Apologizing and Ethics of Apology as a Moral Value

Yıl 2019, , 1189 - 1208, 15.12.2019

Mustafa Mücahit

https://doi.org/10.18505/cuid.619241

Cited By: 1

Öz

This study points out
the importance and meaning of apologizing as a moral value in
compensating the imperfections committed by individuals in social relations and
correcting the deteriorating relationships. Accepting that every person can
make mistakes is the most essential element that paves the way for the
emergence of apology as a virtue. It teaches one to accept that he/she may be
wrong, not to consider himself superior to anyone, and arouses the will and
will not to make such mistakes. Apology tells the necessity to be respectful
and to value other people as well as to be honest. Apologizing is like forcing
a person to be honest, and it tells you about the need to care about other
people and to be respectful. It is seen that different kinds of apologies are
made according to the culpable, guilty person, the environment, the victim, and
the situation of the defect. This study discusses the meaning of the words used
in apologizing whether they mean full apology or not, the meaning of the
apology, its moral dimension, and its relationship with repentance. It also
discusses the reasons for the apology, apologizing strategies, accountability,
assuming responsibility, proposing repairs, and making promises on not doing
something wrong again. The similarity of repentance in religious traditions
with apologizing was emphasized, and the relationship between forgiveness and
apology was evaluated in terms of the attitudes that the parties should adopt.
Finally, as a rule of value and courtesy, suggestions were made on how to
provide apologies education in the family.

Summary: This study draw
attention to the meaning and importance of apologizing as a moral value in
compensating for the imperfections that individuals have committed against each
other in social relations and in correcting broken relationships. Acknowledging
that every person can make mistakes is the most important element that paves
the way for the emergence of an apology as a virtue. Accepting that one can be
wrong teaches that one should not think of himself as superior to anyone and
arouses the will and desire not to make such mistakes. Apologizing leads people
to be honest and tells them about the need to care about other people and be
respectful.

Apologizing is
admitting that the rhetoric, actions, and practices that lead to apologies are
not fair, accurate, and legitimate. First, apologizing means that the person to
whom we made a mistake is a human being. It means that accepting anyone can
make a mistake, and we can be wrong. It gives this person the understanding that
s/he should not be superior to anyone else. It also arouses a desire and will
not make such mistakes anymore. Apologizing tells you the necessity of caring
and respecting other people as well as forcing people to be honest. The person
who apologizes to him is undoubtedly respectable. The respected person will
surely appreciate to others. The basis of social order and life is mutual
respect. Being able to apologize draws the individual's point of view to the
end where he or she should be and provides the basis for the healthy
functioning of the social order by gaining the understanding of respect for
other people. Also, being  able to
apologize is an expression of confession, honesty, and sincerity. Apologizing
in this respect is a virtue and merit. The society that values are lost and
surrounded by selfishness and nihilism must be turned into virtues, and people
who know the value of human beings.

The good and virtuous
person is not without fault, s/he is the one who apologizes for the mistakes,
s/he has committed or seeks ways to redeem that mistake, s/he is the one who
returns from his/her mistake. Apologizing should be not only a
responsibility but also an indicator of self-confidence. It should not be
forgotten that conscientious accounting is a self-judgment. S/he can quickly
apologize for stepping on someone else's feet, soiling his clothes, but s/he
does not think of a full apology consisting of remorse, compensation, and
repair for the person who has taken away a person's right, poisoned his life
and tarnished his future.

When the parent says
that the child should apologize, a process will be initiated for the child to
consider. If the child apologizes in front of his or her parent, who points to
the necessity of this, it is an important step in the child's moral education,
and this indicates that the child internalizes these norms and engages in
independent moral accounting. Because s/he now realizes that a value s/he
defends without dictating from the outside has been violated, and therefore,
has the motivation to make an apology.

Arrogance is the
biggest obstacle to apologizing. In men-women relations, it can be seen that
women are more easily able to apologize, they do not consider apologizing as an
indicator of as powerlessness and insulted as men. A manager, a boss, a leader,
or a president can delay or fail to realize that his/her authority and dignity
will diminish when s/he apologizes to his/her subordinate and those under
his/her command. Men in the family, teachers at school, managers in the institution,
boss and so on leader and authority persons refrain from apologizing by going
to show and bless what they say and do to legitimize the past, to forget or
reject mistakes, to prevent them from being questioned morally. This tells us
the importance of internalizing the understanding of apologetics as a social
culture starting with the family.

Individual mistakes
should be apologized for in daily life, institutional errors, as well as for
some unfortunate incidents. Apologies have the potential for establishing a
suitable basis for the establishment of a culture of dialogue in inter-communal
relations and sharing some common values and interests. Apologies can
contribute significantly to the development of a culture of tolerance,
cooperation, and peaceful coexistence among communities.

When a defect
requiring a committed apology, the event must be evaluated not only from a
unilateral perspective, but from a whole context and sides so that the
perpetrator can adopt the feelings and understanding of the victim.

In the apology, there
should be a strategy such as an expression of regret, accountability, taking
responsibility, offering repairs, and making promises on not happening again.
Repentance in religious traditions is similar to an apology. In the face of
apology, the victim reduces negative feelings towards the offender by forgiving
and repairs the relationship. Apologies are a reputation-protecting action for
the victim, while a discreditable step is taking place for the wrong person. It
is also important to forgive and protect the reputation of the person who made
a mistake. Like the cultural past, gender causes men and women to choose
different apology strategies. Various forms of apology are also influenced by
factors such as age, income status, occupation, and ethnicity. The time to
apologize, the environment, the mood of the interlocutor must be well
calculated. If enough care is not given to them, the apology may not reach its
purpose, and thus, there is no possibility of correcting the broken relationship.

Since childhood, it is
important to teach individuals that a person may have been guilty by making
mistakes towards others, society and the environment. Also, individuals should
be educated on apologizing from others when needed. The child should apologize
when he/she makes a mistake by taking the model in his / her family and the
people around him and should be forgiving in cases made against him/her.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Values Education, Apology, Child Education, Ethics

Ahlâki Bir Değer Olarak Özür Dileme ve Özür Etiği

Öz

Bu çalışma, toplumsal ilişkilerde bireylerin birbirlerine karşı işlemiş
olduğu kusurların telafi edilmesi ve bozulan ilişkilerin düzeltilmesinde özür
dilemenin ahlâki bir değer olarak anlam ve önemine işaret etmektedir. Her
insanın hata yapabileceğinin kabul edilmesi, özür dilemenin bir erdem olarak
ortaya çıkmasına zemin hazırlayan en önemli unsurdur. Kişinin hatalı
olabileceğini kabul etmesi, kendisini kimseden üstün görmemesi gerektiğini
öğretir, bu tür hatalar yapmama konusunda istek ve irade uyandırır. Özür
dilemek kişiyi, dürüst olmaya yönlendirdiği gibi başka insanlara değer
vermenin, saygılı olmanın gerekliliğini anlatır. Suçlu, kabahatli kişi, olayın
olduğu ortam, mağdur ve kusurun durumuna göre farklı şekillerde özür dilendiği
görülmektedir. Özür dilenirken kullanılan sözcüklerin ne anlama geldiği, tam
olarak özür ifade edip etmediklerine değinilen bu çalışmada, özrün anlamı, ahlâki
boyutu ve tövbe ile ilişkisine yer verilmiştir. Özür dilemenin gerekçelerinden
söz edilerek, bir özürde bulunması gereken; özür dileme ifadesi, hesap verme,
sorumluluğu üstlenme,  onarım teklifinde
bulunma ve tekrarlanmayacağına dair vaatte bulunma gibi özür dileme
stratejilerine değinilmiştir. Dini geleneklerdeki tövbenin özürle benzerliğine
vurgu yapılmış, özür ile affetme ilişkisi, tarafların benimsemeleri gereken
tutumlar açısından değerlendirilmiştir. Son olarak bir değer ve nezaket kuralı
olarak ailede özür dileme eğitiminin nasıl verilmesi gerektiğine ilişkin
öneriler sunulmuştur. 

Özet:
Bu çalışma,
toplumsal ilişkilerde bireylerin birbirlerine karşı işlemiş olduğu kusurların
telafi edilmesi ve bozulan ilişkilerin düzeltilmesinde özür dilemenin ahlâki
bir değer olarak anlam ve önemine işaret etmektedir. Her insanın hata
yapabileceğinin kabul edilmesi, özür dilemenin bir erdem olarak ortaya
çıkmasına zemin hazırlayan en önemli unsurdur. Kişinin hatalı olabileceğini
kabul etmesi, kendisini kimseden üstün görmemesi gerektiğini öğretir, bu tür
hatalar yapmama konusunda istek ve irade uyandırır. Özür dilemek kişiyi, dürüst
olmaya yönlendirdiği gibi başka insanlara değer vermenin, saygılı olmanın
gerekliliğini anlatır.

Özür dilemek, aslında özür dilemeye neden olan söylem, eylem ve uygulamaların
adil, doğru, meşru olmadığını, hata yaptığını kabul etmek demektir. Özür
dileyebilmek, öncelikle kişinin insan olduğunun anlaşıldığını gösterir. Her
insanın hata edebileceğinin bilinmesini, bizim de hatalı olabileceğimizi kabul
ettiğimizi ifade eder. Bu kişiye, kendisini kimseden üstün görmemek gerektiği
anlayışını kazandırır. Ayrıca artık böyle hatalar yapmamak konusunda kendisinde
bir arzu ve irade uyandırır. Özür dilemek, kişiyi dürüst olmaya zorladığı gibi
başka insanlara da değer vermenin, saygılı olmanın gerekliliğini anlatır.
Kendisinden özür dilenen kişi, mutlaka saygıdeğer biridir. Saygı gören kişi de
mutlaka karşısındakine saygılı olur. Sosyal düzenin ve yaşamın temeli de
karşılıklı saygıdır. Özür dileyebilmek, bireyin kendisine bakış açısını olması
gereken noktaya çektiği gibi, diğer insanlara saygılı olma anlayışını
kazandırarak sosyal düzenin sağlıklı işlemesine zemin hazırlar. Zira özür
dileyebilmek aczin itirafı, dürüstlüğün, samimiyetin ifadesidir. Bu yönüyle
özür dilemek bir fazilet ve erdemdir. Değerlerin kaybolup bencilliğin ve
nihilizmin kuşattığı toplumunun, faziletliler, erdemliler, insanın değerini
bilenler haline getirilmesi gerekiyor.

İyi ve erdemli insan hiç hata etmeyen değil, işlediği hatadan dolayı özür
dileyen ya da o hatayı affettirme yollarını arayan, hatasından dönen kimsedir.
Özür dilemenin aslında sadece bir sorumluluk üstenmek değil insanın kendine
güveninin de bir göstergesi olarak görmeli, vicdani bir muhasebe ve bir anlamda
kişinin kendi kendini yargılaması olduğu da unutulmamalıdır. Başkasının ayağına
basan, elbisesini kirleten rahatlıkla özür dileyebilirken, bir insanın hakkını
elinden alan, hayatını zehir eden, geleceğini karartan kişinin pişmanlık,
telafi, onarımdan oluşan kapsamlı bir özür dileme aklına gelmemektedir.

Anne ve baba çocuğuna özür dilemesi gerektiğini söylediğinde, çocukta
üzerinde düşünülecek bir süreç başlatılmış olacaktır. Çocuk eğer bunun
gerekliliğine işaret eden ebeveyninin önünde özür dilerse bu çocuğun ahlâki
eğitiminde önemli bir aşamadır ve o çocuğun söz konusu normları
içselleştirdiğini ve bağımsız bir ahlâk muhasebesine giriştiğini gösterir.
Çünkü o artık dışardan dikte edilmeden savunduğu bir değerin çiğnendiğini
dolayısıyla özür dileme davranışında bulunmak için gerekli motivasyona sahip
olduğunu anlar.

Özür dilemenin önündeki en büyük engel kibirdir. Kadın erkek
ilişkilerinde, kadınların daha kolay özür dileyebildikleri, kadınların erkekler
gibi güçsüzlük ve kendilerini küçültme gibi bir anlayışa kapılmadıkları
görülebilmektedir. Bir yönetici, bir patron, bir lider, bir başkan astından,
emri altındakilerden özür dilediğinde otoritesinin ve saygınlığının azalacağını
düşünerek bunu geciktirebilmekte veya yerine getirmemektedir. Ailede erkek,
okulda öğretmen, kurumda yönetici, işyerinde patron vb. lider ve otorite sahibi
kişiler geçmişi meşrulaştırmak, hataları unutmak ya da reddetmek, ahlâki olarak
sorgulanmasını önlemek için yaptıklarını, söylediklerini görkemli gösterme ve
kutsama yoluna giderek özür dilemekten imtina ederler. Bu da bize özür dileme
anlayışının aileden başlayarak toplumsal bir kültür olarak içselleştirilmesinin
önemini anlatır.

Bireysel hatalar için günlük yaşamda özür dilendiği gibi kurumsal hatalar
ve yaşanan kimi talihsiz olaylar için de özür dilenmelidir. Özür dileme,
toplumlar arası ilişkilerde diyalog kültürünün yerleşmesi için uygun bir
zeminin oluşturması ve bazı ortak değer ve çıkarların paylaşılması açısından
ciddi bir potansiyele sahiptir.  Özür
dilemek toplumlar arasında hoşgörü, işbirliği ve barış içinde bir arada yaşama
kültürünün gelişmesine önemli bir düzeyde katkı yapabilir.

Özür gerektiren bir kusur işlendiğinde sadece olanı biteni anlamayı
değil, fâilin de mağdurun duygularını ve anlayışını benimseyebilmesi için olay
tek taraflı bir bakış açısı ile değil, bütün bir bağlamı ve taraflarıyla
değerlendirilmelidir.

Özürde; özür dileme ifadesi, hesap verme, sorumluluğu üstlenme,  onarım teklifinde bulunma ve
tekrarlanmayacağına dair vaatte bulunma gibi özür dileme stratejileri
bulunmalıdır. Dini geleneklerdeki tövbe özürle benzerliklere sahiptir. Özür
dilenmesi karşısında mağdur affetmekle suçluya karşı olumsuz duygularını
azaltmakta ve ilişkiyi onarmaktadır. Özür dileme, mağdur için itibar koruyucu
bir eylem olurken hatalı kişi için itibar zedeleyici bir eylem olmaktadır.
Affetmek ve hata yapan kişinin itibarını korumak da önemlidir. Kültürel geçmiş
gibi cinsiyet de kadın ve erkeklerin farklı özür dileme stratejileri tercih
etmelerine sebep olmaktadır. Farklı özür dileme şekilleri yaş, gelir durumu,
meslek, etnik köken gibi faktörlerden de etkilenmektedir. Özür dilenecek
zamanı, ortamı, muhatabın ruh hali, iyi hesap edilmelidir. Bunlara yeterince
özen gösterilmediğinde özür, amacına ulaşmayabilir ve bozulan ilişkiyi düzeltme
imkânı kalmaz.

Kişinin başkalarına, topluma ve çevresine karşı hata yaparak suçlu duruma
düşmüş olabileceğini kabullenmesi ve bu durumda mağdurdan özür dilenmesi
gerekliliği, çocuk yaşlarda ailede öğretilmelidir. Çocuk ailesinde ve
çevresindeki insanları model alarak hata yaptığında özür dilemeli, kendisine
karşı yapılan ve özür dilenilen durumlarda affedici olabilmelidir. 

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Değerler Eğitimi, Özür Dileme, Çocuk Eğitimi, Etik

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cem’ül müfehres li-elfâzi’l-Kur’ânil Kerîm. Beyrut: Dâru’l Hicreti, 1405/1985.
• Afzalur, Rahman. Sîret Ansiklopedisi. İstanbul: İnkilâb Yayınları, 1996.
• Aydın, Mehmet Zeki. Ailede Çocuğun Ahlâk Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2005.
• Bayat, Nihat. “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Şikâyet ve Özür Edimine İlişkin Görünümler”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41 (Ocak 2017): 1-16.
• Bilim Genç. “Özür Dilemek Hiç Bu Kadar Etkili Olmamıştı”. Erişim: 16 Ağustos 2019. http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/ozur-dilemek-hic-bu-kadar-etkili-olmamisti.
• Bora, Tanıl. “Tüm İnsanlar Önünde Özür Dilerim” Erişim: 19 Ağustos 2019, https://vdocuments.mx/documents/tuem-insanlar-oenuende-oezuer-dilerim.html.
• Cubrân. Mes’ûd. er-Raid. Beyrut: Dar’ul İlm li-lmelayin:1981
• Çağrıcı, Mustafa. “Af”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 394. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Deborah, Tannen. Hiç Anlamıyorsun. Trc. Belkıs Çorakçı. İstanbul: Varlık Yayınları, 1997.
• Dereli, Sevgi “Sözlü İletişimde Nezaket Stratejileri”, Türkbilig, 15 (2008): 24-52.
• Develioğlu, Ferit. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Yayınevi, 1993.
• El-Hüseyin b. Muhammed er-Râgıb, el İsfehânî. el-Müfredât fî Garîb’il-Kur’ân, İstanbul: Dâru Kahraman, 1986.
• Erden, Münire-Akman, Yasemin. Gelişim ve Öğrenme, Ankara: Arkadaş Yayınları, 2004.
• Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: DEM Yayınları, 2013.
• İrfan Erdoğan. “İletişimin Bağlamı”. Erişim: 19 Ağustos 2019. http://www.irfanerdogan.com/uydurular/8baglam.htm.
• Karaman, Fikret – Karagöz, İsmail – Paçacı, İbrahim – Canbulat, Mehmet – Gelişgen, Ahmet – Ural, İbrahim. Dini Kavramlar Sözlüğü, İstanbul: DİB Yayınları, 2009.
• Katar, Mehmet. Yahudilikte, Hıristiyanlıkta ve İslamda Tövbe. Ankara: Andaç Yayınları, 2003.
• Kaymakcan, Recep – Hasan Meydan. Ahlâk Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Kurt, Ali Osman - Aykıt, Dursun Ali. Dinler Tarihi. Ankara: Bilay Yayınları, 2019.
• Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, Görgü – Ahlâk ve Protokol Kuralları. Ankara: Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü Yayını, 1985.
• Kurutkan, Mehmet Nurullah -Halide Savaş. “Özür Dileme ve Etkili Hata Açıklama Rehberi: Medikal Hatanın İfşası” Hastane 100-101 (Temmuz-Ağustos 2010): https://www.researchgate.net/publication/321026418_OZUR_DILEME_VE_ETKILI_HATA_ACIKLAMA_REHBERI_MEDIKAL_HATANIN_IFSASI.
• Nazlı, Ece H. “Türkçe Özür İfadelerinin Toplumbilimsel Analizi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (Ekim 2018): 143-159.
• Özdemir, Murat. “Özür Dilerim İle Kusura Bakma Arasındaki 7 Fark”. Hukuk Gündemi Dergisi 1 (2015): 82.
• Özlük, Erdem. “Uluslararası İlişkilerde Özür Dilemek, Özrün Kuramı”. Uluslararası İlişkiler 11/44 (Kış 2015): 51-78.
• Öztürk, Nermin. “İlahi Dinlerde Yemin Keffaret ve Kurban”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (Ocak 2002): 167-192.
• Özyıldırım, Işıl. “The Level of Directness in Turkish Apology Forms in Relation to the Level of Education”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 27/1 (Haziran 2010): 179-202.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
• Psikiyatrist Necati Çobanoğlu. “Özür Dilemek”. Erişim: 16 Ağustos, 2019. https://www.psikiyatristnecaticobanoglu.com/ozur-dilemek.
• Redhouse, William James. Redhouse İngilizce Türkçe Sözlük, Ed. Robert Avey, Serap Bezmez, Anna G. Edmonds, Mehlika Yaylalı, İstanbul: Redhouse Yayınevi, 1993.
• Sarı, Mevlût. el-Mevarid Arapça-Türkçe Lûgat. İstanbul: Bahar Yayınları, 1982.
• Senemoğlu, Nuray. Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2012.
• Smith, Nick. Hatalıydım, Özür Diliyorum Özürlerin Anlamları. Çev. Kıvanç Tanrıyar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Tarhan, Nevzat. Güzel İnsan Modeli. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Tarhan, Nevzat. Duyguların Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Türk Dil Kurumu, “Güncel Türkçe Sözlük”. Erişim: 28 Temmuz 2019. http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5da0872cef0aa4.10434407
• Topaloğlu, Bekir. “Tövbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 279-283. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yavuz, Salih Sabri. “Tevbenin İtizali Yorumu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/3 (2010): 7-22.