The Crisis of Sense of Belonging in Saud Alsanousi’s Saq al-Bamboo Novel

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 2, 993 - 1008, 15.12.2019

Adnan Arslan

https://doi.org/10.18505/cuid.528677

Cited By: 2

Öz

Some of
the human needs are more important than others in order to be inevitable. One
of these needs which cannot be avoided is the need for belonging to any
authority. Whatever the name, religion, nation, homeland, flag etc. all these
concepts are the reflections of the sense of belonging that comes with human
existence. This article will discuss how Kuwaiti novelist Saud Alsanousi
reflects the crisis of a child who is born from a secret relationship with a
Filipino woman's son who came to Kuwait as a housekeeper in Kuwait. When he
returned to Kuwait, where he carried his passport and felt himself unfamiliar
in the Philippines because of his physical structure and the Arabs, he was
again excluded by his relatives because of his Filipino mother. The novel tries
to draw attention to the socio-economic problems of workers coming from South
East Asia to the Gulf countries, especially from the character of Jose, who has
a nauseous mood due to the uncertainty between Philippine-Kuwait and
Christian-Muslim affiliations. The introduction of foreign workers who
constitute more than half of the population in the Gulf countries will be
reviewed. Afterwards, a short summary of the novel will be given and the main
theme of the lack of disability will be analyzed.

Summary: In 1973, Syria and Egypt started a air strike against Israel in order to
recover their lost territory in the previous wars and their reputation in the
international area. Some Western countries -especially the United States- have
shown all kinds of military aid to Israel in the face of this attack. Thanks to
these aids the Syrian and Egyptian armies have not achieved their intended
goals. This attitude of Western countries to Israel has attracted the reaction
of other Gulf countries -especially the Saudi administration- which has a large
amount of oil reserves. Gulf countries -which have not gotten a strong military
option- tried to use the oil in their hands for the first time as a political
trump card. These oil-exporting countries have reduced oil production in
response. As a result, the economies of Western countries which were
industrialized and dependent on oil have been negatively affected by this
decision. In contrast, Gulf States have gained a sudden and massive fortune due
to oil prices rising three or four times. The Gulf States, which have led this
wealth to development in many areas like education, health, urbanism, etc. The
need for qualified staff in these fields was supplied by other Arab countries
such as Egypt, Syria, and Sudan. However, as the years passed oil prices
decreased and so oil revenues decreased. This reduction led the Gulf States
-which have only oil-based economies- to look for cheaper labor. While the
foreign employment provided from the Arab countries previously later this need
has begun to supply from far East Asian countries which are economically very
weak. Vast number of employees emigrated to the Gulf countries to work in the
labor service sector with very low wages especially from the Philippines,
Indonesia, Bangladesh, and Malaysia. This segment -which has employed with very
low wages- has been subjected to injustice and discrimination. The injustices
faced by the Far East Asian foreign labor force deprived of social rights have
been the subject of many painful stories over time. The modern novel -which
aims to reflect the life and the human being with all its details- has
reflected the stories of the victims of that employers. Saq al-Bamboo (Bamboo
Bar) is one of these novels which has published by Kuwaiti writer Saud Alsanousi
in 2012. Within a short time after the publication of the work the novel was
interested in the Arab world and in 2013 he was awarded the International
Arabic Novelist Prize. The novel is consisting of five chapters and each
chapter is divided into three sections 1,2,3... The author conveys the crisis
of unetnicity from Jose’s chracter who was born from a Filipino mother and a
Kuwaiti father. A translator named Ibrahim Selâm -which is a translation of the
souvenirs and diaries belonging to Jose from the Philippine language to Arabic
is intended to increase the realism of the work. Josephine -who came to Kuwait
to work from the Philippines- was settled in 1985 in one of the country's most
reputable families. The old woman who owns the house has a son named Rasheed.
Rasheed was interested in Josephine who worked as a servant in their house and
he married her with a secret marriage. Because the marriage of a Kuwaiti man
and a foreign woman who was working as a housekeeper in Kuwait is accepted as a
great shame that will cast a shadow on the dignity and honor of the family the
marriage which was concealed by the couple inside and outside of the house,
which could only come together with privacy has appeared after months. Rasheed
-who was expelled from the house with Josephine- has temporarily found another
house. Rasheed and his wife, who thought that his mother's attitude would
change as their children were born have disappointed. Rasheed after realizing
that his mother would never be satisfied, finally lost his ability to resist
this crisis and sent his wife back to. With this development the problem
of-identity crisis of Jose’s chracter is dealt with in a multi-faceted way.
Jose, who left his age with his mother from Kuwait, had suffered from familial
negativities that had passed through Kuwait years later in his twenties, and
“familial negativities through his return to Kuwait and depressions caused by
the sense of belonging. In an interesting coincidence when he met Gassân, one
of the closest friends of Jose’s father in the Philippines, he returned to his
dream Paradise ’Kuwait”. The journey from Jesus who has known as “Arabo to
“Jesus” started with great hope because he was born from a Kuwaiti father in
his own near the Philippines and likened to Arabs alike. But perhaps more of
the crisis in the Philippines is waiting for him in Kuwait. Because his father
was killed during the years when the Iraqi army occupied Kuwait. Although his
father's mother welcomed Jose at first, exclusionary attitude towards foreigners
in Kuwait caused her to take a negative attitude towards here grandson. The
work is a continuation of the tradition of novels of criticism of the Arab
society that has been going on for almost a century. The fact that novel was
able to make deep psychological analyzes with his comprehensible language and
simple style without being ambiguous and to keep the tension alive by leaving
the problems at the end of the episodes and thus to provide immersion in this
way reinforced the fictional soundness of the work. The novel also presents
fictional material within the Arab society for the researchers in the field of
religion psychology and sociology of religion, in order to show how a
non-Muslim feels amoung the Muslim society.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Modern Arab Novel, Saud Alsanousi, Saq al-Bamboo, Etnisite

Suûd es-Sen’ûsî’nin Sâku’l-Bâmbû Romanında Aidiyetsizlik Bunalımı

Öz

İnsanın hadsiz
ihtiyaçları içerisinde bir kısmı kaçınılmaz olma bakımından diğerlerinden çok
daha önceliklidir. Aciz ve zayıf olarak yaratılmış insan tabiatının kaçınılması
mümkün olmayan bu ihtiyaçlarından birisi de onun herhangi bir mercie ait olma
(aidiyet) ihtiyacıdır. Adı ne olursa olsun; din, millet, vatan, bayrak vb. tüm
bunlar insanın varoluşu ile beraber gelen aidiyet duygusunun yansımalarıdır. Bu
makale Kuveytli roman yazarı Suûd Sen’ûsî’nin Sâku’l-bâmbû romanında Kuveyt’e
ev hizmetçisi olarak gelen Filipinli bir kadının, ev sahibesinin oğlu ile
nikâhlı ama gizli bir ilişkiden dünyaya gelen bir çocuğun bunalımlarını nasıl
yansıttığını ele alacaktır. Çocuk fiziki yapısı ile Araplara benzediği için
Filipinler’de kendini yabancı hissederken, pasaportunu taşıdığı Kuveyt’e yıllar
sonra geri döndüğünde de bu kez Filipinli olmasından dolayı akrabaları
tarafından dışlanmıştır. Roman, Filipin-Kuveyt ve Hristiyan-Müslüman
aidiyetleri arasındaki belirsizlikten dolayı bulantılı ruh hali taşıyan Jose
karakteri özelinden Güney Doğu Asya’dan Körfez ülkelerine rızık telaşı için
gelen işçilerin sosyoekonomik sorunlarına dikkat çekmeye çalışmaktadır. Girişte
Körfez ülkelerinde nüfusun yarısından fazlasını teşkil eden yabancı işçilerin
bu ülkelere geliş hikâyesine göz atılacaktır. Daha sonrasında ise kısaca
romanın özeti verilecek ve ana teması olan “aidiyetsizlik bunalımı” tahlil
edilecektir.

Özet: Suriye
ve Mısır 1973 yılında daha önceki savaşlarda kaybettikleri topraklarını ve
uluslararası sahnede rencide olan itibarlarını geri almak için İsrail’e karadan
ve havadan saldırı başlatmıştır. Bu saldırı karşısında İsrail’in zor durumda
kalacağını anlayan başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere bazı batılı
ülkeler İsrail’e her türlü askeri yardımı göstermiştir. Bu yardımlar sayesinde
Suriye ve Mısır orduları hedefledikleri amaçlarına ulaşamamıştır. Batılı
ülkelerin İsrail’e göstermiş oldukları bu tutum elinde büyük miktarda petrol
rezervi bulunan başta Suudi yönetimi olmak üzere diğer körfez ülkelerinin
tepkisini çekmiştir. Ellerinde askeri olarak pek güçlü bir seçenek bulunmayan
körfez ülkeleri ellerindeki petrolü ilk defa politik bir koz olarak kullanmayı
denemişlerdir. Petrol ihraç eden bu ülkeler tepki olarak petrol üretimlerini
azaltmışlardır. Bunun bir sonucu olarak ham petrol fiyatları yükselmiş ve
sanayileşmiş ve dolayısıyla da petrole bağımlı hale gelmiş batılı ülkelerin
ekonomisi bu karardan olumsuz etkilenmiştir. Buna karşılık olarak Körfez
Ülkeleri petrol fiyatlarının üç dört kat yükselmesinden dolayı ani ve devasa
bir servete kavuşmuştur. Elde ettikleri bu serveti pek çok alanda kalkınmaya
yönlendiren Körfez Ülkeleri yabancı iş gücüne ihtiyaç duymuştur. Eğitim,
sağlık, şehircilik vb. alanlarda ihtiyaç duyulan kalifiye eleman ihtiyacı ilk
etapta Mısır, Suriye, Sudan gibi diğer Arap ülkelerinden karşılanmıştır. Ancak
yıllar ilerledikçe petrol fiyatlarında gerileme yaşanmış ve dolayısıyla da
petrol gelirleri azalmıştır. Bu azalma sadece petrole dayalı ekonomileri olan
Körfez Ülkelerini daha ucuz iş gücü aramaya sevk etmiştir. İlk başta Arap
ülkelerinden sağlanan yabancı istihdam, yönünü ekonomik olarak çok zayıf
durumda olan Uzak Doğu Asya ülkelerine çevirmiştir. Başta Filipinler olmak
üzere Endonezya, Bangladeş ve Malezya gibi ülkelerden çok düşük ücretle işçi
hizmet sektöründe çalışmak için Körfez Ülkelerine göç etmiştir. Çok düşük
ücretlerle çalıştırılan bu kesim haksızlıklara ve ayrımcılıklara maruz
kalmıştır. Sosyal haklardan mahrum bırakılan Uzak Doğu Asya kökenli yabancı iş
gücünün karşı karşıya kaldığı haksızlıklar zaman içerisinde pek çok acı verici
hikâyelerin de konusu olmuştur. Hayatı ve insanı tüm ayrıntıları ile yansıtmayı
amaç edinen Modern roman, mağdur ve mazlum bu kesimin hikâyelerini tema
edinmiştir. Kuveytli yazar Suûd es-Sen’ûsî’nin 2012 yılında yayımladığı
Sâku’l-Bâmbû (Bambu Çubuğu) romanı bu romanlardan biridir. Eser yayımlandıktan
kısa bir süre içerisinde Arap dünyasında ilgiye mazhar olmuş ve 2013 yılında
Uluslararası Arap Romancıları ödülüne layık görülmüştür. Beş bölüm ve bir
“son”dan oluşan romanda her bir bölüm kendi içerisinde 1,2,3… şeklinde
başlıklara ayrılmıştır. Orta hacimli kabul edebileceğimiz eserde yazar,
Filipinli bir anne ve Kuveytli bir babadan dünyaya gelen Jose’nin dilinden
“vatansızlık”ın bunalımını, otobiyografik bir atmosferde aktarmaktadır. Jose’ye
ait hatıra ve günlüklerin İbrahim Selâm adında bir çevirmenin Filipin dilinden
Arapçaya tercüme edilmiş olarak gösterilmesi hatta eserin girişinde bu
çevirmene ait özgeçmiş içeren bir önsözün bulunması eserin gerçekçiliğini
artırmak amaçlı olduğu düşüncesini uyandırmaktadır. Filipinlerden çalışmak için
Kuveyt’e gelen Josephine, 1985 yılında ülkenin en saygın ailelerinden birinin
yanına yerleştirilmiştir. Evin sahibi olan yaşlı kadının Raşit adında bir oğlu
bulunmaktadır. Raşit, evlerinde hizmetçi olarak çalışan Josephine’e ilgi duymuş
ve onunla ülkemizde “imam nikâhı” olarak bilinen bir nikâhla gizlice
evlenmiştir. Zira Kuveyt’te evde hizmetçilik yapan bir yabancı kadınla Kuveytli
bir erkeğin evlenmesi ailenin saygınlığına ve şerefine gölge düşürecek büyük
bir ayıp kabul edilmektedir. Ev içinde ve dışında ancak gizlilikle bir araya
gelebilen çiftin gizledikleri evlilik en nihayetinde aylar sonra ortaya
çıkmıştır. Josephine ile birlikte evden kovulan Raşit kendine geçici olarak
başka bir ev bulmuştur. Çocuklarının doğması ile birlikte annesinin tavrının
değişeceğini düşünen Raşit ve eşi hayal kırıklığına uğramıştır. Daha sonra
annesinin asla razı olmayacağını anlayan Raşit en sonunda yaşadığı bu bunalımlı
vaziyete direnme gücünü kaybetmiş ve eşini çocuğuyla beraber Filipinler’e geri
göndermiştir. Bu gelişmeyle birlikte Jose ya da diğer adıyla İsa’nın, -kurgunun
özellikle masaya yatırdığı- “kimlik bunalımı” sorunu çok yönlü olarak ele
alınmaktadır. Henüz yaşını doldurmadan Kuveyt’ten annesi ile beraber ayrılan
Jose’nin yıllar sonra yirmili yaşlarda tekrar “vatan özlemi” ile Kuveyt’e
dönünceye kadar geçen sürede başından geçen “ailevi olumsuzluklar” ve “yerli
yerince oturamamış, merciini bulamamış aidiyet duygusunun kendisinde meydana
getirdiği bunalımlar” romana ayrıntılı ve derinlikli olarak yansıtılmıştır.
İlginç bir rastlantı sonucu Filipinler’de Jose’nin babasının en yakın
arkadaşlarından Gassân ile tanışması ile hayalindeki Cennet “Kuveyt”e dönüş
gerçekleşmiştir. Filipinler’de kendi yakın çevresinde Kuveytli bir babadan
dünyaya geldiği ve sima olarak da Araplara benzediği için “Arabo” olarak anılan
“İsa”nın “Jose”ya doğru yolculuğu büyük bir ümitle başlamıştır. Ancak
Filipinler’de yaşadığı bunalımın belki de daha fazlası Kuveyt’te kendisini
beklemektedir. Zira babası Irak ordusunun Kuveyt’i işgal ettiği yıllarda
öldürülmüştür. Babasının annesi her ne kadar torunu “Jose”yi ilk başta sıcak
karşılamış olsa da Kuveyt’te yabancılara karşı uygulanan dışlayıcı tavır onu
kendi kanından olan torununa karşı olumsuz tavır sergilemesine neden olmuştur.
Eser, neredeyse bir asırdır devam eden “Arap toplumu eleştirisi romanları”
geleneğinin devamıdır. Gayet anlaşılır dili ve muğlaklıktan uzak sade üslubu
ile derin psikolojik analizlerde bulunabilmesi ve epizot sonlarında sorunları
çözümsüz bırakarak gerilimi canlı tutması ve bu şekilde sürükleyiciliği sağlaması
eserin kurgusal sağlamlığını pekiştirmiştir. Aynı zamanda bir Gayr-i Müslim’in
Müslümanlar arasında kendisini nasıl hissettiğini ya da hissedebileceğini
göstermesi açısından roman, din psikolojisi ve din sosyolojisi alanında
araştırma yapanlar için Arap toplumu içerisinden kurgusal malzeme sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgati, Modern Arap Romanı, Suûd Sen’ûsî, Sâku’l-Bâmbû, Aidiyet

Kaynakça

• Al Jewarin, Adnan Ferhan. “Immigration and Labor Policies and Its Impact on Citizens Unemployment in GCC”. Mecelltu’l-iktisâdi’l-Halîcî 24 2013: 1-9.
• Ali, Abdurrahman Abdurrahman Bâişin. el-İmâletu’l-ecnebiyye ve eseruhe’l-ictimâî fî mintakati’l-Halîci’l-Arabî. Kahire: Mektebetu Medbûlî, 1997.
• Alptekin, Duygu. Toplumsal Aidiyet Ve Gençlik: Üniversite Gençliğinin Aidiyeti Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2011.
• Antakyalıoğlu, Zekiye. Roman Kuramına Giriş. 1. Baskı. İstanbul: Sanat ve Kuram Yayınları, 2013.
• Arı, Tayyar. Geçmişten Günümüze Ortadoğu, Siyaset Savaş ve Diplomasi. 5. Baskı. Bursa: MKM yayınları, 2012.
• Aşar, Haluk. “Heidegger Ve Sartre Felsefesinde “Kaygı” Ve “Bulantı” Kavramlarının Analizi”. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) 17 (Bahar 2014): 85-99.
• Aytekin, İbrahim. Petrol Krizi Sonrasında Seçilmiş Dünya Ülkelerinin Ortadoğu Politikaları: Oyun Teorisi Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, 2014.
• Aytur, Ünal. Henry James ve Roman Sanatı. 1. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009.
• Bilgen, Onur. “Petrol Ve Suudi Arabistan: Bir Lütuf Mu Yoksa Bela Mı?”. Akademik Orta Doğu 5/1 (2010): 25-42.
• Booth, Wayne C. Kurmacanın Retoriği. 1. Baskı. İstanbul: Metis Eleştiri Yayınları. 2012.
• Büyükbahçeci, Esra. “Hint'te Kast Sisteminin İlk İzleri Ve Hint Edebiyatındaki Yeri”. DTCF Dergisi 56/2 (2016): 238-255.
• DEİK. Kuveyt Ülke Bülteni. Nisan 5/ 2015.
• Embel, Ersin. “Avrupa İçin Ortak Dış Politika Oluşturma Sürecindeki İlk Adımlar: 1973 Arap-İsrail Savaşı Ve Avrupa Birliği”. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 13/1 (2014): 75- 90.
• Göcen, Gülüşan. “İbn Haldun’un Toplum ve İnsan Yaklaşımının Günümüze Düşen İzdüşümleri: Tüketim Toplumu ve Narsist İnsan”. Toplum Bilimleri Dergisi 7 (2014): 175-198.
• Gökçe, Emrah Utku. “Suudi Arabistan’da Arap Baharını Engelleyen İç Dinamikler”. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/2: 41-73.
• Hamilton, James D. “Historical Oil Shocks, Handbook of Major Events in Economic History 22 (2010): 1-51; Giovanni Covi, Puzzling Out The First Oil Shock History, Politics and the Macroeconomy in a Forty-Year Retrospective”. Forthcoming in History of Economic Thought and Policy 2 (2015): 1-40.
• Heidegger, Martin, Varlık ve Zaman. Trc. Kaan H. Ökten. İstanbul: Agora Kitaplığı; 2008.
• Khalaf, Salem. “Körfez Ülkelerinde Nüfus Dengesizliği Ve Güvenlik Sorunu”. Erişim: 18.02.2019 http://www.bilgesam.org/incele/1795/-korfez-ulkelerinde-nufus-dengesizligi-ve- guvenlik-sorunu/#.XGpsN0xuL3w
• Kilinçli, Sami. “İslam Öncesi Arap Toplumunda Kabileler Arası Rekabetin İslam Davetine Yansımaları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/1 (2012): 57-87.
• Muhammed, Garbî. “el-İn’ikâsâtu’s-selbiyye li’l-imâleti’l-ecnebiyye alâ düveli meclisi’t-teâvuni’l-Halîcî”. Mecelletu’l-fikr 107-135. Erişim:18.02.2019, http://fdsp.univ- biskra.dz/images/revues/mf/r10/rerbi.pdf.
• Mut, Ramazan. Ortadoğu’da Ekonomi – Politik Bir Kırılma Noktası: 1973 Petrol Krizi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2010.
• Mutavvi’, Muhammed Abdullah. Bahsu’l-imâleti’l-vâfide: Dirâsetun sûsyûlûciyye li’l-kıssati’l-kasîra fi’l-İmârât. Birleşik Arap Emirlikleri: İttihâdu ve Kuttabu ve Udebâu’l-İmârât, 1989.
• Nişancı, Şükrü. “Etnisite Kavramının İdeolojik Serüveni”. KAÜ İİBF Dergisi 6/9 (2015): 195-224.
• Sabrî, Abdülfettâh. el-İmâletu’l-vâfide ve eseruhâ fi’l-edebi’l-İmârâtî. Kahire: ed-Dâru’s-sekâfiyyeti li’n-neşr, 2008.
• Salih, Öztürk – Saygın, Selin. “The Economic Effects Of The 1973 Oil Crisis and Stagflation Case”. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi 6/12: 1-12.
• Sen’ûsî, Suûd. Sâku’l-bâmbû. 1. Baskı. Beyrut: ed-Dâru’l-Arabiyye li’l-ulûmi nâşirûn. 2012.
• Suudi Arabistan Doğal Taş Sektörü Ülke Raporu Erişim: 18.02.2019 http://www.imib.org.tr/wp-content/uploads/2014/09/Suudi-Arabistan-Ülke-Raporu.pdf
• Tales, Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Trc. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1997.
• Torlak, Mahmut. Siyonizmin Penceresinden Arap - İsrail Çatışmalarının Orta Doğu’daki Güç Dengesine Yansımaları. Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, 2010.
• Zehrânî, Halid Nâcim. Eseru’l-imaleti’l-vâfide. Yüksek Lisans Tezi, Câmiatu Nâyif el-Arabiyye li’l-ulûmi’l-emniyye, Riyad, 1426-1427.