Throughout history, individuals have developed various methods to meet their financing needs. Among these, methods based on debt relationships, one of the most commonly used, have largely become interest-based with the emergence of conventional banking. However, for individuals sensitive to interest rates, this situation has increased the need for alternative financing models. As a result, interest-free banking - known in Türkiye as participation banking - has emerged, and interest-free financial instruments have been designed for use in this field. With the impact of technological advancements and digitalization, consumer habits have changed rapidly, leading to the diversification of individual needs and, consequently, an increased demand for cash. In this context, individuals who prefer interest-free financing methods have begun to seek cash not only for investment purposes but also to meet various personal needs such as education, healthcare, travel, and durable goods. Participation banks have developed various financing models to respond to these demands. Among these models, methods such as tawarruq, ijarah-based service financing, investment fund-based financing, and Individual Pension System (IPS)-backed consumer financing have stood out. Due to the defined scope of the study, the focus has been limited to the IPS-backed consumer financing model, in which individual pension savings are pledged as collateral by banks. The primary objective of this study is to evaluate the IPS-backed consumer financing application offered in Türkiye, both in terms of its operation and from a fiqh perspective. The contribution of this research to the literature lies in its attempt to partially fill this gap, given the absence of independent academic studies on the subject. Although there are various fiqh studies on cash lending methods in participatory banking and on insurance and the IPS, no independent study specifically adressing the IPS-backed consumer financing has been found. The study adopted a qualitative approach based on participatory banking practices and relevant literature, and the product’s transaction set was analyzed step by step. In the first section of the article, the content, advantages, disadvantages, and operational processes of the IPS-backed consumer financing are examined. The second section discusses several of the IPS-backed methods that can be utilized within participation banking. Subsequently, the IPS-backed consumer financing is subjected to a Sharia-based analysis within the framework of Islamic finance principles and standards. Research has determined that the IPS-backed consumer financing can be considered legitimate from a fiqh perspective, provided that the steps in the transaction set are followed. However, it has been emphasized that careful and planned use is important for individuals to maintain their financial balance, especially in cash financing requests for consumption purposes that are not backed by any assets. It was also found that IPS-backed model offers a certain degree of protection against the risk of payment difficulties for individuals.
Islamic Law Participation Banking Cash Financing Methods Consumer Finance The Individual Pension System (IPS)-Backed Loan
I would like to express my sincere thanks to Assoc. Prof. Necmeddin Güney for reading my study and providing valuable comments and contributions.
Tarih boyunca bireyler, finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla farklı yöntemler geliştirmiştir. Bunlar arasında en yaygın kullanılanlardan biri olan borç ilişkisine dayalı yöntemler, konvansiyonel bankacılığın ortaya çıkışıyla birlikte büyük ölçüde faiz temelli bir hal almıştır. Ancak faiz hassasiyeti olan bireyler için bu durum, alternatif finansman modellerine olan ihtiyacı artırmış ve bu doğrultuda faizsiz bankacılık -Türkiye’deki adıyla katılım bankacılığı- ortaya çıkmış ve bu alanda kullanılabilecek faizsiz finansman enstrümanları tasarlanmıştır. Teknolojik gelişmeler ve dijitalleşmenin etkisiyle tüketim alışkanlıklarında hızlı değişimler yaşanmış, bireylerin ihtiyaç kalemleri çeşitlenmiş ve dolayısıyla nakit ihtiyacı artmıştır. Bu kapsamda faizsiz finansman yöntemlerini tercih eden bireyler yalnızca yatırım amaçlı finansman taleplerinde bulunmakla kalmamış; eğitim, sağlık, seyahat ve dayanıklı tüketim malları gibi çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak üzere de nakit talep etmeye başlamışlardır. Katılım bankaları, bu taleplere yanıt vermek amacıyla çeşitli finansman modelleri geliştirmiştir. Bu modeller arasında teverruk, icâre temelli hizmet finansmanı, yatırım fonu temelli finansman ve Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) teminatlı ihtiyaç finansmanı gibi yöntemler öne çıkmaktadır. Söz konusu bu çalışma, kapsamının sınırlı olması nedeniyle yalnızca BES birikimlerinin teminat gösterildiği, belli bankalarca sunulan BES teminatlı ihtiyaç finansmanı uygulamasına odaklanmaktadır. Çalışmanın temel amacı, Türkiye’de sunulan BES teminatlı ihtiyaç finansmanı uygulamasını hem işleyişi hem de fıkhî açıdan değerlendirmektir. Araştırmanın literatüre katkısı, konuya ilişkin müstakil akademik çalışmaların bulunmaması göz önüne alındığında, bu boşluğu kısmen de olsa doldurma yönündeki çabasına dayanmaktadır. Zira her ne kadar katılım bankacılığında nakit kullandırma yöntemleri ile sigorta ve BES üzerine çeşitli fıkhî çalışmalar mevcut olsa da özel olarak BES teminatlı ihtiyaç finansmanına dair müstakil bir çalışmaya rastlanmamıştır. Çalışmada katılım bankacılığı uygulamaları ve ilgili literatür esas alınarak nitel bir yöntem benimsenmiş, ürünün işlem seti de adım adım analiz edilmiştir. Makalenin birinci bölümünde BES teminatlı ihtiyaç finansmanının muhtevası, avantajları, dezavantajları ve işlem süreçleri incelenmiştir. İkinci bölümde ise katılım bankacılığında kullanılabilecek BES teminatlı bazı yöntemlere değinilmiştir. Ardından BES teminatlı ihtiyaç finansmanı, faizsiz finans ilke ve standartları çerçevesinde fıkhî bir analize tabi tutulmuştur. Araştırmalar sonucunda, BES teminatlı ihtiyaç finansmanının işlem setindeki adımlara riayet edilmesi şartıyla fıkhî açıdan meşru kabul edilebileceği tespit edilmiştir. Bununla birlikte özellikle herhangi bir varlığa dayanmayan tüketim amaçlı nakit finansman taleplerinde, bireylerin mali dengelerini koruyabilmeleri için dikkatli ve planlı kullanımın önem taşıdığı vurgulanmıştır. BES teminatlı modelin, bireylerin ödeme güçlüğü riskine karşı belirli ölçüde güvence sunduğu bulgusuna da ulaşılmıştır.
İslam Hukuku Katılım Bankacılığı Nakit Kullandırma Yöntemleri İhtiyaç Finansmanı Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Teminatlı Finansman
Çalışmamı okuyarak kıymetli görüş ve katkılarını sunan Doç. Dr. Necmeddin Güney’e çok teşekkür ederim.
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İslam Hukuku |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Gönderilme Tarihi | 15 Temmuz 2025 |
| Kabul Tarihi | 10 Aralık 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 29 Sayı: 2 |
Cumhuriyet İlahiyat Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.