the product of an evil creator and therefore completely evil; renunciation of earthly life with hatred and contempt for it; the doctrine that salvation from the material world can be granted only to a select group by grace. Plotinos developed both a radical rejection of these questions and solutions on how to understand them. In this paper, I would like to review this rejection on a textual basis for the first time.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Plotinus, Gnostics, Demiurge, Universe

Kaynakça

• Alıcı, Mehmet. “Nag Hammadi Literatüründe Gnostik Kozmogoni”. Milel ve Nihal 7/3 (2010), 145-165.
• Aydın, Fuat. “Sır Dinlerinde Kurtuluş: Orfizm, Mitraizm, Gnostisizm”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2003), 189-198.
• Eliade, Mircea. Dinler Tarihine Giriş. çev. Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003.
• Floramo, Giovanni. Gnostisizm Tarihi. çev. Bilal Baş-Selma Baş. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• Gündüz, Şinasi. “Gnostik Mitolojide Düşüş Motifi ve Demiurg Düşüncesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1997), 121-165.
• Hochstaffl, Josef. Negative Theologie: Ein Versuch zur Vermittlung des patristischen Begriffs. München: Kösel Verlag, 1976.
• Işık, Harun. “Gnostisizmin Genel Teolojik Arka Planı ve Tarihsel Gelişimi”. Gnostik Akımlar ve Okültizm Sempozyumu Tebliğler Kitabı. ed. Hulusi Arslan vd. 29-43. Malatya: İnönü Üniversitesi Matbaası, 2012.
• Kalligas, Paul. “Plotinus against the Gnostics”. Hermathena 169 (2000), 115-128.
• Karakaya, Mehmet Murat. “Plotinos’un Siyaset Teorisi”. Beytülhikme 10/1 (2020), 157-178.
• Karakaya, Mehmet Murat. “Antik Yunan ve Roma Felsefeleri Ekseninde Plotinos Felsefesinde İntihar”. Beytülhikme 8/1 (2018), 339-355.
• Kazanç, Fethi Kerim. “Yeni Eflatuncu Felsefede Gnostik Unsurlar ve Tesirleri”. Gnostik Akımlar ve Okültizm Sempozyumu: Bildiriler. 85-138. Malatya: İnönü Üniversitesi Matbaası, 2012.
• Kılıç, Muhammed Fatih. “İbn Sînâ’da Sudûrun Mantığı: Sebeplik-Sudûr İlişkisi Hakkında Bir İnceleme”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 9/2 (2017), 1057-1073.
• Kirchner, Carl Hermann. Die Philosophie des Plotin. Halle: H. W. Schmidt, 1854.
• Kuşçu, Emir. “Gnostik Hıristiyan Bir Akım Olarak Valentinyanizm”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2011), 95-126.
• Platon. Timaios. çev. Erol Günay – Lütfi Ak. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1989.
• Platon. Devlet. çev. S. Eyüboğlu - M. A. Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 20. Basım, 2010.
• Platon. Kratylos. Diyaloglar (iç.). çev. Teoman Aktürel. İstanbul: Remzi Kitabevi, 7. Basım, 2010.
• Platon. Phaidros. çev. Hamdi Akverdi. İstanbul: Maarif Matbaası, 1943.
• Plotin. Schriften in deutscher Übersetzung–Schriften 1-54. 2 Cilt. çev. Richard Harder. haz. Richard Harder vd. Hamburg: Felix Meiner Verlag, 2020.
• Plotinus. The Enneads. çev. Arthur Hilary Armstrong. 7 Cilt. Cambridge MA: Harvard University Press, 1989.
• Plotinus. The Enneads. ed. Lloyd P. Gerson. çev. George B. Stones vd. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
• Plotinus. “Kötünün Doğası ve Kökeni Üzerine”. çev. Mehmet Murat Karakaya. Eskiyeni 37 (2018), 153-177.
• Porphyrios. “Plotinus’un Hayatı ve Çalışmalarının Düzenlenmesi Hakkında”. çev. Mehmet Murat Karakaya. Eskiyeni 35 (Güz/2017), 113-150.
• Rist, John Michael. Plotinus: The Road to Reality. London: Cambridge University Press, 1967.
• Sinnige, Theo Gerard. Six Lectures on Plotinus and Gnosticism. Dordrecht: Springer Science, 1999.
• Song, Euree. “War Plotin Gnostiker?”. The Journal of Greco-Roman Studies 30 (2007), 166.
• Theiler, Willy. “Gott und Seele im kaiserzeitlichen Denken”. Entretiens von Vandœuvres-Genève 3 (1955), 62-91.
• Zintzen, Clemens. “Die Wertung von Mystik und Magie in der Neuplatonischen Philosophie”. Rheinisches Museum für Philologie 108/1 (1965), 71–100.