Psikolojik Tacizin Örgütsel Sinizme Etkisi Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 2, 329 - 348, 31.12.2020

Ufuk Orhan , Cengiz Küçükkaya

Öz

Bu araştırmanın amacı, emek yoğun tekstil sektöründe çalışan işgörenlerin, psikolojik taciz algılarının örgütsel sinizm algı düzeylerine etkisinin incelenmesidir. Araştırmanın örneklemini Mersin ili tekstil sektörü çalışanlarından toplam 439 işgören oluşturmaktadır. Araştırmada iki değişken ortalamaları arasındaki farkın anlamlılığı için t testi, ikiden fazla değişken ortalamaları arasındaki farkın anlamlılığı içinde tek yönlü varyans analizi (ANOVA), psikolojik taciz ölçeği ve alt boyutlarının, örgütsel sinizm ve alt boyutlarını yordama durumunu ortaya koymak amacıyla da çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmada üç ölçek kullanılmıştır. Bunlardan ilki, işgörenlerin kişisel bilgilerini elde edebilmek amacıyla hazırlanan demografik ölçektir. İkinci olarak, işgörenlerin psikolojik taciz algılarının belirlenmesi için Bağcı Kurt (2010) tarafından kullanılan beş alt boyut ve kırk beş ifadeden oluşan psikolojik taciz ölçeği kullanılmıştır. Son olarak, işgörenlerin örgütsel sinizme ilişkin algılarını belirlemeye yönelik Ayduğan vd. (2012) tarafından geliştirilen örgütsel sinizm ölçeği kullanılmıştır. Çalışmamızın sonucu, psikolojik taciz ile örgütsel sinizm arasında pozitif ilişki olduğunu göstermektedir. Çalışmanın bulguları açısından yazına ve ilgili sektörlere katkı sağlayacağı ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Taciz, Örgütsel Sinizm, Tekstil Sektörü, Nicel Metod, Mersin

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational Cynicism: Bases and Consequences, Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126 (3), 269-292.
• Akgeyik, T., Delen, G., M. , Uşen, Ş. ve Omay, U. (2009). İşyerinde Psikolojik Taciz Olgusu: Niteliği, Yaygınlığı ve Mücadele Stratejisi, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 56, 92-150
• Aktaş, S. (2018). Türkiye’de medyanın kadına biçtiği rol ve bununla mücadele için önerileri. DM Siyez, Ö. Belkıs, Y. Soylu (Eds.), 2, 1456-1464.
• Altun, S. Ve Inceoğlu, M. (2006). Tatil amaçlı konaklama tesislerinde zamana bağlı değişim. İtü Dergisi/a, 5 (2),92-96.
• Arslan, A. (2008). Türkiye’de ekonomik büyüme ve turizm ilişkisi üzerine ekonometrik analiz. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (24), 1-12.
• Aslan, Ş. ve Akarçay, D. (2013). Psikolojik şiddetin genel ve örgütsel sinizme etkileri. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (41), 25-44.
• Aşan, Ö. (2001). Motivasyon. Yönetim ve Organizasyon,(Ed. Salih Güney), Nobel Yayınları, Ankara, 247, 225-255.
• Ayduğan, N. (2012). Mobbingin örgütsel sinizme etkisi: Beş yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• Ayduğan, N., Pelit, E. ve Doğan, İ. (2012). Örgütsel Sinizmi Etkileyen Bazı Değişkenlerin CHAID Analizi İle İncelenmesi: Otel İşletmeleri İşgörenleri Üzerinde Bir Uygulama, II. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, (12-15 Nisan), Antalya, 1068-1084.
• Bağcı Kurt, N. (2010). Mobbing ve psikosomatik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: bir kamu kuruluşu örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bayraktar, V., Güven, G. ve Temel, Z. F. (2016). Okul öncesi kurumlarda görev yapan öğretmenlerin aile katılım çalışmalarına yönelik tutumlarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (2), 755-770.
• Boyalı, H. (2011). Örgütsel sinizm ve iş tatmini arasındaki ilişkiler: Karaman'daki bankalar üzerinde bir uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Brandes, P. (1997). Organizational Cynicism: Its Nature, Antecedents, and Consequences, (Dissertation of Doctor of Philosophy), University of Cincinnati, Ohio.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Deneysel desenler: öntest-sontest kontrol grubu, desen ve veri analizi. Pegem Akademi. Ankara.
• Can, H. ve Aşan, Ö., & Aydın, E. M. (2006). Örgütsel Davranış, Arıkan Yayıncılık, İstanbul.
• Cansever, S. (2017). Mobbing ve örgütsel sinizm ilişkisi Gebze'deki ortaokul öğretmenleri üzerinde bir uygulama, T.C. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çağ, A. (2011). Algılanan örgütsel adaletin, örgütsel sinizme ve işten ayrılma niyetine etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• Çekmecelioğlu, H. G. (2014). Göreve ve insana yönelik liderlik tarzlarının örgütsel bağlılık, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 21-34.
• Davenport, N., Schwartz, R. D. and Eliot, G. P. (2003). Mobbing İş Yerinde Duygusal Taciz (O. C. Önertoy çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Dean, W. J., Brandes, P. and Dharwadkar, R. (1998). Organizational Cynicism, The Academy of Management Review, 23 (2), 341-352.
• Delken, M. (2004). Organizational Cynicism: A Study Among Call Centers, (Dissertation of Master), University of Maastricht, Maastricht.
• Eaton, A. J. (2000). A Social Motivation Approach to Organizational Cynicism (Master of Arts), York University, Toronto.
• Gül, H. ve Ağıröz, A. (2011). Mobbing ve Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişkiler: Hemşireler Üzerinde Bir Uygulama, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 13 (2), 27-47.
• Gün, G. (2016). Otel işletmelerinde mobbing ve örgütsel sinizm ilişkisi: bitlis ilinde bir çalışma. International Journal of Social Science, 52, 201-219.
• Güzel, B., Perçin, Ş. N. ve Tükeltürk, A.Ş. (2010). Algılanan Örgütsel Desteğin, Örgütsel Sinizmle İlişkisi ve İşten Ayrılma Niyetine Etkileri: 4-5 Yıldızlı Otel İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma, 18. Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Çukurova Üniversitesi, Adana, 912-920.
• Güzeller, C. ve Kalağan, G. (2008). Örgütsel Sinizm Ölçeğinin Türkçe‟ye Uyarlanması ve Çeşitli Değişkenler Açısından Eğitim Örgütlerinde İncelenmesi, 16. Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, istanbul Kültür Üniversitesi, Antalya, 87-95.
• James, S. L. M. (2005). Antecedents and Consequences of Cynicism in Organizations: An Examination of The Potential Positive and Negative Effects On School Systems, (Dissertation of Doctor of Philosophy), The Florida State University, Florida.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma Görevlerinin Örgütsel Destek Algıları ile Örgütsel Sinizm Tutumları Arasındaki İlişki, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Kalay, F.,Oğrak, A. ve Nişancı, Z. (2014). Örgütsel Sessizlik, Mobbing ve Örgütsel Sinizm İlişkisi: Örnek Bir Uygulama, 20. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, İzmir, (24 - 26 Mayıs), 492-496.
• Kanter, D. L. and Mirvis, P. H. (1989). The Cynical Americans: Living and Working in An Age of Discontent and Disillusion, San Francisco: Jossey-Bass Publisher.
• Kapıkıran, N. A. and Fiyakalı, C. (2006). Peer pressureand problem-solving in highschoolstudents. Journal of Pamukkale University Education Sciences, 18.
• Karcioğlu, F. ve Çelik, Ü. (2012). Mobbing (Yıldırma) Ve Örgütsel Bağlılığa Etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (1), 59-75.
• Kılıçaslan, S. ve Aslan, A. (2017). Mobbingin örgütsel sinizm üzerine etkisi hemşireler üzerinde bir uygulama, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (25), 9-25.
• Kutanis, R. Ö. ve Çetinel, E. (2010). Adaletsizlik Algısı Sinizmi Tetikler mi?: Bir Örnek Olay, 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, 693-699.
• Leymann, H. (2012). The Mobbing Encyclopaedia, http://www.leymann.se/English/ frame.html, (Erişim Tarihi: 06.03.2012).
• Mantere, S. and Martinsuo, M. (2001). Adopting and Questioning Strategy: Exploring The Roles of Cynicism and Dissent, 17th EGOS – European Group for Organisation Studies Colloquium, Jully 5-7, Lyon, France.
• Namie, G. and Namie, R. (2000). The Bully at Work. What You Can Do To Stop the Hurt and Reclaim Your Dignity On The Job, Naperville, IL Illinois: Source Books Inc.
• O’Brien, Erin K., D’Alencon, Claudia,Bonde, Gregory, Li, Wei, Schoenebeck, Jeff, Allende Connelly, Miguel, Gelb, Bruce D., Yelon, Deborah, Eisen, Judith S., Cornell and Robert A.(2004). Transcription factor Ap-2α is necessary for development of embryonic melanophores, autonomic neurons and pharyngeal skeleton in zebrafish. Developmental biology, 265 (1), 246-261.
• Ocak, S. (2008). Öğretmenlerin duygusal taciz (mobbing)'e ilişkin algıları (Edirne ili örneği). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• Özdevecioğlu, M. (2004). Duygusal Olaylar Teorisi Çerçevesinde Pozitif ve Negatif Duygusallığın Algılanan Örgütsel Adalet Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 59 (3), 181-202.
• Özgener, Ş., Öğüt, A. ve Kaplan, M. (2008). İşgören-İşveren İlişkilerinde Yeni Bir Paradigma: Örgütsel Sinizm, Özdevecioğlu, M. ve Karadal, H. (Ed.) Örgütsel Davranışta Seçme Konular: Organizasyonların Karanlık Yönleri ve Verimlilik Azaltıcı Davranışlar, içinde (53-72), Ankara: İlke Yayınevi.
• Özkul, A. G. B. ve Çarikçi, I. H. (2010). Mobbing ve Türk Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1), 481-499.
• Özler, E. D., Atalay, G. C. ve Şahin, D. M. (2008). Mobbing‟in Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 37-60.
• Poussard M. J. ve Çamuroğlu, İ. M. (2009). Psikolojik Taciz İş Yerindeki Kâbus, Ankara: Nobel Yayınları.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2001). Örgütsel Psikoloji, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Taştan, S. B. ve Davoudi, S. M. M. (2019). Sosyal sorumluluk sahibi liderlik ve örgütsel etik iklim arasındaki ilişki: liderin ilişkisel şeffaflığının rolünü araştırmak. Uluslararası İşletme Yönetimi ve Etik Dergisi, 13 (3), 275-299.
• Tetik, S. (2010). Mobbing kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010 (1), 81-89.
• Tınaz, P. (2006). İş Yerinde Psikolojik Taciz (Mobbing), Çalışma ve Toplum, 4, 13-28.
• Tutar, H. (2004). İş Yerinde Psikolojik Şiddet, Ankara: Barış Kitap Basım Yayın.
• Türk Dil Kurumu. http://tdkterim.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 17.12.2019).
• Ulukuş, D. (2017). Beden Eğitimi Ve Spor Öğretmenlerinin Mobbing Ve Örgütsel Sinizm Algıları, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• Ural, A. ve Kılıç, O. (2011). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi, (3. Baskı), Ankara: Detay Yayıncılık. Yıldırım, F. (2007). İş doyumu ile örgütsel adalet ilişkisi. Ankara üniversitesi sbf dergisi, 62 (1), 253-278.