6 Şubat Depremi Sonrasında Manevi Danışmanlık Hizmetleri: Kırşehir Örneği

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 2, 547 - 560, 15.12.2024

Suzan Yıldırım

https://doi.org/10.18505/cuid.1516398

Öz

Ülkemizde 6 Şubat 2023 tarihinde 11 il ve ilçelerini kapsayan büyük bir deprem yaşanmıştır. Bu depremde bütün kamu kurumları ve Sivil Toplum Kuruluşları (STK) bölgeye destek olmak için seferber olmuştur. Bazı kamu kurum ve kuruluşları enkaz kaldırma, yaralılara tıbbi müdahale, çadır temini, kurulması, iaşe ve ibate vb. ihtiyaçların karşılanması için görev yaparken, bazıları da yaşanan depremin travmatik etkilerini azaltmaya yönelik manevi destek hizmetleri yürütmüşlerdir. Bir kamu kurumu olan Diyanet İşleri Başkanlığı’na (DİB) bağlı İl ve İlçe Müftülükleri personeli, merkez teşkilatı ve Diyanet Vakfı çalışanları da sahada görev yapmıştır. DİB personelinin deprem bölgesinde manevi danışman olarak hizmet vermesi, o tarihlerde, bazı kesimler tarafından eleştirilmiştir. DİB personelinin alanda yaptıklarının incelenmesi bu çalışmanın konusunudur. Çalışmanın amacı manevi danışman olarak hizmet veren DİB personelinin alanda neler yaptıklarını detaylarıyla belirlemek ve yapılanların manevi danışmanlık mesleğinin ilkelerine uygunluğunu literatür esas alınarak değerlendirmektir. Araştırma nitel araştırma desenlerinden, durum çalışmasıyla (Case Study) yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Kırşehir il ve ilçe müftülüklerinde çalışan din görevlileri oluşturmaktadır. Bu çalışma grubunun seçiminde amaçlı örneklem yöntemi kullanılarak ölçüt örneklem tekniği ile veri toplanmıştır. Burada tercih edilen ölçüt, Kırşehir İl ve İlçe Müftülüklerinde görev yapmak ve depremde manevi danışman olarak, alanda çalışmış olmak şeklinde belirlenmiştir. Katılımcılarla yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla sorulan sorulardan elde edilen verilere, betimsel analiz uygulanmıştır. Mülakat soruları araştırma amacına uygun olarak ve literatür taraması esas alınarak araştırmacı tarafından oluşturulmuştur. Bu araştırma sonucunda elde edilen bulgular, DİB tarafından manevi danışmanlara düzenlenecek eğitim programlarının düzenlenmesinde veri oluşturması yönüyle önemlidir. Araştırma sonunda bulgular şöyle sınıflandırılmıştır: Psikolojik/manevi danışmanlık: Ziyaretlerde depremzedelerin ellerinin tutulması, kucaklama, duygusal refakat, çocukların başlarının okşanması vs. yakınlık hissi verilerek depremzedelerin rahatça konuşmalarına imkân oluşturmuşlardır. Bölgenin yapısından dolayı mezhepsel ayırım yapmadan bütün köylere gidip “Siz bizim kardeşimizsiniz, sizin için geldik, yalnız değilsiniz, acınızı paylaşıyoruz, geçmiş olsun” ifadeleri ile duygudaşlık hissi verilmiş ve yardım götürülmüştür. Dinî/manevi danışmanlık: Cenaze yıkamak, kefenlemek, cenaze namazı kıldırmak, çadır mescidinde vakit ve Cuma namazı kıldırmak, Kur’an okumak, dua ve sohbet etmek gibi faaliyetler yapılmıştır. Depremzedelerin yaşadıkları evler, çadır kentler, konteynerler ve köyler düzenli ziyaret edilerek hal ve hatırlarının sorulup, vatandaşın isteği üzerine dini törenler yapılmıştır. Destek hizmeti: Özellikle ilk giden görevliler yemek/su dağıtma, çadır kurma ve AFAD çalışmalarında kurtarma işlemine katılmışlardır. Diğer hizmetler: Depremzede esnafın kalkınması ve ekonomik destek için, esnaftan alış-veriş yapmışlar, nişanlı kızlara çeyiz ve üniversite öğrencilerine kitap yardımında bulunmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Manevi/Psikolojik Danışmanlık, Dini danışmanlık, Deprem, DİB Personeli

Etik Beyan

Alan araştırmasına dayanan bu çalışma için, Ahi Evran Üniversitesi Etik Kurulundan 07.09.2023 tarih ve 2023/08/05 kararıyla onay verilmiştir. Yarı yapılandırılmış anket uygulanan ve depremde manevi danışman olarak görev yapan katılımcıların bağlı bulunduğu kurumdan da 07.08.2023 tarih ve E-30462588-100-4034390 sayıyla izin alınmıştır.

Spiritual Counseling Services after the February 6 Earthquake: Kırşehir Example

Öz

A major earthquake occurred in Türkiye on February 6, 2023, covering 11 provinces and districts. In this earthquake, all public institutions and Non-Governmental Organizations (NGOs) mobilized to support the region. Some public institutions and organizations undertook the task of removing debris, providing medical attention to the injured, supplying and setting up tents, meeting needs for food and accommodation, etc. Some also provided pastoral (spiritual) support to reduce the traumatic effects of the earthquake. The employees of the Provincial and District Mufti Offices, the central organization and the Religious Foundation’s employees, who are affiliated with the Presidency of Religious Affairs (PRA), a public institution, also served in the field. The fact that PRA staffs served as spiritual counselors in the earthquake zone was criticized by some groups at the time. This study aimed to determine in detail what the PRA’s staff serve as spiritual counseling do in the field and to evaluate the conformity of what is done with the principles of the spiritual counseling profession, based on the literature. I conducted a case study which is a qualitative research design. The study group comprised religious officials working in Kırşehir provincial and district mufti offices. In selecting participants, I used the purposeful sampling method and the criterion sampling technique. The preferred criterion was to serve in Kırşehir provincial and district mufti offices and to work in the field as a spiritual advisor after the earthquake. Descriptive analysis was applied to the data obtained from the questions asked through semi-structured interviews conducted with the participants. Interview questions were created by the researcher in accordance with the research purpose and based on the literature review. The findings provided the following classified information: Psychological/spiritual counseling: During the visits, holding the earthquake victims' hands, hugging them, emotional companionship, caressing the children's heads, etc. By giving a feeling of closeness, they enabled the earthquake victims to talk freely. Due to the structure of the region, they went to all the villages without any sectarian discrimination, helped the victims in the area, and expressed sympathy by saying "You are our brothers/sisters, we came for you, you are not alone, we share your pain, get well soon." Religious/spiritual counseling: washing the corpse, shrouding it, performing funeral prayers, activities such as the time prayers and Friday prayers, reading the Quran, preaching, and religious conversation were carried out in the tent mosque. The officers regularly visited tent cities, containers, and villages where the earthquake victims lived, checked with them how they were doing, and conducted religious ceremonies by the request of the earthquake survivors. Support service: The first officers to arrive were distributing food/water, setting up tents, and AFAD rescue operations. Other services: To support the development of the economy in the region, the officers did shopping from the earthquake affected tradesmen, provided dowries to engaged people, and supplied books to the university students.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Spritual/Psychological Counseling, Pastoral Counseling, Earthquake, PRA Staff

Kaynakça

• Akmehmet Şekerler, Sibel. “Derinlemesine Görüşme”. Nitel Araştırma. ed. Fatma Nevra Seggie - Yasemin Bayyurt. 186-201. Ankara: Anı Yayınları, 2017.
• Aksöz Efe, İdil - Özmen, Onur. “Kayıp, Yas ve Yas Danışmanlığı”. Travma Psikolojisi. 143-177. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2021.
• Alver, Birol. “Bireyi Tanıma Teknikleri”. Psikolojik Danışma ve Rehberlik. ed. Cengiz Şahin. 213-263. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Argyle, Michael. Din ve Psikoloji. çev. Hatice Büşra Gök. İstanbul: İz Yayıncılık, 2022.
• ASPB, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. “Afet ve Acil Durumlarda Psikososyal Destek Hizmetleri”. Erişim 11 Mayıs 2024. https://www.aile.gov.tr/uploads/athgm/uploads/pages/goc-afet-ve-acil-durumlarda- psikososyal-destek/afet-ve-aci-l-durumlarda-psi-kososyal-destek.pdf.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak Dini Başa çıkma Üzerine Psiko Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 3. Basım, 2021.
• Balcı Arvas, Fatma. Psikoloji Din ve Mutluluk. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
• Butcher, James N vd. Anormal Psikoloji. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Psikoloji Yayınları, 2013.
• Celen Demirtaş, Selda. “Travmaya Duyarlı Psikolojik Danışma: Doğası, Süreci, İlke ve Teknikleri”. Travma Psikolojisi. ed. Özgür Erdur Baker vd. 413-441. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2021.
• Cirhinlioğlu, Zafer vd. Dindarlık Ruh Sağlığı ve Modernite. Ankara: Nobel Yayınları, 2013.
• Cormier, Sherry - Hackney, Harold. Psikolojik Danışma Stratejiler ve Müdahaleler. çev. Süleyman Doğan. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Cozolino, Louis. Terapist Olmak. çev. Esra Kurtuluş. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Yayınları, 2017.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 4. Basım, 2018.
• Creswell, W. John. Araştırma Deseni. çev. Demir Selçuk Beşir. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları, 3. Basım, 2017.
• Crowley, Kevin. Çocuk Gelişimi Pratik Bir Başlangıç. çev. Şehnaz Ceylan. Ankara: Nobel Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Çevik, Abdülkadir - İlhan, Rıfat Serav. “Yas: Gelişim Süreci ve Kayıplar Sonucu Yaşanan Acılar ve Tedaviler”. Temel ve Klinik Psikiyatri. ed. K Oğuz Karamustafalıoğlu. 441-451. İstanbul: Güneş Tıp Kitabevleri, 2018.
• Çöpür, Mazlum. Çocuk Ruh Sağlığı. Ankara: Nobel Yayınları, 2019.
• DİB Haber, Diyanet Haber. “Diyanet, Manevi Danışmanlık Hizmetini Hacca Taşıdı”. Erişim 12 Haziran 2024. https://www.diyanethaber.com.tr/diyanet-manevi-danismanlik-hizmetini-hacca-tasidi.
• Durgun, Özgür Duygu. “Ruhlar da Enkaz Altında: Diyanet’in Danışmanı Değil, Uzmanlar Tedavi Eder”. Gazete DuvaR (22 Şubat 2023). https://www.gazeteduvar.com.tr/ruhlar-da-enkaz-altinda-diyanetin-danismani- degil-uzmanlar-tedavi-eder-haber-1604803.
• Egan, Gerard. Psikolojik Danışma Becerileri. çev. Özlem Yüksel. İstanbul: Kaknüs Psikoloji Yayınları, 2010.
• Ekşi, Halil - Keskinoğlu, M. Şerif. “Manevi Yönelimli Psikolojik Danışma Teknikleri”. Manevi Yönelimli Psikolojik Danışma. ed. Halil Ekşi. 219-254. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Gibson, Robert L - Mitchell, Marianne H. Psikolojik Danışma ve Rehberlik. çev. Süleyman Doğan. Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
• İnce, Abdullah vd. “6 Şubat Kahramanmaraş Depremlerinde Din Hizmetleri: Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Bağlamında Bir Saha Araştırması”. Eskiyeni 50 (Eylül 2023), 683-704. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1286299.
• Karamustafalıoğlu, Oğuz - Eryılmaz, Gül. “Travma ve Tetikleyici Etkenle İlişkili Bozukluklar”. Temel ve Klinik Psikiyatri. ed. Oğuz Karamustafalıoğlu. 433-440. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri, 2018.
• Karlık, Zeynep - Kula, Naci. “Manevi Danışmanlık ve Rehberlikte Krize Müdahale Yaklaşımları”. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 5 (Haziran 2022), 99-128. https://doi.org/10.56432/tmdrd.1094333.
• Kızılgeçit, Muhammed. Din Psikolojisinin 300’ü. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Koç, Mustafa. “Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Öğrenci Yurtları ve Gençlik Merkezlerindeki Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri (2013-2021): Sınırlılıklar ve Bir Eğitim Programı Önerisi”. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 3 (2021), 135-201.
• Koç, Mustafa. “Manevi (Psikolojik) Danışmanlık ile İlgili Batı’da Yapılan Bilimsel Çalışmaların Tarihi ve Literatürü (1902-2010) Üzerine Bir Araştırma I”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (Haziran 2012), 201- 237.
• Koçtürk, Nilüfer. “Çocukluk Dönemi Uyum ve Davranış Sorunları ve Bozuklukları”. Çocuk Psikolojisi. ed. Nilüfer Ş. Özabacı. 192-235. Ankara: Nobel Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Kula, Naci. “Manevi Danışmanlıkta Kullanılan Bazı Dini Kavramların Anlam Alanı ve Fonksiyonelliği”.
• Manevi Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. I/45-61. İstanbul: Dem Yayınları, 2018.
• Levine, A. Peter - Frederick, Anna. Kaplanı Uyandırmak (Travmayı İyileştirmek). çev. Zeynep Yalçın Kaya. İstanbul: Butik Yayıncılık, 1997.
• Marcos, Luis Rojas. Konuşmanın İyileştirici Gücü. çev. Deniz Oral. İstanbul: Yakamoz Yayınları, 2019.
• Mathis, Patricia D. APA Dictionary of Psychology. ed. Gary R. VandenBos. Washington: American Psychological Association., 2007.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. İnanç Psikolojisine Giriş. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
• Özen, Yener. Travmatik Ben. İstanbul: Çınaraltı Yayıncılık, 2018.
• Paker, Turan. “Durum Çalışması”. Nitel Araştırma. ed. Fatma Nevra Seggie - Yasemin Bayyurt. 119-134. Ankara: Anı Yayınları, 2017.
• Sarı, Enver. Psikolojik Danışma ve Psikoterapi. Ankara: Vize Yayıncılık, 4. Basım, 2017.
• Serim Yıldız, Begüm vd. “Afetler ve Travma”. Travma Psikolojisi. ed. Özgür Erdur Baker vd. 377-412. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2021.
• Şentürk, Habil. “Hastanelerde Manevi Danışmanlık Hizmetleri İhtiyacı Üzerine Pilot Bir Araştırma: SDÜ Hastanesi Örneği”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 10/2 (2020), 373-396.
• Topses, Gürsen - Bulut Serin, Nergüz. Psikolojik Danışma İlke ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2. Basım, 2016.
• TPD, Türkiye Psikiyatri Derneği. “YÖK’ün ‘manevi rehberlik’ yapabilecek gönüllü çağrısına ilişkin açıklama”. Erişim 07 Ekim 2023. https://psikiyatri.org.tr/3711/yokun-quot-manevi-rehberlik-quot-yapabilecek-gonullu- cagrisina-iliskin-acikla.
• Walsh, Froma. Spiritual Resources in Family Therapy. New York: Guilford Press, 2nd ed., 2009.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Yayınları, 2007.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Basım, 2018.
• Yin, Robert K. Durum Çalışması Araştırması Uygulamaları. çev. İlhan Günbay. Ankara: Nobel Akademi Yayınları, 2017.
• UMSDT, Ulusal Meslek Standartlarına Dair Tebliğ (Kanun No. 30929). Resmi Gazete 2019/18 (25 Ekim 2019). Erişim 15 Ağustos 2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191025M1-2.htm.